تحلیل گفتمان کیفر در آستانه مشروطیت

تحلیل گفتمان کیفر در آستانه مشروطیت نام مقاله ای از محمد صادق محمدی قهفرخی و غلامحسین الهام بوده که در شماره چهارم دوره دوازدهم (زمستان 1399) مجله علمی مطالعات حقوقی منتشر شده است.

چکیده

با آغاز نهضت مشروطیت، مقنّنین با تصویب قوانین کیفری از یک‌سو در تلاش برای اقتباس از حقوق کیفری اروپا بودند و از سوی دیگر، مراقب عدم مغایرت این قوانین با احکام فقهی طبق نظر فقها بودند. در عین حال، جلب نظر فقها مبنی بر سازگاری قوانین نوین با فقه برای آنان از اهمیت بسیار برخوردار بود. پرسش مطرح در خصوص مجازات های این دوران همچون «مقررات دستورالعمل نظمیه» که معروف به «کتابچه قانونی کنت» است، این است که نخست، چه گفتمان‌هایی در متن کیفرهای این دوره حاضر بوده و دوم، کدام‌یک از این گفتمان­ ها، گفتمان غالب است. مسئله اصلی پژوهش، تبیین نقش و تأثیر گفتمان­ های حاضر در متن تحولات کیفر در قانون کنت است. در این مقاله با استفاده از روش کیفی تحلیل گفتمان پدام به تحلیل گفتمانی کیفر «مقررات دستورالعمل نظمیه» کنت پرداخته شده است. یافته ­های مقاله بیانگر حضور سه گفتمان «مدرنیسم کیفری»، «سنت کیفری سلطنتی» و «سنت کیفری شرعی» در متن تحولات کیفری این عصر است. البته گفتمان غالب بر تحولات کیفر در این عصر، گفتمان «مدرنیسم کیفری» است که به دلیل نفوذ گفتمان­ های سنتی شرعی و سلطنتی و همچنین بدبینی به مساوات و حریت، عقیم مانده است. تمایز مؤلفه ­­های اصلی این سه گفتمان از یکدیگر به این نحو است که مؤلفه‌های اصلی گفتمان «مدرنیسم کیفری»، دموکراتیک شدن، علمی شدن، بازپروری و فایده­مندی کیفری است. همچنین مؤلفه اصلی گفتمان «سنت کیفری شرعی»، اخلاق‌گرایی کیفری است و مؤلفه‌های اصلی گفتمان «سنت کیفری سلطنتی» هم نابرابری افراد در برابر کیفر و غیر دموکراتیک بودن کیفر است.

کلید واژه ها

• اندیشه کیفری
• تحلیل گفتمان
• دوران مشروطیت
• کتابچه قانونی کنت
• مدرنیسم کیفری