ماده ۳۹۷ قانون مدنی

هر یک از متبایعین، بعد از عقد، فی‌المجلس و مادام که متفرق نشده اند اختیار فسخ معامله را دارند.

توضیح واژگان

خیار مجلس: خیار مجلس به این معنا است که هر یک از متعاقدین، تا زمانی که در مجلس عقد حضور داشته باشد؛ می تواند بدون رضایت طرف دیگر، قرارداد را فسخ نماید.(1179381) و اختیار فسخ بیع توسط هر یک از طرفین را، از زمان انعقاد عقد تا لحظه جدایی آنان از یکدیگر، خیار مجلس نامند.(1227069)

تفرق: تفرق یعنی جدایی.(1014369)

کلیات توضیحی تفسیری دکترین

به نظر برخی از حقوقدانان، در سقوط خیار مجلس، مفارقت فیزیکی شرط نبوده؛ و همینکه طرفین در یک مجلس حضور داشته؛ و لیکن از معامله فارغ شده؛ و به امر دیگری بپردازند؛ دیگر اعمال خیار مزبور صحیح نیست. اما به نظر برخی دیگر، لفظ "متفرق" در این ماده، دلالت بر جدایی فیزیکی و حقیقی داشته؛ و تا زمانیکه طرفین، در کنار هم حضور دارند؛ حتی اگر از معامله فارغ شده باشند؛ باز هم نمی توان قائل به سقوط خیار مجلس گردید.(718758)

به دلالت عرف، ترک مجلس عقد توسط یکی از طرفین، دلالت بر تفرق آنها از یکدیگر، و درنتیجه سقوط خیار مجلس دارد.(132289)

افتراق طرفین از یکدیگر، باید ارادی باشد؛ تا بتوان قائل به سقوط خیار مجلس گردید.(1179383)

تنها تفرق طرفین از یکدیگر، منجر به زوال خیار مجلس می گردد؛ پس کشیدن پرده میان طرفین، و یا بستن دری که بین آن دو وجود دارد؛ و یا خروج آنان به همراه یکدیگر از محل وقوع عقد را، نمی توان موجب سقوط خیار مزبور دانست. مگراینکه متعاقدین، پس از خداحافظی از یکدیگر، دوباره مشغول صحبت گردند.(132281)

در عقود مکاتبه ای، که حضور طرفین در یک مکان منتفی است؛ نمی توان قائل به خیار مجلس گردید.(911000)

مستندات فقهی

با استناد به روایتی از امام صادق، تا زمانی که متبایعین، به اختیار خویش، مجلس عقد را ترک ننموده باشند؛ می توانند نسبت به فسخ آن اقدام کنند.(915173)

رویه های قضایی

به موجب نظریه مشورتی شماره 2354/7 مورخه 6/4/1379 اداره حقوقی قوه قضاییه، تا زمانی که متبایعین، هنوز دفترخانه یا مجلس عقد را ترک ننموده؛ و از یکدیگر جدا نشده باشند؛ می توانند نسبت به اعمال خیار مجلس اقدام نمایند.(1392293)