چالش‌های حقوقی جلوگیری از آلودگی زیست‌محیطی ناشی از آزمایش سلاح‌های هسته‌ای در فضای ماورای جو

چالش‌های حقوقی جلوگیری از آلودگی زیست‌محیطی ناشی از آزمایش سلاح‌های هسته‌ای در فضای ماورای جو نام مقاله ای است از سهیلا کوشا و فرامرز زارع آرند که در شماره دو دوره پنجاه و دو (تابستان 1401) فصلنامه مطالعات حقوق عمومی دانشگاه تهران منتشر شده است.

چکیده

آزمایش سلاح‌های هسته‌ای در فضا از علل ایجاد آلودگی زیست‌محیطی در فضای ماورای جو و به‌تبع آن کرۀ زمین است. مادۀ 9 عهدنامۀ فضای ماورای جو (1967) بر جلوگیری از آلودگی محیط‌زیست زمین از طریق ورود مواد فرازمینی تصریح کرده است، لکن مادۀ 4 این عهدنامه فقط استقرار سلاح‌های کشتار جمعی در فضا را منع کرده و قاعده‌ای دربارۀ منع آزمایش سلاح‌های هسته‌ای ندارد. البته عهدنامۀ منع محدود آزمایش‌ها (1963)، آزمایش هر گونه سلاح هسته‌ای را در فضا منع کرده است، اما فاقد هرگونه مقرراتی برای راستی‌آزمایی است. عهدنامۀ منع جامع آزمایش‌های هسته‌ای هم ممنوعیت آزمایش انفجارهای هسته‌ای در همۀ محیط‌ها را پیش‌بینی کرده، ولی تاکنون لازم‌الاجرا نشده است. این مقاله با بهره‌مندی از روش توصیفی- تحلیلی مبادرت به بررسی تعهدات دولت‌ها طبق اسناد فضایی، محیط‌زیستی و هسته‌ای هنگام انجام آزمایش سلاح هسته‌ای در فضا می‌کند. با توجه به منافع متفاوت و متنوع کشورهای دارای توانمندی انجام این آزمایش‌ها، اصلاح اسناد فضایی موجود قابل تصور نیست. از همین‌ رو به‌نظر می‌رسد، می‌توان از شیوۀ اتخاذی در عهدنامۀ قطب جنوب بهره برد و دستورالعمل رفتاری زیست‌محیطی در قالب پروتکل الحاقی لازم‌الاجرا را تدوین و به عهدنامۀ فضای ماورای جو ضمیمه کرد.

کلیدواژه‌ها

• آلودگی
• حقوق بین الملل فضا
• سلاح هسته ای
• عهدنامه قطب جنوب
• محیط زیست

مواد مرتبط

• ماده 9 عهدنامه فضای ماورای جو
• ماده 18 اعلامیه ریو 1992