ماده ۵۸۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

ماده ۵۸۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات): در صورتی که حکام محاکم به واسطه ارتشاء حکم به مجازاتی اشد از مجازات مقرر در قانون داده باشند علاوه بر مجازات ارتشاء حسب‌ مورد به مجازات مقدار زائدی که مورد حکم واقع شده محکوم خواهند شد.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

توضیح واژگان

• حاکم: به قاضی و دادرس، «حاکم» گویند.

• محکمه: مرجعی است که به تجویز قانون برای رسیدگی به شکایات و دعاوی امور حسبی تشکیل می‌شود.

• ارتشاء: به معنای رشوه گرفتن و در اصطلاح اخذ وجه یا مال توسط کارمندان دولتی به منظور انجام کار یا عدم انجام کار مربوط به آن اداره یا نهاد یا سازمان است.
• حکم: رأی و تصمیمی است که قاضی (دادگاه) دربارهٔ دعوایی که به او برده‌اند، برای فیصله دادن اختلاف صادر می‌کند.
• مجازات: آزاری است که قاضی به علت ارتکاب جرم به نشانه نفرت جامعه از عمل مجرمانه و مرتکب آن برای شخص مقصر، مطابق قانون تعیین می‌کند.
• قانون: به ضابطه‌ای کلی گفته می‌شود که بر افرادی منطبق و حکم همه آن افراد، از آن ضابطه شناخته می‌شود.

نکات تفسیری دکترین ماده ۵۸۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

منظور از «حکام محاکم» در ماده ۵۸۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، کسانی هستند که صالح به صدور حکم در دادگاه ها می باشند که شامل قضات و دادرسان هستند، و اعم از قضات دادگاه های عمومی و اختصاصی می باشند. عنصر مادی این جرم، عبارت است از صدور حکم به مجازاتی شدیدتر از مجازات قانونی در مقابل اخذ رشوه، لذا شرط تحقق این جرم، آن است که عوامل مشدده مجازات وجود نداشته باشد و تعیین مجازات اشد از مجازات قانونی، به موجب اخذ رشوه رخ دهد، در غیر این صورت، تشدید مجازات، مشمول این ماده نخواهد بود. نکته مهم در بررسی این ماده، دادن حکم به واسطه «ارتشاء» است، بنابراین اگر قاضی به موجب دوستی یا رفاقت، چنین اقدامی انجام دهد، مشمول این ماده نخواهد بود، همچنین ماده فوق، صرفاً دربردارنده دادن حکم به مجازاتی اشد از مجازات مقرر در قانون، به واسطه ارتشاء است، لذا چنانچه قضات به واسطه ارتشاء، حکم به خواسته ای بیشتر بدهند، مشمول این ماده نخواهد بود، گروهی از نویسندگان معتقدند چنین مواردی نیز بایستی بر اساس فلسفه تشدید مجازات قضات در صورت اخذ رشوه پیش بینی شود. علاوه بر این، ماده ۵۸۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)، ناظر بر احکام دادگاه است، لذا چنانچه هر یک از قضات به واسطه ارتشاء، اقدام به اخذ تأمین غیر قانونی کند، مشمول این ماده نخواهد بود.

عنصر معنوی این جرم، سوء نیت عام است، لذا صرف علم قاضی به خلاف قانون بودن رفتار خویش و همچنین عامدانه بودن این رفتار برای تحقق جرم کافی است.

در خصوص نحوه اعمال مجازات نسبت به قضات، باید اختلاف میان حکم واقعی و حکم زاید بر میزان واقعی را بر قاضی حمل کرد.

نکات توضیحی ماده ۵۸۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

در خصوص مفهوم «رشوه» دیدگاه های متفاوتی وجود دارد، برخی معتقدند رشوه عبارت است از: گرفتن هر نوع وجهی از سوی قاضی برای قضاوت، در مقابل گروهی معتقدند رشوه عبارت است از پرداخت وجه به قاضی برای صدور حکم باطل.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده ۵۸۹ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

1. صدور حکم به مجازاتی شدیدتر از مجازات مقرر در قانون توسط حکام محاکم در صورت ارتشاء.
2. اعمال مجازات ارتشاء بر حکام در صورت وقوع ارتشاء.
3. محکومیت حکام به مجازات مقدار زائدی که به واسطه ارتشاء حکم به آن داده شده است.

مطالعات فقهی

مستندات فقهی

• در این خصوص می توان به روایت امیرالمؤمنین علی (ع) در سخنرانی کوفه اشاره کرد که در خصوص ویژگی های رهبر مسلمانان، به اجتناب از گرفتن رشوه در قضاء و دادرسی تصریح نمودند.
• در حدیثی از امام جعفر صادق (ع)، رشوه در حکم، از مصادیق مال نامشروع شمرده شده است.

پایان نامه و رساله های مرتبط

• مطالعه تطبیقی سیاست کیفری ایران و افغانستان در قبال جرایم علیه عدالت قضایی

مقالات مرتبط

• بررسی سیاست جنایی تقنینی ایران در خصوص جرایم و تخلفات انتظامی قضات
• بررسی حفظ شئون قضایی در سند بنگلور و مقررات کیفری ایران
• جستاری در ضرورت توسعه مسئولیت ناشی از عمل غیر به احزاب سیاسی
• بررسی نقاط ضعف و ناکارامدی نظام تقنینی در مواجهه با بروز پدیده ارتشا
• اخلاق حرفه‌ای دادرسی‌های کیفری؛ رهیافت تطبیقی با نگاهی به برخی مقررات ایران، اصول بنگلور و بیانیۀ اخلاق قضائی دیوان کیفری بین‌المللی