توصیف قضایی پدیده ی مجرمانه و نقش آن در فرآیند دادرسی

عنوان	توصیف قضایی پدیده ی مجرمانه و نقش آن در فرآیند دادرسی
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	نادر علیزاده سرشت
استاد راهنما	رضا نیکخواه سرنقی، سیامک جعفرزاده
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۲
دانشگاه	دانشگاه ارومیه

توصیف قضایی پدیده ی مجرمانه و نقش آن در فرآیند دادرسی عنوان رساله ای است که توسط نادر علیزاده سرشت، با راهنمایی رضا نیکخواه سرنقی و سیامک جعفرزاده در سال ۱۴۰۲ و در مقطع دکتری دانشگاه ارومیه دفاع گردید.

چکیده

فرآیند رسیدگی کیفری همواره مستلزم توصیف قوانین جنایی می باشد و دادرس در راستای تطبیق عمل ارتکابی با قوانین موضوعه اعم از شکلی و ماهوی ناگزیر به تعیین حدود و ثغور قوانین موضوعه ی مرتبط است و این فرآیند حتی در روشن ترین مقررات نیز جاری و ساری است، حال در رابطه با اختیارات دادرس کیفری راجع به توصیف پدیده ی مجرمانه در سطح بین الملل دو دیدگاه کلاسیک و نوین در تقابل آشکار می باشند. در دیدگاه سنتی دادرس صرفا زبان گویای قانون می باشد و اصطلاحا می گویند: قانون جزایی قابل تفسیر نیست. و این نظریه ریشه در اصل مترقی تفکیک قوا دارد که قوه ی قضاییه را از دخالت در امر تقنین منع می نماید و هدف از آن نیز جلوگیری از خودسری قضات قید شده است، لیکن درسده ی اخیر در نقطه ی مقابل عقیده ای در حال رشد می باشد که دادرس کیفری در توصیف پدیده ی مجرمانه دارای نقشی فعال، پویا و هدایتگر است. رویه ی قضایی در حقوق کیفری ایران پرچمدار حرکت اخیرالذکراست، به صورتی که در برخورد با اشکال نوظهور پدیده های مجرمانه با ارایه ی توصیف های نو از قوانین با قدمت کهن راه را برای تجدیدنظر در قوانین هموار نموده اند.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب فصل اول : کلیات تحقیق ۱ مقدمه ۲ ۱–۱– بیان مسیله ۴ ۲–۱– پیشینه تحقیق ۶ ۳–۱– ضرورت انجام تحقیق ۹ ۴–۱– جنبه نوآوری و جدید بودن تحقیق ۱۰ ۵–۱– اهداف تحقیق ۱۱ ۶–۱– سوالات تحقیق ۱۲ ۷–۱– فرضیه تحقیق ۱۳ ۸–۱– روش تحقیق ۱۳ ۹–۱– ساختار کلی تحقیق ۱۴ فصل دوم : تبین مفاهیم و پیشینه ۱۶ ۱–۲– تبین مفاهیم ۱۷ ۱–۱–۲– مفهوم توصیف ۱۷ ۱–۱–۱–۲– قلمرو تفسیر نزد اهل لغت ۱۸ ۲–۱–۱–۲– مفهوم اصطلاحی تفسیر ۱۹ ۱–۲–۱–۱–۲– گرایش فلاسفه به تفسیر متون(هرمنوتیک فلسفی) ۱۹ ۲–۲–۱–۱–۲– اقسام و دامنه ی تفسیر در علم حقوق ۲۳ ۱–۲–۲–۱–۱–۲– تفسیر قانون براساس سلسله مراتبی ۲۳ ۲–۲–۲–۱–۱–۲– تفسیر براساس مقام واضع ۲۴ ۱–۲–۲–۲–۱–۱–۲– تفسیر مقنن ۲۴ ۲–۲–۲–۲–۱–۱–۲– تفسیر استاد ۲۶ ۳–۲–۲–۲–۱–۱–۲– تفسیر مقام قضایی ۲۶ ۳–۲–۱–۱–۲– جایگاه تفسیر در قوانین جنایی ۲۸ ۱–۳–۲–۱–۱–۲– تفسیر مضیق ۳۰ ۲–۳–۲–۱–۱–۲– تفسیر قیاس محور قوانین جنایی ۳۲ ۳–۳–۲–۱–۱–۲– تفسیر موسع یا منطقی ۳۴ ۴–۲–۱–۱–۲– قواعد تفسیر در متون شرعی– فقهی ۴۰ ۱–۴–۲–۱–۱–۲– پیوند بین شرع و قانون ۴۲ ۲–۴–۲–۱–۱–۲– ابزار تفسیری حقوق شرعی و عرفی ۴۸ ۲–۱–۲– شناسایی پدیده ی مجرمانه از مفاهیم رقیب ۵۸ ۱–۲–۱–۲– ذات متفاوت حقوق کیفری ۵۹ ۲–۲–۱–۲– موضوع حقوق کیفری ۶۰ ۳–۲–۱–۲– ضمانت اجرا ۶۴ ۱–۳–۲–۱–۲– اعمال با ضمانت اجرای حقوقی ۶۵ ۲–۳–۲–۱–۲– ضمانت اجرای اداری ۶۷ ۳–۳–۲–۱–۲– آثار ۷۰ ۳–۱–۲– وجوه اشتراک و تمایز جرم از انحراف ۷۴ ۱–۳–۱–۲– تحلیل تمایز پدیده ی مجرمانه با تخلف اداری ۷۹ ۲–۳–۱–۲– تحلیل تمایز پدیده ی مجرمانه با شبه جرم(مسوولیت مدنی) ۹۱ ۱–۲–۳–۱–۲– تفاوت در گستره ی جرم با مسوولیت مدنی ۹۲ ۲–۲–۳–۱–۲– حکومت نص قانون در امور کیفری ۹۳ ۳–۲–۳–۱–۲– تفاوت در ابزارهای حمایت از زیاندیده ۹۷ ۴–۲–۳–۱–۲– تحلیل تمایز پدیده ی مجرمانه با مکانیسم های شغلی ۱۰۰ ۵–۲–۳–۱–۲– عناوین قوانین موضوعه ۱۰۳ ۶–۲–۳–۱–۲– منابع الزام آور و ارشادی ۱۰۳ ۲–۲– واژهای مرتبط ۱۰۵ ۱–۲–۲– جرم ۱۰۵ ۱–۱–۲–۲– جرم از دیدگاه جامعه شناسی ۱۰۶ ۱–۱–۱–۲–۲– پیوندهای تاریخی ۱۰۶ ۲–۱–۱–۲–۲– پیوندهای حقوقی ۱۱۲ ۲–۱–۲–۲– پدیده ی جزایی از دیدگاه جرمشناسی ۱۱۶ ۱–۲–۱–۲–۲– دیدگاههای سنتی ۱۱۷ ۲–۲–۱–۲–۲– دیدگاههای معاصر ۱۱۸ ۳–۱–۲–۲– بازتعریف پدیده ی مجرمانه در حقوق کیفری ۱۲۰ ۳–۲– پیشینه ۱۲۵ ۱–۳–۲– نگاهی تاریخی به جرم ۱۲۶ ۱–۱–۳–۲– دوره ی