ماده ۶۰۰ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات)

هر یک از مسوولین دولتی و مستخدمین و مامورینی که مامور تشخیص یا تعیین یا محاسبه یا وصول وجه یا مالی به نفع دولت است بر‌خلاف قانون یا زیاده بر مقررات قانونی اقدام و وجه یا مالی اخذ یا امر به اخذ آن نماید به حبس از دو ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. مجازات‌ مذکور در این ماده در مورد مسوولین و مامورین شهرداری نیز مجری است و در هر حال آنچه بر خلاف قانون و مقررات اخذ نموده است به ذیحق ‌مسترد می ‌گردد.

توضیح واژگان

گروهی معتقدند بکار بردن حرف «یا» در عبارت« برخلاف قانون یا زیاده بر مقررات قانونی» صحیح نبوده و درست تر استفاده از حرف «و» در این میان بود.

پیشینه

در این خصوص باید به ماده 154 قانون مجازات عمومی مصوب 1304 اشاره کرد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

عنصر مادی این جرم عبارت است از اخذ وجه یا مال یا امر به اخذ آن بر خلاف مقررات قانونی از سوی مسئولین و مأمورین دولتی که وظیفه تشخیص یا تعیین یا محاسبه یا وصول وجه به نفع دولت را دارند. لذا چنانچه فردی کارمند دولت باشد اما مسئول هیچ یک از امور مذکور در این ماده نباشد و مالی را اخذ یا امر به اخذ آن کند، مشمول این ماده نخواهد بود. بعلاوه آنکه لازم نیست مرتکب حتما کارمند دولت باشد .بلکه کافی است به صورت رسمی مأمور دولت بوده باشد. بنابر این مرتکب باید دو ویژگی مهم داشته باشد: اولاً باید مستخدم یا مأمور دولت باشد. ثانیا باید وظیفه تعیین یا تشخیص یا محاسبه یا وصول وجوهات یا اموال به نفع دولت را داشته باشد. همچنین آنچه اخذ میشود باید وجه یا مال باشد. بنابراین چنانچه شخصی مبادرت به اخذ خدماتی نماید نمیتوان او را مشمول این ماده دانست. گروهی معتقدند اخذ مال باید به نفع خود فرد مرتکب یا دولت صورت گیرد. اما در مقابل گروهی به اطلاق عبارت «وجه یا مالی اخذ نماید» اشاره داشته تمام صور اخذ وجه یا مال را مشمول این ماده میداند. لذا فرقی ندارد که وجه این مال زاید به نفع نرتکب صورت گرفته باشد یا دیگری یا حتی به نفع دولت.

عنصر معنوی این جرم دارای سوء نیت عام است. لذا این جرم من جمله جرایم عمدی است پس در صورت اشتباه یا قصور مأمور وی مشمول این ماده نیست.

نکته مهم ان است که اگر دریافت وجه یا مال در راستای انجام یا ترک انجام کاری باشد، باید آن را جرم ارتشاء در نظر گرفت. در واقع گرفتن وجه یا مال را در صورتی میتوان مشمول این ماده دانست که مشول عاوین دیگری نظیر اختلاس یا ارتشاء نشود.

مواد قانونی مرتبط

ماده 92 قانون محاسبات عمومی