ماده ۱۵۴ قانون مجازات اسلامی

مستی و بی ارادگی حاصل از مصرف اختیاری مسکرات، مواد مخدر و روان گردان و نظایر آنها، مانع مجازات نیست مگر این که ثابت شود مرتکب حین ارتکاب جرم به طور کلی مسلوب الاختیار بوده است. لکن چنانچه ثابت شود مصرف این مواد به منظور ارتکاب جرم یا با علم به تحقق آن بوده است و جرم مورد نظر واقع شود، به مجازات هر دو جرم محکوم می شود.

توضیح واژگان

«مستی» حالتی است که میتواند در اثر شرب خمر یا استعمال هر ماده شیمیایی دیگری ایجاد شود.

مقصود از «مسلوب الاراده» آن است که شخص هیچ کنترل و اختیاری بر رفتار خود نداشته باشد.

نکات توضیحی تفسیری دکترین

مستی در اثر شرب خمر، به خودی خود جرم نیست (اعم از اینکه با عذر یا بدون عذر شرعی باشد)، برخلاف اعتیاد به مواد مخدر. به علاوه حالت مستی، نتیجه صد درصدی شرب خمر نیست، چه بسا شخص شرب خمر کند اما مست نشود.حال اگر مستی، اتفاقی باشد (یعنی عدم آگاهی فرد از تاثیر مسکر بر روان خود و سلب کامل اراده)، فرد برای جرم مرتکب شده در مستی، مسئول نیست، هرچند این حالت موجب معافیت فرد از پرداخت دیه و خسارت های مالی نیست. پس گفتنی است که مستی علی الاصول رافع مسئولیت کیفری نیست مگر آنکه 1-مرتکب در حال ارتکاب جرم، مست باشد 2- شرب مسکر با علم به مسکر بودن و مخدر بودن آن صورت نگرفته باشد 3- مستی به حدی باشد که به کلی فرد را مسلوب الاراده کرده باشد. و اما اگر همین فرد به تجربه، تاثیر مسکر بر روان خود را دریافته باشد و در حالی که اختیار از کف داده است، مرتکب جرم شود، بعید است که بتوان از او سلب مسئولیت کرد. اما قصد قبلی بزهکار بر ارتکاب جرم با علم به تاثیر خمر که حتی میتواند منجر به سلب اراده شود، موجب سلب مسئولیت کیفری نخواهد شد.در نهایت مسلوب الاراده بودن، مانع از اعمال مجازات شرب خمر نمیباشد.

سوابق فقهی

شرب خمر به منظور ارتکاب جرم که سالب مسئولیت نیست مستند به قاعده "الامتناع بالاختیار لا ینافی الاختیار"می باشد.

رویه های قضایی

به موجب حکم شماره 1702-29 مرداد 1319 "صرف مست بودن متهم قانونا موجب معافیت او از کیفر نمیشود"