ماده ۵۰۵ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

هرگاه هنگام رانندگی به سبب حوادثی مانند واژگون‌ شدن خودرو و یا برخورد آن با موانع، سرنشینان خودرو مصدوم یا تلف شوند در‌ صورتی ‌که سبب حادثه، علل قهری همچون زلزله و سیل نبوده و مستند به راننده باشد، راننده ضامن دیه است. چنانچه وقوع حادثه مستند به شخص حقوقی یا حقیقی دیگری باشد آن شخص ضامن است.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

این ماده منطبق بر یکی از قواعد عمومی پذیرفته شده در خصوص مسئولیت مدنی است که به موجب آن اگر تنها سبب وقوع یک حادثه، قوه قاهره باشد، نباید خوانده را مسئول تلقی کرد. قوه قاهره را باید واقعه ای دانست که برای فرد غیر قابل پیش بینی، غیر قابل اجتناب و خارحی است.1004268چنانچه صدمات حاصل از حوادث رانندگی را نتوان مستند به تقصیر فرد راننده دانست، ممکن است این جنایت حسب مورد یک جنایت خطای محض، مستند به عوامل قهری یا جنایتی فاقد ضمان راننده تلقی شود.3738196

بنابراین اگر دو وسیله نقلیه با هم برخورد کرده و موجب وقوع جنایتی شوند، در فرض شبه عمد بودن جنایت، هر یک از دو راننده ضامن نیمی از دیه همه سرنشینان است و در فرض خطاء محض بودن آن، عاقله هر یک از رانندگان ضامن این میزان از دیه است. چنانچه برخورد این دو وسیله در اختیار رانندگان نبوده و به عنوان مثال در نتیجه عوامل قهری بوده باشد، هیچکس را نباید ضامن پنداشت.1940504

در خصوص برخورد وسایل نقلیه در نتیجه عاملی خارج از اختیار و اراده طرفین، عده ای قائل به مسئولیت عاقله های رانندگان به پرداخت دیه می باشند.4872596

سوابق فقهی

در خصوص مسئولیت شخصی که تحت تعلیم رانندگی است و با وسیله نقلیه دیگری تصادف می نماید، گروهی از فقها بر این باورند که این مساله را باید از مصادیق اجتماع سبب و مباشر دانسته و شخص تحت تعلیم را مباشر تصادف و مربی را سبب وقوع تصادف تلقی نمود. در خصوص اجتماع سبب و مباشر نیز مباشر را ضامن می دانند. مگر آنکه سبب اقوی از مباشر باشد. 1298228 الیته گروهی نیز معتقدند در این مثال، معلم نیز دارای وسایل حفظ اتومبیل است و نمی توان فقط به امر و نهی کردن اکتفا کند. لذا باید هدایت اتومبیل را نیز در مواردی بر عهده بگیرد.1298252