بررسی امکان تغییر مجازات شلاق در فقه و حقوق کیفری ایران
 | |
| عنوان | بررسی امکان تغییر مجازات شلاق در فقه و حقوق کیفری ایران |
|---|---|
| رشته | فقه و حقوق جزا |
| دانشجو | فرزاد عسکری |
| استاد راهنما | امیر وطنی |
| استاد مشاور | ِامیرحسن نیازپور |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۸ |
| دانشگاه | دانشگاه خوارزمی |
بررسی امکان تغییر مجازات شلاق در فقه و حقوق کیفری ایران عنوان رساله ای است که توسط فرزاد عسکری، با راهنمایی امیر وطنی و با مشاوره ِامیرحسن نیازپور در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه خوارزمی دفاع گردید.
چکیده
شلاق یا تازیانه یکی از واکنش های کیفری است که در ادوار مختلف تاریخ رایج بوده و در حقوق کیفری ایران نیز با فراز و نشیب های زیادی مورد استفاده قرار گرفته است. پس از انقلاب بر خلاف رویه جهانی و بین المللی در محدود کردن و تعطیل مجازات شلاق، این مجازات با الهام از منابع فقهی در حقوق کیفری ایران گسترش یافته و همین امر یکی از چالشهای مهم حقوق کیفری است. مجازات شلاق با توجه به آثار جسمانی، روانی و اجتماعی در عصر حاضر و به خصوص کشور ما تا چه اندازه با اهداف مجازاتها ، اصول حاکم برآنها و دیگر مصالح ضروری اجتماعی سازگاری دارد و در صورت عدم سازگاری آیا امکان تغییر مجازات شلاق در فقه و حقوق کیفری ایران وجود دارد یا خیر و اگر امکان تغییر وجود دارد، با چه ابزارهایی و چه روشهای فقهی و حقوقی و کدام جایگزین ها شایسته است، همه اینها موضوع پژوهش حاضر است. یافته های پژوهش حکایت از آن دارد یکی از اصول حاکم بر مجازاتها در شریعت اسلامی و اعلامیه جهانی حقوق بشر اصل رعایت کرامت انسانی است. موضوع احترام و رعایت کرامت امری نسبی است، رفتاری در زمانی ممکن است با رعایت اصل کرامت انسانی سازگار و در زمان و مکان دیگر ممکن است، خلاف رعایت شیونات انسانی باشد. به نظر می رسد که تنبیه و مجازاتهای بدنی از قبیل، شلاق نیز همین گونه بوده و امری نسبی است، این مجازات اگرچه در گذشته واجد آثار مثبتی نسبت به سایر مجازاتها بوده است، اما امروزه استفاده از آن از حیث مفید بودن و هماهنگی با اهداف مجازاتها ، اصول حاکم بر مجازاتها و رعایت دیگر مصالح ضروری اجتماعی مورد تردید و انکار واقع شده است. اینکه تشریع احکام اسلامی و به تبع حقوق کیفری ایران بر اساس مصالح و مفاسد نفس الامری بوده و از اینرو تغییر مجاراتها و از جمله تازیانه حدی به دلیل مقتضیات زمان و مکان و با راهکارها و ابزارهای حتی سنتی فقهی، از قبیل ظهور عناوین ثانویه و غیره ممکن است. از مهمترین دستاوردهای این پژوهش که اطلاعات آن با ابزار کتابخانه ای و استعانت از دو دهه تجربه قضایی گردآوری شده و با روش تحلیلی و توصیفی به نگارش در آمده است؛ پیشنهاد اصلاح قوانین در جهت تغییر مجازات شلاق در همه جرایم حدی و تعزیری است.
