ماده ۸۸۹ قانون مدنی

در بین وراث طبقه‌ی اولی اگر برای میت اولادی نباشد اولاد او هر قدر که پایین بروند قائم‌مقام پدر یا مادر خود بوده و با هر یک از ابوین متوفی که زنده باشد ارث می‌برند ولی در بین اولاد، اقرب به میت، ابعد را از ارث محروم می‌نماید.

توضیح واژگان

به موقعیت اشخاص درون هر صنف از وراث متوفی، از حیث نزدیک یا دوربودن نسبتشان به او؛ درجه گویند.

وراثت به قائم مقامی یعنی یکی از خویشان متوفی به واسطه و به قائم مقامی یکی دیگر از خویشان مستقیم و بی واسطه میت، از وی ارث می برد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

قائم مقامی به وراثت، ممکن است موجب حجب نقصانی برای برخی از وراث شود. مثلاً با وجود نوه برای متوفی، سهم مادر میت، از یک سوم به یک ششم تنزل می یابد.

قائم مقام شخص ممنوع از ارث به دلیل کفر و ...، سهم وی را تملک می نماید.

قائم مقامی به وراثت، زمانی تحقق می پذیرد که در نسل واسطه، وارث دیگری برای متوفی وجودنداشته باشد؛ مثلاً در فرضی که میت، فقط دارای دو پسر بوده که یکی از آنها، پیش از او مرده است؛ پسر دیگر او که زنده است؛ کل ترکه  را تملک نموده؛ و دیگر چیزی نصیب فرزندان پسر مرحومش نمی شود.

رویه های قضایی

به موجب رأی اصراری مورخه 25/1/1338 دیوان عالی کشور، فرزندان متعلق به پسر و دختر متوفی، همگی در درجه یکسان قراردارند.

مصادیق و نمونه ها

زید رحلت نموده و تنها یک فرزند به نام عمرو داشته که پیش از خود او، فوت شده است. عمرو دارای فرزندی به نام بکر است که به قائم مقامی از او، تمام اموال زید را به ارث خواهدبرد.