ضمان ناشی از حمل اشیاء

قانونگذار در ماده ۴۹۸ قانون مجازات اسلامی (۱۳۹۲)، ضمان ناشی از حمل اشیاء را پیش‌بینی نموده‌است.

به موجب این ماده: «هرگاه شیئی که توسط انسان یا وسیله نقلیه حمل می‌گردد به نحوی از انحاء موجب جنایت گردد حمل کننده ضامن دیه است.»

پیشینه

در گذشته ماده ۳۲۴ قانون مجازات اسلامی (مصوب ۱۳۷۰)، در این خصوص وضع شده بود، به اعتقاد برخی، ایراد ماده پیشین آن بود که نوع ضمان از حیث موجب دیه یا قصاص بودن، مشخص نشده بود.

فرض عمدی بودن عمل مرتکب

گروهی معتقدند اگر شخصی به صورت عامدانه کالایی که حمل می‌کند را وسیله ای برای مضروب ساختن یا وارد کردن هر نوع جنایت قرار دهد، باید او را مستحق قصاص دانست، اما در فرض شبه عمد تلقی شدن عمل او، باید قائل به دیه بود، مگر این که وسیله ای که حمل می‌گردد نوعاً کشنده بوده و ضارب قصد وارد کردن ضربه به دیگری را داشته باشد. همچنین آنچه حمل می‌شود باید فاقد اراده و تابع اراده حمل کننده باشد.

در فقه

گروهی مستند شرعی این ماده را روایتی از امام صادق (ع) دانسته‌اند.

گروهی این ماده را از جمله مصادیق فروعی در فقه دانسته‌اند که در آن‌ها مسئولیت مطلق برای مرتکب رفتار فرض شده‌است، بدون اینکه سخنی از تقصیر به میان آمده باشد، در این فرض اگر حامل کالا موجب برخورد این کالا به انسانی شود، باید او را از مال خود ضامن دانست.