حقوق سازمان های بین المللی

سازمان های بین المللی تاسیساتی هستند که برای پاسخ گویی به نیاز های گوناگون جوامع مختلف انسانی در خارج از چهارچوب فعالیت دولت ها به وجود آمده اند که به ناچار تحت قوانین و مقررات داخلی تشکیل و اداره می شوند یا انحلال می یابند که به مجموعه این قوانین و مقررات حقوق سازمان های بین المللی گویند.

تعریف

پیش از ارائه تعریف حقوق سازمان های بین المللی باید تاکید نمود که یک سازمان بین المللی، یا به طور رسمی تر یک سازمان بین دولتی، یک سازمانی است که از دولت های حاکم تشکیل شده است. بنابراین، این نوع سازمان است که یکی از موضوعات حقوق بین الملل می باشد. چنین سازمان هایی بر طبق اصول تصمیم گیری از سوی دولت های عضو عمل می نمایند و این بدان معناست که بطور معمول تصمیم گیری در این سازمان ها باید به اتفاق آراء باشد. سازمان های غیر دولتی سازمان های خصوصی هستند که از نظر حوزه و قلمرو می توانند بین المللی باشند. بهرحال بطور کلی و بطور صحیح اصطلاح «سازمان های بین المللی» باید فقط در مورد سازمان های بین دولتی به کار برده شود.

بدین ترتیب هرگاه از حقوق سازمان های بین المللی سخن گفته شود، منظور مجموعه قواعد و مقرراتی است که بر سازمان های بین المللی تشکیل شده از سوی دولت ها حاکم می باشد. از اینرو می توان حقوق سازمان های بین المللی (به عنوان یکی از گرایش های تخصصی حقوق بین الملل) را به صورت ذیل تعریف نمود: "حقوق سازمان های بین المللی مجموعه قواعد و مقرراتی حقوقی بین المللی است که بر کارکرد سازمان های بین المللی (یعنی سازمان های بین دولتی) و بر روابط میان آن ها با دولت ها و دیگر سازمان های بین المللی در برخی موارد افراد حاکم می باشند.»

منابع حقوق سازمان های بین المللی

حقوق سازمان های بین المللی همچون هر گرایش حقوق بین الملل عمومی دارای منابع حقوقی می باشد که بر گرفته از بند1 ماده 38 اساسنامه دیوان بین المللی دادگستری می باشند. بر اساس این بند منابع حقوق بین الملل (یعنی منابعی که قواعد حقوقی بین المللی از آن ها سرچشمه می گیرند) عبارتند از:

الف) کنوانسیون های بین المللی.

در رابطه با کنوانسیون ها و معاهدات بین المللی می توان به اسناد تشکیل دهنده سازمان های بین المللی (به عنوان معاهدات بین المللی) و نیز به معاهدات بین المللی که سازمان های بین المللی با دولت ها و یا با دیگر سازمان های بین المللی منعقد می نمایند اشاره نمود.

ب) عرف های بین المللی

در این خصوص می توان به قواعد عرفی و رویه های سازمان های بین المللی اشاره

کرد که از جمله آن ها داشتن مزایا و مصونیت ها برای اجرای وظایفشان می باشد.

ج) اصول کلی حقوقی

در این خصوص می توان به اصل آزادی دولت ها در تشکیل سازمان های بین المللی و اصل آزادی پیوستن دولت ها به سازمان های بین المللی و کناره گیری از آن ها اشاره نمود.

د) تصمیمات قضایی بین المللی و آثار علمی حقوق دانان برجسته جهان.

در خصوص تصمیمات قضایی بین المللی به دلیل آنکه هنوز صلاحیت طرح دعوی در دیوان های بین المللی بر ضد دولت ها یا سازمان های بین المللی دیگر پذیرفته نشده است، در این خصوص تنها می توان به آرای مشورتی دیوان بین المللی دادگستری در خصوص سازمان ملل متحد و یا موسسات تخصصی آن اشاره نمود. در ارتباط با آثار برجسته حقوقدانان بین المللی نیز بایستی توجه نمود که کتاب ها و مقالات بسیاری در زمینه حقوق سازمان های بین المللی نگاشته شده اند که در توسعه قواعد حقوق سازمان های بین المللی موثر بوده اند. این کتاب ها و مقالات یا به صورت کلی به سازمان های بین المللی پرداخته اند یا بطور خاص یک سازمان بین المللی را مورد مطالعه و بررسی قرار داده اند.

بدین ترتیب مجموعه این منابع در برگیرنده قواعد حقوقی حاکم بر سازمان های بین المللی می باشند. البته در منابع آکادمیک در دوران معاصر نیز به منابع جدید حقوق بین الملل اشاره شده است که از جمله آن ها قطعنامه های بین المللی می باشند.