اول پیدایش حقوق کیفری ۱۲۸ ۲–۱–۳–۲– ظهور اندیشه های نو در حقوق کیفری ۱۲۹ ۲–۳–۲– دوره ی رواج جبرگرایی ۱۳۰ فصل سوم: توصیف قضایی پدیده ی مجرمانه ۱۳۳ ۱–۳– جایگاه اشخاص در توصیف قضایی پدیده ی مجرمانه ۱۳۴ ۱–۱–۳– قلمرو نفوذ اراده ی اشخاص در دادگستری سنتی ۱۳۵ ۱–۱–۱–۳– دوران دادگستری خصوصی ۱۳۵ ۲–۱–۱–۳– دوران دادگستری عمومی ۱۳۹ ۱–۲–۱–۱–۳– ظهور جرایم عمومی و تمایز با جرایم خصوصی ۱۳۹ ۲–۲–۱–۱–۳– ایجاد محدودیت در مداخله ی اشخاص سنتی در امر قضاوت ۱۴۰ ۳–۲–۱–۱–۳– ممنوعیت انتقام خصوصی و انحصار حاکمیت در استماع شکایت مجنی علیه ۱۴۱ ۴–۲–۱–۱–۳– استقرار قضات مستقل برای دادرسی ۱۴۳ ۲–۱–۳– نگاهی به تیوری تفکیک قوا در حقوق عمومی ۱۴۴ ۱– ۲–۱–۳– تحلیل تعامل بین تفسیر قضایی و تفکیک قوا ۱۴۶ ۱–۱– ۲–۱–۳– رویه ی قضایی مبتنی بر کارکردگرایی ۱۴۶ ۲–۱– ۲–۱–۳– رویه ی قضایی مبتنی بر شکل گرایی ۱۴۹ ۲– ۲–۱–۳– نقش بازیگران عرصه ی کیفری در توصیف قضایی ۱۵۳ ۱–۲– ۲–۱–۳– شاکی ۱۵۴ ۲–۲– ۲–۱–۳– متهم ۱۶۸ ۳–۲– ۲–۱–۳– شهود ۱۷۲ ۴–۲– ۲–۱–۳– ضابطین ۱۷۶ ۲–۳– جایگاه قاضی در عدالت ترمیمی ۱۸۰ ۱–۲–۳– تاملی در زمینه های ظهور عدالت ترمیمی ۱۸۲ ۲–۲–۳– عدول از سیستم دادرسی سنتی ۱۸۴ ۳–۲–۳– جایگاه دادرس کیفری در توصیف قوانین جزایی ۱۸۴ ۱–۳–۲–۳– صعوبت تصویب قانون ۱۸۵ ۲–۳–۲–۳– نقش اخلاقی– وجدانی دادرس ۱۸۶ ۳–۳–۲–۳– به روزرسانی معنای قوانین ۱۸۶ ۳–۳– عوامل موثر بر تفسیر قاضی نسبت به متون جنایی ۱۸۷ ۱–۳–۳– عوامل حقوقی ۱۸۸ ۱–۱–۳–۳– تفسیر قوانین مرتبط با موضوع ۱۸۹ ۱–۱–۱–۳–۳– قوانین جنایی مرتبط ۱۹۲ ۲–۱–۱–۳–۳– قوانین غیرجنایی ۱۹۳ ۲–۳–۳– نقش مراجع و مقامات عالی قضایی ۱۹۶ ۱–۲–۳–۳– عملکرد دیوانعالی کشور در راستای نظارت بر حسن اجرای قوانین و مقررات ۱۹۸ ۲–۲–۳–۳– عملکرد دیوانعالی کشور در صدور آراء وحدت رویه ۱۹۹ ۳–۲–۳–۳– نقش مقامات عالی قضایی در صدور بخشنامه های قضایی ۲۰۲ ۴–۲–۳–۳– نظریات مشورتی اداره ی حقوقی قوه ی قضاییه ۲۰۴ ۴–۳– عوامل غیرحقوقی موثر بر تفسیر قاضی ۲۰۵ ۱–۴–۳– پدیده های مرتبط با زمان وضع قانون ۲۰۶ ۲–۴–۳– علل جامعه