ماده ۴۳۱ قانون مجازات اسلامی

فاضل دیه یا سهم پرداختی شرکا از دیه جنایت، متعلق به قصاص شونده است و او می ‌تواند آن را به صاحب حق قصاص یا شرکای خود ببخشد و یا هر نوع تصرف مالکانه دیگری در آن انجام دهد لکن اگر آن را دریافت کرده باشد و قصاص صورت نگیرد، باید آن را برگرداند.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

به موجب این ماده، فاضل دیه متعلق به خود قاتل است. بعد از تعلق به او این مبلغ به ورثه او به ارث می رسد.به همین دلیل او حق وصیت در خصوص فاضل دیه یا پرداخت دیون خود به وسیله آن را دارد. لذا نمی توان ورثه را مالک ابتدایی فاضل دیه دانست.اگرچه دریافت دیه قبل از قصاص حق قاتل است، اما نمی توان آن را مربوط به نظم عمومی جامعه دانست. لذا توافق بر خلاف ان نیز امکان پذیر است. در واقع حکم این ماده را نباید از جمله احکام آمره تلقی نمود.

سوابق فقهی

برخی از فقها اعلام نمود اند که فاضل دیه حق قاتل است که در صورت بقای آن پس از قصاص احکام ترکه در خصوص آن جاری می شود. همچنین ظاهر آن است که قاتل می تواند از فاضل دیه بعنوان حق خود گذشت کند. اما در مقابل گروهی دیگر اعلان داشته اند که حتی اگر فاضل دیه به خود قاتل داده شود، متعلق به اولیاء او است و در نهایت باید به آنان داده شود.

رویه قضایی

بر اساس نظریه مشورتی شماره 7/6916-1373/11/29 اداره حقوقی، فاضل دیه حق قاتل بوده و پیش از قصاص باید به او پرداخت شود. لذا این مبلغ مستقر در ملکیت او است و از همین رو میتواند از ان صرف نظر هم بکند.