ماده ۴۲۰ قانون مجازات اسلامی

اگر صاحب حق قصاص، بر خلاف مقررات اقدام به قصاص کند به تعزیر مقرر در کتاب پنجم «تعزیرات» محکوم می‌ شود.

توضیح واژگان

برخی از حقوقدانان معتقدند مقصود از عبارت «تعزیر مقرر در کتاب پنجم تعزیرات» مشخص نیست، چرا که لازم است به عنوان یک جرم خاص برای آن مجازات تعیین شود.

پیشینه

حکم ماده فوق در قوانین پیشین وجود نداشت.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

یکی از نمونه های این ماده، قصاص فرد از سوی یکی از اولیاء دم بدون اذن از سایرین است، در این صورت ولی دم را نمی توان مستحق قصاص دانست و گروهی برای او مجازات تعزیری را در نظر گرفته اند. همچنین از آنجایی که قصاص قاتل، احتیاج به اذن ولی امر دارد، قصاص بدون این اذن را نیز برخی مستوجب تعزیر می دانند. از اطلاق ماده فوق، هر دو حالت پیش از صدور حکم و پس از آن تا زمان اجرای حکم قصاص استنباط می شود.

مطالعات فقهی

سوابق فقهی

نظر مشهور فقها در خصوص اقدام به قصاص بدون اذن امام(ع)، حرمت این امر و استحقاق تعزیر مجری قصاص است. همچنین برخی از فقها بیان داشته اند که در فرض تعدد اولیاء دم، عدم امکان قصاص بدون اجتماع همگان و نیز بدون اذن والی، اقوی است، مقصود از اجتماع نیز توافق تمام اولیاء دم به اعطاء نمایندگی به یکی از آنان جهت اعمال حق است. برخی از فقها نیز بیان داشته اند هر کدام از اولیاء دم می توان بدون حضور و اذن دیگر اولیاء دم، اقدام به قصاص کند منتها در این صورت فرد ضامن حصه سایرین خواهد بود.