وطی به شبهه

وطی به شبهه یعنی وقوع نزدیکی بین زن و مردی که توهم در وقوع نکاح داشته و از عدم استحقاق خود ناآگاه باشند، در واقع به مقاربت زن و مرد با یکدیگر، به تصور اشتباه مبنی بر وجود رابطه زوجیت، نزدیکی به شبهه گویند. وطی به شبهه، در مواردی مصداق دارد که شخص، عالم به فقدان حق مقاربت نمی‌باشد، نظیر دخول در حالت جنون یا خواب.

در وطی به شبهه، جهلی که منشأ شبهه می‌باشد؛ ممکن است حکمی یا موضوعی باشد، در جهل حکمی، شخص یا حکم قانون را نمی‌داند؛ یا نمی‌تواند معانی و مفاهیم آن را درک نماید، اما در جهل موضوعی، شخص با وجود آگاهی از نص قانون، در تطبیق حکم مزبور با مصادیق آن در عالم خارج، دچار اشتباه می‌گردد.

وطی به شبهه بر دو نوع است: گاهی شبهه عقد و گاهی شبهه نکاح است. شبهه عقدی، یعنی اینکه پس از ازدواج، بر اساس مقررات شرعی و قانونی، مشخص گردد که نکاح مزبور، باطل بوده‌ است.

مواد مرتبط

• ماده ۲۲۱ قانون مجازات اسلامی

• ماده ۱۰۵۵ قانون مدنی
• ماده ۱۱۵۷ قانون مدنی
• ماده ۱۱۶۴ قانون مدنی

مصادیق

• چنانچه عاقد به طرفین قول دهد تا ساعتی بعد، صیغه عقد آنان را جاری نماید؛ و سپس فراموش نماید این کار را انجام دهد؛ و فردای همان روز، دختر و پسر، به تصور اینکه صیغه نکاح آنان، جاری شده؛ نزدیکی نمایند؛ مرتکب وطی به شبهه شده‌اند.
• اگر زن و مرد، در ظلمات شب، به تصور اینکه در کنار همسر خویش هستند؛ با زن و مردی بیگانه جماع نمایند؛ چنین دخولی، وطی به شبهه است.

نسب طفل ناشی از وطی به شبهه

احکام مربوط به نسب در نکاح صحیح، قابل تسری به موارد نزدیکی به شبهه نیز می‌باشد، و نسب طفلی که بر اثر وطی به شبهه به دنیا می‌آید؛ مشروع است، زیرا عنصر اصلی وطی به شبهه، حسن نیت است.

اعمال قاعده فراش در وطی به شبهه

قاعده فراش در حقوق ایران، محدود به نکاح نبوده و در وطی به شبهه نیز، قابل اعمال است، لذا چنانچه مردی بر اثر شبهه، با زنی که آگاه به حرمت مقاربت است؛ دخول نموده باشد؛ و در نتیجه، فرزندی به دنیا آید، قاعده فراش برای اثبات رابطه ابوت، قابل استناد است.

نفی ولد طفل ناشی از وطی به شبهه

مقررات مرور زمان در دعوی نفی ولد، در مورد طفل به دنیا آمده از وطی به شبهه نیز، جاری است.

در مذاکرات تصویب

وزیر عدلیه معتقد بود در صورتی که دو شخص، به تصور اعتبار رابطه نکاح، با یکدیگر مقاربت نموده؛ و سپس اثبات گردد که عقد مزبور، باطل است؛ و اینکه مردی تصور نماید که با همسر خود، همبستر شده؛ ولی بعداً محرز گردد که وی، با زنی نامحرم مقاربت نموده‌ است؛ طفلی که در نتیجه چنین دخولی، متولد می‌گردد؛ برخلاف زنا، به پدر ملحق می‌گردد.

عده وطی به شبهه

مقاله اصلی:"عده وطی به شبهه"

زنی که به شبهه با کسی نزدیکی کند باید عدهٔ طلاق نگاه دارد، خواه وجود شبهه، در هر دو طرف، یا فقط در مرد، محرز گردد، و در مواردی که به هنگام دخول، شبهه فقط در زن وجود داشته؛ وی مکلف به رعایت عده است. در رعایت عده وطی به شبهه، فرقی بین متأهل یا مجرد بودن زن نیست.

ملاک شروع عده

در شروع عده وطی به شبهه، زمان نزدیکی ملاک است؛ نه زمان رفع شبهه.

مقالات مرتبط

• احکام و آثار وطی به شبهه از دیدگاه فقهای امامیه و حنابله با تاکید بر دیدگاه صاحب جواهر و ابن قدامه

جستارهای وابسته

• زنا

• نکاح
• عده وطی به شبهه
• ولد شبهه