ماده ۵۹۶ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)
هر کس با استفاده از ضعف نفس شخصی یا هوی و هوس او یا حوائج شخصی افراد غیررشید به ضرر او نوشته یا سندی اعم از تجاری یا غیرتجاری از قبیل برات، سفته، چک، حواله، قبض و مفاصاحساب و یا هرگونه نوشته‌ای که موجب التزام و‌ی یا برائت ذمه گیرنده سند یا هر شخص دیگر میشود به هر نحو تحصیل نماید علاو‌ه بر جبران خسارات مالی به حبس از سه ماه تا یک سال و از یک میلیون تا ده میلیون ریال جزای نقدی محکوم می شود و اگر مرتکب ولایت یا و‌صایت یا قیمومت برآن شخص داشته باشد مجازات و‌ی علاو‌ه بر جبران خسارات مالی از یک سال و شش ماه تا سه سال و شش ماه حبس خواهد بود.
توضیح واژگان
مقصود از سند هر نوع سندی است که موجب التزام محجور یا برائت ذمه گیرنده شود.812096
مفاصا حساب به معنی سند تصفیه حساب بدهی است که فرد طلبکار به فرد بدهکار میدهد.343592 همچنین لفظ التزام در این ماده دلالت بر التزام مالی داشته و التزامات غیر مالی را در بر نمیگیرد.373888
پیشینه
این ماده را باید جایگزین ماده 117 قانون تعزیرات دانست.374324
نکات توضیحی تفسیری دکترین
در خصوص عنصر مادی جرم مورد بحث باید آن را ماهیتاً یکی از صور خاص خیانت در امانت تلقی کرد که از طریق سوء استفاده از حوائج شخصی افراد غیر رشید واقع میشود.429044 البته گروهی معتقدند این جرم دارای یک عنوان و ماهیت خاص است که باعث میشود ذکر آن در هر یک از عناوین خیانت در امانت یا کلاهبرداری اشتباه باشد.812064 بعبارت دیگر این گروه معتقدند که این جرم یک رفتار مجرمانه خاص است که ارتباطی به کلاهبرداری و خیانت در امانت ندارد.1660592این جرم صرفا در ارتباط با نوشته یا سند قابل تحقق است و شامل دیگر اموال نمی شود.373884 چنانچه این جرم بین افراد غیر ولی یا وصی یا قیم صورت گیرد، جرم غیر قابل گذشت محسوب میشود. ولی اگر میان افراد مزبور رخ دهد، بدلیل وجود رابطه خصوصی میان ولی یا قیم یا وصی با فردی که تحت ولایت آنان قرار دار، باید آن را قابل گذشت و دارای جنبه خصوصی دانست.373900
در خصوص مجنی علیه در این ماده گروهی معتقدند شامل افراد غیر رشید و همچنین افرادی است که تحت تاثیر هوا ی نفس خویش قرار می یگرند و قادر به اتخاذ تصمیمات منطقی نیستند.373868 چرا که این گروه حرف «ی» در کلمه «شخصی» را یای وحدت در نظر گرفته اند. 812080اما گروهی با این نظر مخالفند. زیرا اولا این تفسیر دامنه جرایم را به بدون دلیل توجیه پذیری افزایش می دهد. چرا که نیازی به دفاع حقوقی از افراد رشیدی که صرفا به واسطه هوا و هوس مرتکب خطا میشوند وجود ندارد. از سوی دیگر قسمت پایانی ماده که در خصوص ولی، وصی و قیم است قرینه ای است بر حمایت خاص از اشخاص غیر رشید در این ماده.580032
صرف اخذ سند یا نوشته یا هرچیز دیگری که منجر به تعهد فرد بشود برای وقوع جرم کافی است و غلی الاصول این قبیل تعهدات را باید بدلیل تخلف از قوانین جزایی باطل تلقی کرد.429032