شناختی پیرامون وقوع پدیده ی مجرمانه ۲۰۸ ۳–۴–۳– نگاهی به نظریه ی جرمشناسی عوام گرا ۲۰۹ ۱–۳–۴–۳– جرایم عمومی ۲۱۰ ۲–۳–۴–۳– جرایم اقتصادی– امنیتی ۲۱۱ ۳–۳–۴–۳– جرایم منافی عفت عمومی ۲۱۲ فصل چهارم: قلمرو تفسیر دادرس کیفری در رویه ی قضایی ایران ۲۱۴ ۱–۴– تفسیر دادرس کیفری ۲۱۵ ۱–۱–۴– نقش قاضی در فرآیند شکلی توصیف پدیده ی مجرمانه ۲۱۷ ۱–۱–۱–۴– شروع تعقیب ۲۱۸ ۱–۱–۱–۱–۴– گزارش اشخاص از وقوع جرم به دادسرا ۲۱۹ ۱–۱–۱–۱–۱–۴– اشخاص ناظر وقوع جرم ۲۱۹ ۲–۱–۱–۱–۱–۱–۴– اشخاص ناظر وقوع جرم موسسات مردم نهاد ۲۲۲ ۳–۱–۱–۱–۱–۱–۴– اشخاصی که جرایم مهم را گزارش می دهند ۲۲۴ ۴–۱–۱–۱–۱–۱–۴– شکایت شاکی یا مدعی خصوصی ۲۲۵ ۲–۱–۱–۱–۴– تحلیل شکایت شاکی ۲۲۶ ۱–۲–۱–۱–۱–۴– جرایم قابل گذشت ۲۲۷ ۲–۲–۱–۱–۱–۴– جرایم غیرقابل گذشت ۲۲۷ ۲–۱–۱–۴– شروع تعقیب ۲۲۸ ۱–۲–۱–۱–۴– گزارش ضابطین ۲۲۹ ۱–۱–۲–۱–۱–۴– ضابطین عام ۲۲۹ ۲–۱–۱–۱–۴– ضابطین خاص ۲۳۰ ۳–۱–۲–۱–۱–۴– جرم مشهود در رویه ی قضایی ۲۳۱ ۲–۲–۱–۱–۴– اقرار متهم ۲۳۲ ۳–۲–۱–۱–۴–جرایم عمومی بدون بزه دیده خاص(مواد مخدر،مشروبات و غیره) ۲۳۳ ۴–۲–۱–۱–۴– جرایم دارای بزه دیده ی خاص ۲۳۵ ۵–۲–۱–۱–۴– اطلاع دادستان از وقوع جرم به طرق قانونی ۲۳۶ ۲–۴– تفسیر رایج دکترین حقوقی از قاعده ی منع تحصیل نامشروع ادله ۲۳۶ ۱–۲–۴– رویکرد رویه ی قضایی ۲۳۷ ۱–۱–۲–۴– دیدگاه سنتی ۲۳۸ ۲–۱–۲–۴– دیدگاه های نوین منعکسه در دادسرا ۲۳۹ ۲–۲–۴– نقش توصیف بازپرس در تحقیقات مقدماتی ۲۴۰ ۱–۲–۲–۴– تحلیل متفاوت رویه ی قضایی از استقلال بازپرس ۲۴۰ ۲–۲–۲–۴– اختلاف نظر بین بازپرس و دادستان و تاثیر آن بر حقوق اصحاب دعوا ۲۴۱ ۳–۲–۴– نقش دادستان در توصیف پدیده ی مجرمانه ۲۴۶ ۱–۳–۲–۴– دادستان و عملکرد قضایی وی از منظر ریاست بر دادسرا ۲۴۷ ۲–۳–۲–۴– دادستان و عملکرد وی از منظر شروع دعوای عمومی ۲۵۰ ۳–۳–۲–۴– اختیارات تفسیری دادستان قبل از خاتمه ی مرحله ی تحقیقات مقدماتی ۲۵۱ ۱–۳–۳–۲–۴– پس از صدور کیفرخواست و خروج پرونده از دادسرا ۲۵۲ ۲–۳–۳–۲–۴– حقوق عامه و نقش برجسته ی دادستان ۲۵۴ ۳–۴– قلمرو تفسیر دادرس از پدیده