ماده ۲۰۸ قانون مدنی

مجرد خوف از کسی بدون آن که از طرف آن کس، تهدیدی شده باشد اکراه محسوب نمی‌شود.

توضیح واژگان

اکراه، یعنی وادار نمودن شخص به اتیان عملی، که مورد پسند او نیست؛ تؤام با تهدید به زیانی که در خور او نمی باشد. و اکراه، یعنی واردآوردن فشار مادی یا معنوی به شخصی، جهت وادارنمودن او به اتیان عملی. و به فشار نامعمول و نامشروع، که جهت وادارنمودن شخص به اتیان عمل حقوقی، به او تحمیل می گردد؛ اکراه گویند. و به واردنمودن فشار مادی یا معنوی به شخص، جهت وادارنمودن او به اتیان یا عدم اتیان عملی مادی، و یا حقوقی، اکراه گویند.

به اعمالی که روح و فکر طرف معامله را، تحت تأثیر قرار دهد؛ فشار معنوی گویند.

پیشینه

به موجب ماده 1114 قانون مدنی فرانسه، صرف ترس از اشخاصی که دارای نفوذ و احترام هستند؛ نظیر والدین، اکراه محسوب نمی گردد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

معامله ای که بر اثر ترس از تهدید انشاء گردد؛ باطل است.

ترسی که در اکراه شونده، به وجود آید؛ و او را وادار به انعقاد قرارداد موردنظر مکرِه نماید؛ منجر به عدم نفوذ آن معامله می گردد؛ حتی اگر خوف شخص، ناشی از ضعف نفس او باشد.

درخواستی که تؤام با تهدید نباشد؛ اکراه محسوب نمی گردد. و اگر درخواست شونده، بنا بر برخی ملاحظات، از قبیل امکان رنجور شدن طرف مقابل، خواسته او را، اجابت نماید؛ چنین وضعیتی، اضطرار است نه اکراه.

اگر شخصی، بدون اینکه مورد تهدید واقع گردیده باشد؛ از ترس اینکه همسایه او، مرد قدرتمندی بوده؛ و اگر خانه خود را، به او نفروشد؛ آن مرد، به او زیان وارد خواهد نمود؛ در چنین وضعیتی، اکراه رخ نداده است. ولی اگر صاحب ملک، از شواهد و قراین، متوجه گردد که همسایه او، تمایل به خرید خانه اش داشته؛ و ممکن است ضرری به وی برساند؛ و بدین ترتیب با کراهت، فروش منزل خود را، به او پیشنهاد نماید؛ در چنین شرایطی، اکراه محقق گردیده است؛ حتی اگر تهدیدی صورت نگرفته باشد.

به کاربردن وسایل اکراه، بدون وجود تهدید، به خودی خود، رضا را معیوب ننموده؛ و اکراه محسوب نمی گردد. بلکه خوف از تهدید، تعادل فکری را برهم زده؛ و شخص را، تحریک به انجام معامله می نماید.

ترس از دیگران، درصورتی اکراه محسوب نمی گردد؛ که واجد مبنای اخلاقی باشد؛ درغیراینصورت باید قائل به تهدید و اکراه ضمنی گردید. گاهی اوقات، اکراه کننده، به طور غیرمستقیم و ضمنی، منظور خود را، به طرف مقابل فهمانده؛ و بدین ترتیب موجب خوف او گردیده؛ و به گونه ای انتقادناپذیر و غیرقابل ملامت، به خواسته خود برسد.

ترسی که دارای نفوذ معنوی بوده؛ و آمیخته با حرمت و محبت باشد؛ اکراه محسوب نمی گردد.

مصادیق و نمونه ها

• اگر رئیس مؤسسه ای، به کارمند خود، پیشنهاد نماید که خانه اش را، به او بفروشد؛ و کارمند از ترس اینکه شغل خود را از دست بدهد؛ پیشنهاد وی را بپذیرد؛ در چنین وضعیتی، اکراه رخ نداده است.