ماده ۲۳۶ قانون آیین دادرسی مدنی

قبل از ادای گواهی، دادگاه حرمت گواهی کذب و مسؤولیت مدنی آن و مجازاتی که برای آن مقرر شده است را به گواه خاطر نشان می سازد. گواهان قبل از ادای گواهی نام و نام خانوادگی، شغل، سن و محل اقامت خود را اظهار و سوگند یاد می کنند که تمام حقیقت را گفته و غیر از حقیقت چیزی اظهار ننمایند.

تبصره - در صورتی که احقاق حق متوقف به گواهی باشد و گواه حاضر به اتیان سوگند نشود الزام به آن ممنوع است.

توضیح واژگان

گواه مزور :کسی که عالما برخلاف واقع گواهی دهد یا با وجود اینکه جاهل به مورد شهادت است خود را عالم و مطلع جلوه داده و گواهی بدهد.83343 شاهد دروغ را گواه مزور می گویند.85031

پیشینه

چنان که ماده 168 ق.ا.د.ک می گوید ، جرح شاهد از ناحیه طرفین دعوا صورت می گیرد پس ، هرگاه خواهان در برابر خوانده ، به دلیل شهادت استناد کرده باشد ، خوانده می تواند شاهد را جرح کند و اقامه شهود جرح با اوست و هم چنین است خواهان در صورتی که خوانده در برابر او به شهادت استناد کرده باشد ، شهود جرح حداقل دو مرد می باشد و درباره این شهود نیز همان مفاد ماده 236 ق.ا.د.م اجرا می شود439020

نکات توضیحی و تفسیری دکترین

شهادت وسیله ای برای اثبات حق و یا کشف جرم شناخته شده است و بعضی از حقوق دانان شهادت را به عنوان چشم و گوش قضاوت دانسته اند ولی همیشه شهود حقیقت را بازگو نمی کنند و قضات باید متوجه جنبه های خطرناک شهادت دروغ باشند ،یکی از وظایف دادرسین فبل از ادای گواهی یاداوری حرمت شهادت کذب می باشد143039 همانطور که فانونگذار برای پرهیز از شهادت دروغ ضمانت اجرایی موثر ( مجازات مقرر در ماده 650 ق.م.ا)  پیش بینی نموده و قران کریم نیز این موضوع را یکی از گناهان کبیره قلمداد نموده است /.410094

با توجه به ملاک تبصره ماده 153 ق.ا.د.ک و ریشه فقهی آن ، می تواند گفت هرگاه شاهد عادل بوده و شرای دیگر را نیز داشته باشد ، گواهی بدون سوگند او شنیده شده و دارای همان توان اثباتی است.313045

عدم تعقیب جزایی گواهی کذب مانع از مطالبه خسارت از لحاظ مدنی نمی باشد و ضرر و زیان ناشی از این گواهی مطابق ماده 8 قانون مسولیت مدنی قابل مطالبه می باشد.143042

قاضی مخیر است گواهی گواه را با اتیان سوگند و یا بدون آن استماع نماید494637 اما در هر حال مطابق تبصره این ماده الزام شاهد به اتیان سوگند ممنوع می باشد.295359

سوابق و مستندات فقهی

در شریعت اسلامی در مورد لزوم سوگند شاهد در محکمه دو قول وجود دارد ، قول اول ، قول حنیفیان است که معتقدند الزامی به سوگند شاهد وجود ندارد و قول دوم این است که به دلیل اینکه عدالت شاهد امری پنهانی و ناشناخته می باشد، با ادای سوگند این امر پنهانی تقویت می شود و لذا سوگند شاهد ضروری به نظر می رسد.544254