تغلیظ دیه

تغلیظ دیه عبارت است از پرداخت یک سوم دیه به همراه اصل آن در فرض وقوع جنایت در یکی از ماه های حرام یا در حرم مکه مکرمه.729192مقصود از ماه حرام ماهی است که در آن جنگ و غارت حرام محسوب می شود.334008

توضیح واژگان

تغلیظ دیه را باید اصطلاحی فقهی در معنای تشدید مجازات دیه قتل به نحو اخذ دیه کامل به همراه ثلث دیه کامل دانست. تغلیظ دیه در فرضی رخ می دهد که فوت و صدمه هر دو در ماه های حرام یا حرم مکه رخ داده باشند.1309000

نکات توضیحی تفسیری دکترین

برخی از حقوقدانان بر این باورند که در خصوص قتل اهل کتاب و نیز چنانچه مسئولیت پرداخت دیه با شخصی غیر از جانی باشد نیز تغلیظ دیه اعمال می شود.354796 همچنین در صورتی که قتل در یکی از ماه های حرام یا حرم مکه واقع شده باشد، اما به هر علت قصاص ممکن نباشد نیز ماده فوق را باید اعمال نمود.710344ماده فوق در خصوص حالتی که دو سبب تغلیظ دیه در یک جا جمع شوند، نظیر حالتی که قتل در ماه حرام و حرم مکه رخ دهد، ساکت است.354828 گروهی در این خصوص بیان نموده اند با توجه به این که اصل بر پرداخت خود دیه است و تغلیظ دیه نیز نوعی مجازات محسوب میشود، هم چنین با توجه به اصل قانونی بودن مجازات ها، باید قائل به پرداخت همان یک سوم بود.670500 این ماده را برخی از حقوقدانان محدود به موارد قتل دانسته و جنایت بر نفس را ولو در فرض لزوم پرداخت دیه کامل مشمول این ماده نمی دانند.354788 البته نوع قتل در تغلیظ دیه تاثیری ندارد.670512 لذا جنون یا صغر سن مرتکب در تغلیظ موضوعیت نخواهد داشت.670492در تغلیظ دیه، اصل دیه پرداختی و ثلث آن باید همجنس باشند.710360

در خصوص نحوه اعمال تغلیظ دیه، گروهی معتقدند اصل بر آن است که دیه باید توسط خود مرتکب یا قائم مقام او پرداخته شود. اما تغلیظ آن بر عهده خود جانی است.710396 اماگروهی دیگر بر این باورند که به نظر می رسد پیشبینی پرداخت دیه از سوی بیت المال در جهت حمایت از بزهدیده از سوی دولت ها بوده است و نوعی غرامت محسوب میشود. لذا در این خصوص نیز باید قائل به تغلیظ دیه در راستای حمایت از قربانیان بود.2339192 در واقع باید بیت المال را قائم مقام محکوم علیه در پرداخت دیه تلقی نموده و خصوصیتی از جهت پرداخت دیه برای آن در نظر نگرفت. لذا پرداخت دیه از بیت المال نیز مشمول حکم تغلیظ است.2051392 همچنین در خصوص تغلیظ دیه در مواردی که قتل توس طفل صغیر رخ داده باشد، اختلاف نظر است. چرا که نمی توان تغلیظ دیه را حمل بر عاقله نمود. 2579952 اما گروهی معتفدند گاه در حکم دادگاه، مسئول پرداخت دیه مشخص نمیشود که دادگاه بخواهد بر اساس آن حکم به تغلیظ یا عدم تغلیظ دیه بدهد. لذا پرداخت کننده دیه تاثیری در این خصوص ندارد.4007024

تغلیظ در ارش نیز جایز نیست.710376

سوابق فقهی

فقهای شیعه بیان نموده اند که تغلیظ دیه اختصاص به قتل داشته و شامل جراحات دیگر نمی شود.710376 برخی از فقها بیان نموده اند که دیه در صورت اجتماع شرایط تغلیظ، مشمول حکم تغلیظ است و فرقی نمی کند چه کسی آن را می پردازد. لذا در فرض پرداخت دیه توسط عاقله نیز تغلیظ دیه امکان پذیر است. در ثانی این فقها این سخن را که تغلیظ دیه را باید نوعی تشدید مجازات دانست که فقط متوجه خود مرتکب می شود نه عاقله و دیگر افراد، نپذیرفته اند.3250796

مستندات فقهی

در خصوص تغلیظ دیه در ماه های حرام، می توان قائل به اجماع فقها بود. اما در خصوص تغلیظ دیه در صورت وقوع جنایت در حرم مکه، گروهی آن را مستند به روایاتی از ائمه معصومین (ع) دانسته اند.710336

رویه قضایی

اداره حقوقی قوه قضاییه اظهار داشته است که اگر ایراد صدمه در یکی از ماه های حرام واقع شود اما وقوع نتیجه در غیر این ماه ها باشد، موضوع از شمول این حالت خارج است. بالعکس اگر ایراد صدمه در ماه غیر حرام و نتیجه آن در ماه حرام واقع شود، مشمول این حالت خواهد بود.354808

همچنین بر اساس نظریه مشورتی 7/2156-1366/6/16 مقصود از ثلث دیه، یک سوم از همان نوع دیه پرداختی است و تبدیل آن به قیمت نیز منوط به تراضی است.670516

به موجب نظر کمیسیون در یکی از نشست های قضایی، در فرض پرداخت دیه از بیت المال نیز دلیلی بر عدم تغلیظ دیه در صورت جمع بودن شرایط تغلیظ وجود ندارد.841148

همچنین به موجب نظریه مشورتی شماره 7/2156-1366/6/16 تغلیظ دیه ، صغیر بودن مرتکب قتل با توجه به فقدان اهمیت عمدی یا غیر عمدی بودن جنایات موجب تغلیظ دیه، تاثیری در اخذ یک سوم دیه به عنوان تغلیظ ندارد.2579968