ماده ۵۸۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)
در صورتی که حکام محاکم به واسطه ارتشاء حکم به مجازاتی اشد از مجازات مقرر در قانون داده باشند علاوه بر مجازات ارتشاء حسب مورد به مجازات مقدار زائدی که مورد حکم واقع شده محکوم خواهند شد.
توضیح واژگان
در خصوص مفهوم رشوه دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. برخی معتقدند رشوه عبارت است از گرفتن هرنوع وجهی از سوی قاضی برای قضاوت. در مقابل گروهی معتقدند رشوه عبارت است از پرداخت وجه به قاضی برای صدور حکم باطل.485684
حکام محاکم در این ماده کسانی هستند ک ه صالح به صدور حکم در دادگاه ها می باشند که شامل قضات و دادرسان هستند.672704 اعم از قضات دادگاه های عمومی و اختصاصی هستند.373368
نکات توضیحی تفسیری دکترین
عنصر مادی این جرم عبارت است از صدور حکم به مجازاتی شدیدتر از مجازات قانونی در مقابل اخذ رشوه.389716 لذا شرط تحقق این جرم آن است که عوامل مشدده مجازات وجود نداشته باشد و تعیین مجازات اشد از مجازات قانونی به موجب اخذ رشوه رخ دهد.435504 در غیر اینصورت تشدید مجازات مشمول این ماده نخواهد بود.389744.نکته مهم در بررسی این ماده، دادن حکم به واسطه «ارتشاء» است. بنابراین اگر قاضی به موجب دوستی یا رفاقت چنین اقدامی انجام دهد مشمول این ماده نخواهد بود.373388ماده فوق صرفاً دربردارنده دادن حکم به مجازاتی اشد از مجازات مقرر در قانون، به واسطه ارتشاء است. لذا چنانچه قضات به واسطه ارتشاء حکم به خواسته ای بیشتر بدهد مشمول این ماده نخواهد بود. گروهی از نویسندگان معتقدند چنین مواردی نیز بایستی بر اساس فلسفه تشدید مجازات قضات در صورت اخذ رشوه پیش بینی شود.373360 همچنین ماده مورد بحث ناظر بر احکام دادگاه است. لذا چنانچه هر یک از قضات به واسطه ارتشاء اقدام به اخذ تأمین غیر قانونی کند مشمول این ماده نخواهد بود.373372
عنصر معنوی این جرم دارای سوء نیت عام است. لذا صرف علم قاضی به خلاف قانون بودن رفتار خویش و همچنین عامدانه بودن این رفتار برای تحقق جرم کافی است.373356
در خصوص نحوه اعمال مجازات به قضات، باید اختلاف میان حکم واقعی و حکم زاید بر میزان واقعی را بر قاضی حمل کرد.858008
مستندات فقهی
در این خصوص می توان به روایت امیرالمؤمنین علی (ع) در سخنرانی کوفه اشاره کرد که در خصوص ویژگی های رهبر مسلمانان، به اجتناب از گرفتن رشوه در قضاء و دادرسی تصریح نمودند.2790056 همچنین در حدیثی از امام جعفر صادق (ع) رشوه در حکم از مصادیق مال نامشروع شمرده شده است.2790132