ساختار فهرست رساله
مقدمه
۱– بیان مسیله
۲– ضرورت و اهمیت تحقیق
۳– سوالات و فرضیه های پژوهش
۴– اهداف کلی پژوهش
۵– اهداف اختصاصی پژوهش
۶– روش شناسی پژوهش
۷– سوابق و پیشینه تحقیق
۸– جنبه نوآوری تحقیق
۹– ساختار تحقیق
فصل نخست : مفهوم شناسی شلاق، تاریخچه، مبانی و جایگاه آن در اسناد بین المللی
مبحث نخست : مفهوم شناسی و تاریخچه
گفتار نخست : مفهوم شناسی
بند نخست : مفهوم لغوی شلاق
بند دوم : مفهوم حقوقی شلاق
بند سوم : مفهوم شرعی شلاق
گفتاردوم : تاریخچه و پیشینه مجازات شلاق در جهان و ایران
بند نخست : تاریخچه و پیشینه کیفر شلاق در جهان
بند دوم : تاریخچه و پیشینه مجازات شلاق در ایران
مبحث دوم : مبانی تغییرکیفر شلاق
گفتار نخست : مبانی کیفر شناختی تغییر مجازات شلاق
بند نخست : مبانی تغییر کیفر شلاق مربوط به اهداف مجازاتها
۱– کیفر شلاق و ارعاب و بازدارندگی
۲– کیفر شلاق و سزا دادن
۳– کیفر شلاق و اصلاح و بازپروری
بند دوم : مبانی تغییر کیفر شلاق مربوط به ویژگیهای مجازاتها
۱– کیفر شلاق و رنج آور بودن آن
۲– کیفرشلاق و رسوا کنندگی آن
۳– کیفر شلاق و مشخص بودن مجازات
۴– کیفر شلاق و قاطع بودن مجازات
بند سوم : مبانی تغییر کیفر شلاق مربوط به اصول حاکم بر مجازاتها
۱– کیفر شلاق و اصل قانونی بودن مجازاتها
۲– کیفر شلاق و اصل تناسب میان جرم و کیفر
۳– کیفر شلاق و اصل شخصی بودن مجازاتها
۴– کیفر شلاق و اصل تساوی مجازاتها
۵– کیفر شلاق و اصل فردی بودن مجازاتها
۶– کیفرشلاق و اصل کرامت انسانی
گفتار دوم : مبانی و معیارهای بشردوستانه و حقوق بشری تغییر مجازات شلاق
گفتار سوم : ارزیابی مبانی تغییر کیفر شلاق
مبحث سوم : جایگاه مجازات شلاق در حقوق کیفری سایرکشورها و اسناد بین المللی
گفتار نخست : مجازات شلاق در حقوق کیفری سایر کشورها
گفتار دوم : مجازات شلاق در اسناد بین المللی
فصل دوم : امکان سنجی تغییر مجازات شلاق در فقه امامیه
مبحث نخست : ثبات و تغییر در احکام و مجازاتهای شرعی
گفتار نخست : احکام شرعی و اقسام آن
بند نخست : تعریف حکم شرعی
بند دوم : اقسام حکم شرعی
گفتار دوم : ثبات و تغییر در احکام شرعی
بند نخست : دیدگاه ثابت بودن احکام الی الابد
بند دوم : تغییر احکام متناسب با مقتضیات زمان و مکان به جهت تغییر در موضوع و ملاک
گفتارسوم : احکام شرعی و مقتضیات زمان و مکان
بند نخست : مفهوم زمان و مکان در فقه
بند دوم : نقش زمان و مکان در اجتهاد
مبحث دوم : حدود و امکان سنجی تغییر مجازات شلاق در جرایم حدی
گفتار نخست : مفهوم و انواع حدود
بند نخست : مفهوم حدود
بند دوم : انواع حدود
گفتار دوم : کیفر شلاق در حدود
بند نخست : زنا و ملحقات آن
بند دوم : قذف
بند سوم : شرب خمر
گفتار سوم : اقامه حدود یا تعطیل آن در زمان غیبت معصومین(ع)
بند نخست : مخالفین اجرای حدود در زمان غیبت معصومین(ع) و دلایل آنها
بند دوم : موافقین اجرای حدود در زمان غیبت معصومین(ع) و دلایل آنها
گفتار چهارم : نحوه ی اجرای کیفر شلاق در جرایم حدی
بند نخست : چگونگی اجرای کیفر شلاق در جرایم حدی
بند دوم : علنی یا غیر علنی بودن اجرای مجازات شلاق در جرایم حدی
گفتار پنجم : امکان تغییرکیفر شلاق در جرایم حدی و تبدیل آن به سایر مجازاتها
مبحث سوم : تعزیرات و امکان سنجی تغییر مجازات شلاق در جرایم تعزیری
گفتار نخست : مفهوم تعزیر
گفتار دوم : عدم انحصار مجازاتهای تعزیری به تازیانه
گفتار سوم : قاعده التعزیر دون الحد
گفتار چهارم : تعزیرات مقدر و غیر مقدر و منصوص شرعی و غیرمنصوص
بند نخست : تعزیرات مقدر و غیر مقدر
بند دوم : تعزیرات منصوص شرعی و غیر منصوص
