ماده ۵۸۳ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)
هر کس از مقامات یا مامورین دولتی یا نیروهای مسلح یا غیر آنها بدون حکمی از مقامات صلاحیتدار در غیر مواردی که در قانون جلب یا توقیف اشخاص را تجویز نموده، شخصی را توقیف یا حبس کند یا عنفا در محلی مخفی نماید به یک تا سه سال حبس یا جزای نقدی از شش تا هجده میلیون ریال محکوم خواهد شد.
توضیح واژگان
توقیف کردن به معنای سلب آزادی تن است و در این ماده به معنای بازداشت کردن افراد در بازداشتگاه آمده است.534944
در بیان تفاوت میان دو واژه حبس و توقیف باید اشاره نمود که حبس معمولا برای مدت زمان طولانی و در یک مکان محبوس روی می دهد. حال آنکه در حالت توقیف لزومی به قرارگرفتن فرد در یک مکان محصور نیست.358488
بکار بردن واژه عنفاً در این ماده در خصوص اخفاء به معنای عدم نیاز به عنف در توقیف و حبس نمی باشد. بلکه احراز عدم رضایت بزه دیده در تمام مصادیق این ماده ضروری است.535400
پیشینه
ماده 193 قانون مجازات عمومی در این خصوص سابقاً بیان می داشت:«هر کس اعم از حکام و نواب حکام و سایر مأمورین دولتی و غیر آنها بدون حکمی از مقامات صلاحیتدار در غیر مواردی که قانون جلب و توقیف اشخاص را تجویز نموده شخصی را توقیف یا حبس کند یا عنفاً در محلی مخفی نماید محکوم به سه سال حبس تأدیبی و محرومیت از خدمات دولتی خواهد بود کسی که با علم و اطلاع برای ارتکاب جرم مزبور مکانی تهیه کرده و بدین طریق معاونت با مرتکب نموده باشد به حداقل همان مجازات محکوم خواهد شد.اگر مرتکب قبل از آن که تعقیب شود شخص توقیف شده را رها کند در صورتی که شخص مزبور را زیاده از پنج روز توقیف نکرده باشد مجازات او حبس تأدیبی از دو ماه الی شش ماه و تأدیه غرامت از ده الی پنجاه تومان خواهد بود.اولیای قانونی اطفال از قبیل پدر نسبت به اولاد و ولی نسبت به مجنون و قیم نسبتبه صغیر و معلم نسبت به شاگردان از مفاد این ماده مستثنی می‌باشند مشروط بر این که اقدام اولیاء از حد تأدیب و اقدام معلمین از حدود وظائف رسمیه مربوط به مدارس تجاوز ننماید.»این ماده از ماده 341 قانون مجازات فرانسه بوده است.534928
نظریات توضیحی تفسیری دکترین
جرم مورد بحث را باید از جمله جرایم مستمری دانست که عنصر مادی ان ها در طول زمان در جریان است.358496 در خصوص شرایط بازداشت، اعتقاد برخی بر این است که بایستی این عمل به صورت مخفیانه و از طریق دور نگه داشتن بزه دیده از انظار باشد.535428 همچنین سلب آزادی تن افراد به صورت قهرآمیز برای تحقق این جرم به تنهایی کافی نبوده و این سلب آزادی بایستی بدون مجوز از سوی مقام صلاحیت دار در غیر موارد قانونی انجام شود.535444 چرا که اگر این بازداشت و سلب آزادی مبتنی بر حکم مقامات صلاحیت دار بوده باشد، نمیتوان عمل ارتکابی را مجرمانه تلقی کرد. 535456 همچنین باید یادآور شد که بطور کل در جرایمی که عدم رضایت بزه دیده از شروط تحقق جرم است، با اعلام رضایت صریح یا ضمنی وی دیگر مسئولیت کیفری بر مرتکب بار نیست.504840 بعلاوه اینکه آگاهی و شناخت هویت بزه دیده شرط لازم برای تحقق این جرم نمی باشد.535496
در خصوص مجازات این جرم بایستی یادآور شد با توجه به اینکه مجازات جرم بازداشت غیر قانونی مشمول ماده 19 قانون مجازات اسلامی است، تعیین مجازات تتمیمی برای آن از سوی دادگاه امکان پذیر است.535512 از سوی دیگر آغاز مرور زمان در جرم مورد بحث از تاریخ خاتمه استمرار عمل مرتکب است. مگر اینکه این استمرار قطع نشود که در این صورت شروع مرور زمان را باید از تاریخ آزادی بزه دیده در نظر گرفت.535416