ماده ۱۷۴ قانون مدنی

دفینه‌ای که مالک آن معلوم نباشد ملک کسی است که آن را پیدا کرده است.

توضیح واژگان

کنز در لغت، یعنی گنجینه. و در اصطلاح، به مالی که در زیر زمین، مدفون گردیده؛ و دفن کننده آن، معلوم نباشد؛ کنز می گویند.

به هر مال پنهان، و یا ناپدیدی که نتوان، آن را تملک نموده؛ و به طور تصادفی یافت گردد؛ دفینه گویند. و به شیئی که در زیر خاک، و یا هر مکان دیگر، دفن گردیده باشد؛ دفینه گویند.

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

کارگری که حسب امرکارفرما، به استخراج دفینه می پردازد؛ نمی تواند مالکیت آن را، ادعا نماید؛ لیکن چنانچه شخصی، به دستور دیگری و با ابتکار خود، دفینه ای را، از زیر زمین مباح بیرون آورد؛ آنچه که به دست آورده؛ متعلق به او است.

با استناد به اصل 45 قانون اساسی، امروزه اراضی موات، به دولت تعلق داشته؛ و احیای آنها، دیگر از اسباب تملک به شمار نمی آید؛ و تنها دولت است که می تواند اراضی مزبور را، برابر با مقررات مربوطه، به اشخاص عمومی و یا خصوصی واگذار نماید. و با توجه به اینکه امروزه، اراضی موات، قابل تملک توسط اشخاص خصوصی نبوده؛ و به دولت تعلق دارد؛ به تبع آن، مالکیت خصوصی، نسبت به دفینه ای که در اینگونه اراضی وجود دارد نیز، منتفی است.

دفینه ای که مشخصات مالک، بر روی آن درج گردیده؛ از مباحات محسوب نمی گردد.

اگر شخصی، دفینه ای را، در ملک خصوصی خود یافت نماید؛ مال مزبور، متعلق به خود او است.

مستندات فقهی

آیه 82 سوره کهف، " وَأَمَّا الْجِدَارُ فَكَانَ لِغُلَامَيْنِ يَتِيمَيْنِ فِي الْمَدِينَةِ وَكَانَ تَحْتَهُ كَنْزٌ لَهُمَا"، دلالت بر مشروعیت مالکیت دارد.

سوابق فقهی

دفینه، نه جزء اموال مجهول المالک محسوب گردیده؛ و نه لقطه است. بلکه حکمی مستقل دارد.

اگر شخصی، در ملک خود، عتیقه یا اثری باستانی را، یافت نماید؛ مال مزبور، متعلق به خود او است. مگراینکه مالکیت صاحب قبلی ملک، محرز گردد.