مجرمانه ۲۵۵ ۱–۳–۴– حدود و ثغور پایبندی دادرس به عنوان اتهامی مندرج در کیفرخواست ۲۵۵ ۲–۳–۴– تحلیل متفاوت رویه ی قضایی از وصف کیفری عمل مجرمانه ۲۵۶ ۳–۳–۴–رعایت قاعده ی منع تشدید مجازات در مرحله ی دادرسی ۲۵۷ ۴–۳–۴– نقش قضات تجدیدنظر در توصیف پدیده ی مجرمانه ۲۵۹ ۴–۴– نقش قاضی در تحلیل ماهوی پدیده ی مجرمانه ۲۶۱ ۱–۴–۴– تعامل و تعارض توصیف قضایی با دکترین نسبت به مراحل ارتکاب جرم ۲۶۱ ۱–۱–۴–۴– تفکیک اقدامات مقدماتی از شروع به جرم ۲۶۲ ۲–۱–۴–۴– تفکیک شروع به جرم از جرم تام ۲۶۳ ۲–۴–۴– تحلیل رویکرد قضایی در مورد تحلیل صور دخالت در ارتکاب پدیده ی مجرمانه ۲۶۵ ۱–۲–۴–۴– تمایز معاونت و مشارکت ۲۶۶ ۲–۲–۴–۴– سردستگی گروه مجرمانه ۲۷۲ ۳–۲–۴–۴– سازمان یافته بودن جرم ۲۷۳ ۵–۴– چالش تفسیر قضایی در جرایم خاص ۲۷۴ ۱–۵–۴– تحصیل مال از طریق نامشروع ۲۷۵ ۲–۵–۴– شهادت کذب ۲۷۸ ۳–۵–۴– جرایم امنیتی ۲۸۰ ۱– ۳–۵–۴– تحلیل ماده ی ۲۸۶قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ ۲۸۰ ۲– ۳–۵–۴– تحلیل تبصره ماده ی ۲۸۶قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ ۲۸۲ ۳– ۳–۵–۴– تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی ایران(تعیین مصادیق در رویه ی قضایی) ۲۸۳ ۴–۵–۴– جرایم علیه اموال مشاع(تخریب و سرقت در مال مشاع) ۲۸۵ ۵–۵–۴– مصادیق تقلب و حیله در جرم کلاهبرداری سنتی(خرید از دیوار و شیپور) ۲۸۸ ۶–۵–۴– تعارض قوانین ۲۸۸ ۱–۶–۵–۴– جرایم رایانه ای و سمعی و بصری در تعیین مصادیق فیلم و عکس مستهجن ۲۸۹ ۲–۶–۵–۴– مجازات تهدید علیه بهداشت عمومی و ماده ی ۱۳قانون خوراکی و آشامیدنی ۲۹۰ ۳–۶–۵–۴– مصادیق قانون حفاظت از جنگل ها و قانون شکار و صید ۲۹۲ ۴–۶–۵–۴– قوانین قاچاق آثار فرهنگی و باستانی با قانون مجازات اسلامی ۲۹۳ ۵–۶–۵–۴– مصادیق کلاهبرداری سنتی و ماده ی ۴۰قانون تقویت و توسعه ی نظام استاندارد ۱۳۹۶ ۲۹۴ فصل پنجم : نتیجه گیری و پیشنهادات ۲۹۶ ۱–۵– نتیجه گیری ۲۹۷ ۲–۵– پیشنهادت و راهکارها ۲۹۸ منابع

کلیدواژه ها

• پدیده ی مجرمانه،
• دادرس کیفری،
• توصیف قضایی،
• آرا ی قضایی