عدالت ترمیمی، دیدگاه نوین عدالت کیفری

عدالت ترمیمی، دیدگاه نوین عدالت کیفری نام مقاله‌ای از مصطفی عباسی است که در شماره نهم (دی 1382) نشریه پژوهش حقوق عمومی منتشر شده است.

چکیده

ظهور مفهوم عدالت ترمیمی (Rosrorative justice) حاصل تحول در نگرش‌ها و دیدگاه‌های عمومی حقوقدانان کیفری،جرم‌شناسان و مجریان نظام کیفری نسبت به عدالت‌ کیفری مبتنی بر«جزا و سرکوب» (Retributive justice) و عدالت‌کیفری مبتنی بر«اصلاح و تربیت» (Rehabilitative Justice) است که در پیوند با مفاهیم انسانی و فرهنگ و ارزش‌های‌ جامعهء مدنی،عدالت کیفری خلاق و پویای را معرفی می‌کند.این پدیدهء نوظهور،صرف‌ نظر از پیشینه‌های تاریخی و فرهنگی و قبل از نظریه‌پردازی،ابتدا در خلال برنامه‌های‌ مختلف خانوادهء عدالت ترمیمی،نظیر میانجی‌گری کیفری،محافل تعیین حکم و مجازات، گفتگوی گروه‌های خانوادگی و...تجربه شده و سپس اصول اساسی و اهداف و کارکردهای آن تئوریزه شده است.عدالت ترمیمی تعریف نوینی را از مفاهیم سنتی و کلاسیک حقوق جزا و کارکرد نهادهای حقوق کیفری ارائه داده و در عمل نیز اثرات قابل‌ ملاحظه‌ای بر سرنوشت اصحاب دعوی کیفری،جامعهء مدنی و نهادهای نظام عدالت‌ کیفری برجا می‌گذارد. عدالت ترمیمی ابتدا جرم را تعرض به افراد و مناسبات انسانی تلقی نموده و در مرحلهء بعد،آن را نقض قانون جزا می‌داند و با در نظر گرفتن منافع اساسی بزهکار و نهادهای جامعهء مدنی،بزه‌دیده و نیازهای اساسی او را در تمام مراحل دادرسی کیفری،در محور توجهات قرار می‌دهد و کارکردها،اهداف و سازوکارهای جدیدی را در رابطه با اعمال دادرسی کیفری و نظام عدالت کیفری معرفی می‌کند.در سال‌های اخیر،تلاش‌های‌ جامعهء بین المللی در راستای ایجاد استانداردهای واحد در مورد برنامه‌های عدالت ترمیمی‌ و برنامه‌های میانجی‌گری بسیار قابل توجه بوده است؛از آن جمله،توصیه‌نامهء شوریا اروپا در رابطه با میانجی‌گری،قطعنامهء شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل متحد مصوب‌ ژوئیه 2002 را می‌توان نام برد.

کلیدواژه‌ها

• نظام عدالت کیفری
• بزه‌دیده
• بزهکار
• جامعه
• ترمیم
• توافق
• مشارکت
• عدالت ترمیمی