ماده ۵۱۴ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)

هرگاه در اثر علل قهری مانند سیل و زلزله مانعی به‌ وجود آید و موجب آسیب گردد، هیچ ‌کس ضامن نیست، گرچه شخص یا اشخاصی تمکن برطرف‌ کردن آنها را داشته باشند و اگر سیل یا مانند آن، چیزی را به همراه آورد ولکن کسی آن را جایی نامناسب مانند جای اول یا در جای بدتری قرار دهد که موجب آسیب شود، عهده ‌دار دیه است و اگر آن را از جای نامناسب بردارد و در جهت مصلحت عابران در جای مناسبتری قرار دهد ضامن نیست. تبصره 1 ـ هرگاه مانع مزبور توسط شخصی به ‌وجود آمده باشد تغییردهنده وضعیت به حالت مناسبتر نیز ضامن نیست. تبصره 2 ـ افراد یا دستگاه‌ هایی که مسؤولیت اصلاح یا رفع آثار این ‌گونه حوادث را برعهده دارند، در صورت تقصیر یا قصور قابل استناد در انجام وظیفه، ضامن می‌ باشند.

پیشینه

سابقاً ماده 343 قانون مجازات اسلامی (مصوب 1370) در این خصوص وضع شده بود.834780

نکات توضیحی تفسیری دکترین

این ماده در خصصو سه نوع عمل حکم تعیین نموده است:

1- عمل احسانی غیر ضمانی

2- عمل ضمانی

3- عمل غیر احسانی ضمانی 2043424

بر اساس این ماده هرگاه چیزی در اثر حادثه ای نظیر سیل سبب لغزش یا هلاکت شود، هیچکس مسئول نیست. حتی اگر شخصی بتواند آن را به مکان مناسبتری ببرد. زیرا ایجاد سبب جنایت عرفا صادق بر این فرد نیست.4839400همچنین اگر آن شیء توسط شخصی جابجا شود تا ایمنی رهگذران بهتر تأمین گردد، با توجه به این که عنوان محسن بر این فرد صادق خواهد بود، نمی توان او را ضامن دانست.4839448 گروهی معتقدند اگر عوامل دیگری همچون حمله یک حیوان همراه با رفتار جانی منجر به وقوع جنایت شوند، باید فقط نیمی از دیه از وی مطالبه گردد.357492 همچنین اگر فرد سبب جنایت ضمن رعایت مصلحت دیگران قادر به جلوگیری از تلف باشد ولی اقدامی نکند، ضامن است. در غیر این صورت صرف لزوم رعایت مصلحت، موجب عدم ضمان است.727020 شرط دیگر عدم ضمان در این ماده آن است که برطرف نمودن ماده از وظایف فرد نباشد. در غیر اینصورت مسئول خواهد بود.1425144همچنین اقدامی که به مصلحت عابران انجام میشود نباید همراه با ارتکاب تقصیر باشد.4841268

حکم این ماده را عده ای منحصر به مواردی دانسته اند که عوامل طبیعی منجر به وقوع حادثه ای شده باشند و عوامل غیر طبیعی را داخل در این ماده نمی دانند.711896

در ادامه ماده به این مساله اشاره شده است که اگر چیزی در اثر حادثه ای طبیعی در مکانی نامناسب قرار بگیرد و شخصی آن را برداشته و در مکانی قرار دهد که از حیث خطر آفرین بودن نظیر همان محل سابق باشد، ضامن است.4841532

سوابق فقهی

برخی از فقها بیان نموده اند که اگر شخصی سنگی را در مکانی مساوی یا نامناسبتر از مکان اول قرار داده باشد، ضامن صدمات ناشی از این اقدام خواهد بود.4839420 برخی از فقها در کتب خود متعرض این نظر شده اند.711892

مستندات فقهی

عدم مسئولیت در این ماده را عده ای مستند به قاعده احسان دانسته اند.4841636

مصادیق و نمونه ها

چنانچه سیلی جاری شده و وارد باغ دیگری شود و منجر به ایجاد حفره ای عمیق در باغ گردد، در صورت ورود شخصی دیگر متعاقب این امر به باغ و افتادن در گودال، مالک را نباید ضامن دانست.1719228

مواد مرتبط

ماده واحده قانون مجازات خودداری از کمک به مصدومین و رفع خطرات جانی (مصوب 1354) 4841496