ماده ۱۴۹ قانون آیین دادرسی مدنی

در مواردی که اشخاص ذی‌نفع احتمال دهند که درآینده استفاده از دلایل و مدارک دعوای آنان ازقبیل تحقیق محلی و کسب اطلاع از مطلعین و استعلام نظر کارشناسان یا دفاتر تجاری یا استفاده از قرائن و امارات موجود در محل یا دلایلی که نزد طرف دعوا یا دیگری است، متعذر یا متعسر خواهد شد، می‌توانند از دادگاه درخواست تأمین آنها را بنمایند.

مقصود از تأمین در این موارد فقط ملاحظه و صورت برداری از این گونه دلایل است.

توضیح واژگان

تأمین دلیل: در قانون تأمین دلیل تعریف نشده‌است اما می‌توان گفت شیوه است برای حفاظت از حالات و وضعیت‌هایی که امکان تغییر آنها وجود داشته و درخواست کننده آن قصد دارد به منظور اثبات ادعای خویش در آینده به آن وضعیت، استناد نماید. به بیان دیگر تأمین دلیل به معنای در امنیت قراردادن ادله می‌باشد.

صورتجلسه تأمین دلیل: سند رسمی است که مأمور مجری قرار که مقامی رسمی است در دایره صلاحیت خود با توجه به مقررات قانونی آن را تنظیم می‌نماید.

پیشینه

مفاد این ماده در ماده ۳۱۵ قانون آیین دادرسی مدنی سابق بیان شده بود. و در ماده ۳۱۶ سابق نیز آیین تأمین دلیل آورده شده‌است .

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

دلایل و اماراتی که در این ماده به منظور تأمین دلیل ذکر شده ان جنبه تمثیلی داشته و شامل کلیه دلایلی که متقاضی درخواست می‌نماید می باشد.

درست است که در حال حاضر درخواست تأمین دلیل در قالب دادخواست تنظیم می‌شود اما تأمین دلیل درخواست بوده و نمی‌توان فرد را ملزم به ارائه دادخواست نمود و در هر حال تأمین دلیل اقامه دعوا محسوب نمی‌شود. و قرار رد درخواست تأمین دلیل غیرقابل تجدیدنظر می‌باشد.

به منظور اینکه تأمین دلیل وسیله سوءاستفاده افراد و همچنین مشغول کردن بی‌مورد دستگاه قضایی نگردد، باید متقضای تأمین دلیل توضیح دهد که چگونه اگر دلائل ضبط نشود، در آینده استفاده از آن متعسر خواهد شد.

درخواست تأمین دلیل ممکن است با جلب نظر کارشناس صورت گیرد مانند موردی که تعیین میزان خسارت وارده به اتومبیل مورد تقاضا باشد.

سوابق و مستندات فقهی

ممکن است بالفعل دعوایی مطرح نباشد اما ذینفع به وجهی که امروزه آن را تأمین دلیل می‌نامند از قاضی بخواهد تا شهادت شهود او را استماع کند تا بعداً در دعوا به آن استناد نماید.

صورت برداری دادگاه از دلایل اثبات قبل از حاجت به اثبات به منظور حفظ از زوال در صورت جلسه ای که متضمن این امر است را امروزه تأمین دلیل می‌نامند.

مصادیق و نمونه‌ها

۱) تأمین دلیل در تصادفات: یکی از طرفین که قصد طرح شکایت دارد درخواست تأمین دلیل داده و پس از محاسبه کم و کیف خسارات وارده خودرو خود را تعمیر نموده و سپس مستند به تأمین دلیل اقامه دعوا می‌نماید.

۲) در اثنای رسیدگی نیاز به تأمین دلیل می‌باشد: مثلاً خواهان دعوی غصب در اثنا رسیدگی متوجه می‌شود که خوانده در ملک وی جوی اب احداث کرده و موجب خرابی و خسارات در ملک وی گردیده‌است در اینجا با تأمین دلیل و تعیین خسارات وارده می‌تواند به رفع عیب ملک و سپس استناد به تأمین دلیل در محکمه بپردازد.

۳) درخواست تأمین دلیل ممکن است با جلب نظر کارشناس صورت گیرد مانند موردی که تعیین میزان خسارت وارده به ملک مورد تقاضا باشد.

۴)فرم تأمین دلیل اسکن شود.