گفتار پنجم : امکان تغییرکیفر شلاق در جرایم تعزیری و تبدیل آن به سایر مجازاتها
فصل سوم : امکان سنجی تغییر مجازات شلاق در حقوق کیفری ایران
مبحث نخست : مجازات شلاق و جایگاه آن در حقوق کیفری ایران
گفتار نخست : مجازات شلاق در حقوق کیفری ایران
بند نخست : مجازات شلاق و جرایم علیه اشخاص، اخلاق عمومی و هتک حرمت
۱– مجازات شلاق برای جرایم علیه اخلاق وعفت عمومی
۲– مجارات شلاق برای جرایم قذف ، هتک حرمت، علیه تکالیف خانوادگی و افترا
۳– مجازات شلاق برای جرایم علیه تمامیت جسمانی
۴– مجازات شلاق برای جرایم منتهی به زایل شدن عقل
بند دوم : مجازات شلاق و جرایم علیه اموال و مالکیت
۱– مجازات شلاق برای سرقتهای تعزیری و ربودن مال غیر
۲– مجازات شلاق برای چرانیدن محصول،تخریب تاکستان و غیره
بند سوم : مجازات شلاق و جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی
۱– مجازات شلاق برای محو یا شکستن مهر و پلمپ
۲– مجازات شلاق برای فرار محبوسین قانونی
۳– مجازات شلاق برای ارتشاء و ربا
۴– مجازات شلاق برای تعدیات مامورین دولتی نسبت به دولت
۵– مجازات شلاق برای اخلال در نظم و آسایش عمومی
۶– مجازات شلاق برای جرایم مرتبط با مواد مخدر
۷– مجازات شلاق برای اخلال گران در نظام اقتصادی کشور
بند چهارم : نحوه اجرای کیفر شلاق در نظام عدالت کیفری ایران
۱– چگونگی اجرای مجازات شلاق
۲– علنی یا غیر علنی بودن کیفر شلاق در قوانین جزایی ایران
۳– موانع اجرای مجازات شلاق
گفتار دوم : جایگاه کیفر شلاق در بین سایر مجازاتها در حقوق کیفری ایران
بند نخست : کیفر شلاق و سایر مجازاتهای بدنی
۱– مجازات سالب حیات
۲– دلایل موافقان و مخالفان مجازات اعدام
۳– مجازات قصاص عضو
۴– مجازات قطع عضو
۵– نقد و بررسی
بند دوم : کیفر شلاق و مجازاتهای سالب و محدود کننده آزادی
۱– مجازات سالب آزادی
۲– مجازات محدود کننده آزادی
۳– دلایل موافقان و مخالفان مجازات زندان
۴– دلایل مشروعیت مجازات زندان در اسلام
۵– نقد و بررسی
بند سوم : کیفر شلاق و مجازاتهای مالی
۱– جزای نقدی
۲– ضبط اموال
۳– مصادره اموال
۴– دلایل موافقان و مخالفان مجازاتهای مالی
۵– نقد و بررسی
بند چهارم : کیفر شلاق و مجازاتهای منع اشتغال به شغل،حرفه یا کار معین
بند پنجم : کیفر شلاق و مجازات های سالب حق
بند ششم : کیفر شلاق و مجازات های سالب حیثیت
مبحث دوم : نقد کیفر شلاق، راهکارها و امکان تغییر آن در حقوق کیفری ایران
گفتاراول : دلایل موافقان و مخالفان مجازات شلاق
بند نخست : استدلال موافقان اجرای مجازات شلاق
۱–بازدارندگی عام و خاص
۲–کم هزینه بودن اجرای شلاق
۳– اجرای سریع مجازات شلاق
۴– انطباق با اصل شخصی بودن مجازاتها
۵–تناسب با اصل فردی کردن مجازاتها
۶– فقدان زمینه های جرم زایی زندان
بند دوم : استدلال مخالفان اجرای مجازات شلاق
۱– انکار نقش اصلاحی و تربیتی
۲– تردید در نقش بازدارندگی
۳– انتقادات روانشناسان به تنبیه بدنی
۴– تعارض با معیارهای بشر دوستانه
بند سوم : نقد و بررسی ادله موافقان و مخالفان
گفتار دوم : راهکارهای تغییر کیفر شلاق در نظام عدالت کیفری ایران
بند نخست : ولایت فقیه، احکام حکومتی و امکان تغییر کیفر شلاق
بند دوم : نقش شورای نگهبان در اصل چهارم قانون اساسی و امکان تغییر کیفر شلاق
بند سوم : مجمع تشخیص مصلحت نظام و امکان تغییر کیفر شلاق
گفتار سوم : نقد و بررسی
نتیجه گیری و پیشنهادها
نتیجه گیری
پیشنهادها
منابع و مآخذ
پیوست
کنوانسیون منع شکنجه وسایر رفتارها و مجازات های ظالمانه، غیر انسانی
کلیدواژه ها
- حدود
- تعزیرات
- شلاق
- اهداف مجازات
- کرامت انسانی
- تغییر حکم