ماده ۴۳۸ قانون مجازات اسلامی

ماده ۴۳۸ قانون مجازات اسلامی: اگر پس از اجرای قصاص نفس، قاتل زنده بماند، حق قصاص برای ولی دم محفوظ است لکن اگر وی را به گونه ‌ای که جایز نیست، قصاص کرده باشد، در صورتی‌ که قاتل آسیب ببیند مشروط به شرایط قصاص عضو از جمله عدم خوف تلف ولی دم، قاتل حق قصاص عضو او را دارد و حق قصاص نفس نیز برای ولی دم باقی است ولی قبل از اجرای قصاص نفس، قاتل باید حق خود را استیفاء، مصالحه یا گذشت کند لکن اگر ولی دم نخواهد دوباره قصاص کند، قاتل حق قصاص او را ندارد. اگر قاتل برای فرار از قصاص نفس حاضر به گذشت، مصالحه و استیفای حق خود نشود با شکایت ولی دم از این امر، دادگاه مدت مناسبی را مشخص و به قاتل اعلام می ‌کند تا ظرف مهلت مقرر به گذشت، مصالحه یا مطالبه قصاص عضو اقدام کند. در صورت عدم اقدام او در این مدت، ولی دم به تعزیر مقرر در قانون محکوم می ‌شود و با مطالبه او قصاص نفس اجراء می ‌گردد و حق قصاص عضو برای ورثه جانی، محفوظ است.

• مشاهده ماده قبلی
• مشاهده ماده بعدی

مواد مرتبط

• ماده ۴۳۷ قانون مجازات اسلامی
• ماده ۴۳۹ قانون مجازات اسلامی

فلسفه و مبانی نظری

عده ای معتقدند با توجه به حق الناس بودن قصاص، زنده بودن محکوم بعد از اجرای حکم، موجب رهایی او نمی شود، لذا امکان قصاص مجدد وجود دارد. وضع این حکم را عده ای نیز به دلیل جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی محکوم پیش بینی کرده اند. به این ترتیب اگر کسی که حکم قصاص او اجرا شده، به تصور مردن پایین آورده شود و بعد زنده بودن او محرز شود، اجرای مجدد قصاص امکان پذیر است.

سوابق و مستندات فقهی

سوابق و مستندات فقهی

برخی از فقها بر این باورند که در فرض ظهور علایم حیاتی بعد از اجرای حکم، باید محکوم را مجدداً قصاص نمود زیرا قصاص در حالت اول صورت نگرفته است. همچنین اگر شخصی که محکوم به اعدام است در حین اعدام، طنابش پاره شود و سالم بماند، با توجه به اینکه دار و طناب دار، صرفاً مقدمه ای برای اجرای حکم هستند، تغییر در مقدمه، تاثیری در حکم نداشته و باید آن را اجرا نمود.

انتقادات

• یکی از موارد سکوت حکم در قانون مجازات اسلامی فرضی است که مجازات حدی سالب حیات برای یک نوبت به اجرا درآید و به هر دلیلی اجرای مزبور منتهی به ازهاق حیات محکومٌ علیه نشود. ماده ۴۳۸ قانون مجازات اسلامی صرفا به قصاص پزداخته و در خصوص حدود سالب حیات چیزی نگفته است.

نکات توصیفی هوش مصنوعی ماده 438 قانون مجازات اسلامی

1. پس از اجرای قصاص نفس و زنده ماندن قاتل، حق قصاص همچنان برای ولی دم محفوظ است.
2. اگر قصاص به صورت ناصحیح انجام شود و قاتل آسیب ببیند، قاتل حق قصاص عضو ولی دم را دارد، البته در صورت عدم خوف تلف.
3. قبل از اجرای دوباره قصاص نفس، قاتل باید حقوق خود را استیفاء، مصالحه یا گذشت کند.
4. اگر ولی دم قصاص مجدد نخواهد، قاتل حق قصاص وی را ندارد.
5. در صورت عدم همکاری قاتل برای مصالحه یا گذشت، دادگاه به او مهلت می‌دهد تا اقدام کند.
6. اگر قاتل در مهلت مقرر اقدام نکند، ولی دم به تعزیر محکم خواهد شد.
7. در نهایت، قصاص نفس با مطالبه ولی دم اجرا می‌شود.
8. حق قصاص عضو برای ورثه جانی محفوظ است.