تجدید آمرانه و ملک الشعرای بهار

تجدد آمرانه و ملک الشعرای بهار نام مقاله‌ای از ابوالفضل شکوری است که در شماره بیست و پنجم (دی 1387) نشریه پژوهش حقوق عمومی منتشر شده است.

چکیده

دوره بعد از جنگ جهانی اول تا پایان حکومت رضاشاه در سال ۱۳۲۰ ش دوره رواج تجده آمرانه در درجه اندیشه و عمل بوده است. ملک الشعراء بهار به عنوان یکی از روشنفکران تجددخواه در این دوره از اولین ارائه دهندگان و حامیان ایده تجدد آمرانه به عنوان چاره و راه حل غلبه بر مشکلات و عقب ماندگی کشور می‌باشد. او چاره و راه حل غلبه بر ضعف و عقب ماندگی کشور را در برقراری حکومتی مقتدر و سپردن روند متجدد سازی جامعه به آن حکومت می‌دانست. تفاوت بهار با سایر رجال و روشنفکران معتقد به تجدد آمرانه در این بود که حکومت مقتدر مورد نظر بهار حکومتی بود که در عین داشتن اقتدار و آمریت، متکی بر پارلمان و حافظ و نگهدارنده قانون اساسی و سایر نهادهای دموکراتیک بود؛ در حالی که سایر روشنگران تجدد خواه آن دوره صرفا به اقتدار و آمریت این حکومت می‌اندیشیدند. اهمیت نظام مشروطه و نهادهای دموکراتیک در دیدگاه و اندیشه بهار موجب شد که او علی رغم اعتقاد به ضرورت وجود حکومت مقتدر مرکزی، در زمینه های متعددی به مخالفت و انتقاد از حکومت آمرانه رضاشاه بپردازد؛ البته او در کنار مخالفت و انتقاد از حکومت رضاشاه در بعضی از زمینه ها مانند برقراری امنیت و آرامش در کشور مقابله با شورش ها و جنبش های گریز از مرکز و مخصوصا برقراری حکومتی مقتدر و باثبات حکومت رضاشاه را مثبت ارزیابی می کرد؛ بنابراین مشاهد می شود که رویکرد بهار نسبت به حکومت رضاشاه رویکردی دو پهلو ترکیبی از مخالفت و موافقت بوده است. بررسی آراء، زندگی و عملکرد بهار، بیانگر این است که به واسطه فراهم نبودن زمینه های مناسب برای مخالفت، بر اثر استبداد و خودکامگی حکومت رضاشاه رویکرد بهار در دهه دوم حکومت رضاشاه به ناچار و بنا بر ضرورت از انتقاد و مخالفت به تایید موافقت و همراهی ظاهری با حکومت تحول یافته است.

کلیدواژه‌ها

• ملک الشعرای بهار
• تجدد
• تجددخواهی
• تجدد آمرانه
• حکومت رضاشاه