ماده ۲۵۷ قانون آیین دادرسی مدنی
دادگاه می‌تواند راساً یا به درخواست هریک از اصحاب دعوا قرار ارجاع امر به کارشناس را صادر نماید. در قرار دادگاه، موضوعی که نظر کارشناس نسبت به آن لازم است و نیز مدتی که کارشناس باید اظهار عقیده کند، تعیین می‌گردد.
توضیح واژگان
قرار اعدادی: این نوع قرارها در جهت رسیدگی به دلایل یکی از اصحاب دعوا و مهیا ساختن پرونده برای صدور حکم و احراز واقع صادر می‌شود، مانند قرار معاینه محل و تحقیق محلی، قرار استماع شهادت شهود، قرار ارجاع امر به کارشناس۴۶۰۳۲۰
خبرویت: از ریشه خبره و در معنای پرتجربگی است و معادل فارسی ان کارشناس می‌باشد. ۵۶۷۹۳۴
کارشناسی: کارشناس در معانی متخصص، صاحب فراست، اهل تجربه و کارشناسی به معنی کارآگاه و ماهر به کار رفته‌است، خبرویت در زبان عربی نیز از ریشه خبره و به همین معنی می‌باشد. ۵۵۸۳۴۲/۵۶۷۹۳۴
پیشینه
قبل از واژه گزینی در فرهنگستان زبان فارسی الفاظ خبره و خبرویت، در رویه قضایی دادگاه‌ها و مکاتبات حقوقی پرکاربرد و متداول بوده‌است و به گونه ای استقرار داشته‌است که حکایت از کثرت استعمال لغت خبرویت در دادگستری ایران دارد .۵۶۷۹۲۸
مفاد این ماده قبلاً در قانون آیین دادرسی مدنی سال ۱۳۱۸ ذیل ماده ۴۴۴ پیش‌بینی شده بود. ۱۳۹۹۰۳/۶۹۹۵۲۱
نکات توضیحی و تفسیری دکترین
قاضی می‌تواند در مسائلی که جنبه تخصصی دارند، بر اساس نظر طرفین دعوا یا به تشخیص خود دستور جلب نظر کارشناس در امر مطروحهرا صادر نماید. ۳۰۶۶۱۵تشخیص تخصصی بودن موضوع و در نتیجه نیازمندی آن به کارشناسی با دادگاه می‌باشد. ۳۱۳۱۰۷
قرار کارشناسی در زمره قرارهای اعدادی و عدولی قرار دارد، اعدادی به این معنی که بعد از اجرای این قرار پرونده آماده صدور رای می‌شود و عدولی است از این جهت که دادرس به هر علتی خود را از نظر کارشناس بی‌نیاز بداند می‌تواند از آن عدول نماید. ۳۱۳۱۰۱
عده ای معتقدند با توجه به اینکه ارجاع امر به کارشناسی رجوع جاهل به عالم می‌باشد، لذا نظریه کارشناس ارجحیت دارد، بنابراین دادگاه همواره موظف است از نظریه کارشناس متابعت نماید و تنها در صورتی که نظریه کارشناس فاقد شرایط قانونی باشد یا با اوضاع و احوال محقق و معلومی که سایر ادله آن را اثبات نموده در تعارض باشد دادگاه می‌تواند حسب مورد کارشناسی را تجدید یا بر اساس سایر ادله اتخاذ تصمیم نماید. ۱۱۲۰۶۱۳
سوابق و مستندات فقهی
خداوند متعال در قران کریم و در آیه ۴۳ سوره مبارکه نحل مردمی را که در نبوت انسان تردید می‌داشته‌اند را دعوت کرده‌است که از کارشناسان تاریخ ادیان سؤال کنند که ایا پیش از محمد (ص) هم پیامبرانی از جنس انسان بوده‌اند یا خیر؟ ، در این آیه مراجعه به کارشناس برای پاسخ به سؤال بیان شده‌است. ۵۵۸۳۵۰
در فقه نقش دادرس مدنی جز در مواردی که علم وی مستند رای دانسته می‌شود انفعالی است و علت این انفعال، تاکید اسلام بر بی‌طرفی قاضی می‌باشد. ۸۱۶۲۹۷
مشهور فقها کارشناس را شاهد و نظریه وی را شهادت می‌دانند و لذا کلیه شرایط شاهد (ایمان، عدالت، تعدد شهود) را برای کارشناسی ضروری می‌دانند. در حقوق انگلیس و آمریکا نیز نظریه کارشناس از اقسام شهادت می‌باشد. درهرحال در قانون ایران کارشناسی جدای از شهادت مطرح شده‌است. ۵۱۳۱۱۲
مصادیق و نمونه‌ها
مترجمی و پزشکی قانون با همه شاخه‌هایش نوعی کارشناسی است۵۱۵۲۵۹
ساختمانی به علت گودبرداری زمین مجاور ساختمان در معرض آسیب است و از دادگاه تقاضای صدور قرار ارجاع امر به کارشناس می‌شود. ۶۲۲۵۶۴