بررسی روند تحولات ساختاری و نظری دیوان قضا
بررسی روند تحولات ساختاری و نظری دیوان قضا نام مقاله‌ای از ابوطالب سلطانیان است که در شماره سی و چهارم (مهر 1390) نشریه پژوهش حقوق عمومی منتشر شده است.
چکیده
از همان آغاز اسلام با توسعه قلمرو اسلامی، به تدریج نهادی به نام دیوان قضاء به منظور حل و فصل امور روز افزون جامعه اسلامی و اجرای عدالت در حوزۀ حکومت اسلامی شکل گرفت. دیوان قضا بنا به رسالتی که در نظام اسلامی داشت، به عنوان یکی از نخستین و مهم‌ترین دیوان ها به شمار می‌رفت اما با چنین جایگاهی، تحول ساختاری و محتوایی آن چندان مورد بررسی قرار نگرفته است. از این رو این مقاله می‌کوشد تا روند تحولات ساختاری و تئوریکی این نهاد را از همان آغاز اسلام تا حدود قرن پنجم هجری قمری - که دوره تکامل آن محسوب می‌شود - بررسی نموده و چگونگی کارکرد آن را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهد. بدین منظور و برای مطالعه دقیق‌تر، سعی بر این است تا هر یک از بخش‌ها و عناصر تشکیل دهنده آن را مانند سلسله مراتب قاضیان، شرایط داوری، چگونگی معاش قاضی، چگونگی طرح دعوی و تشکیل یک محکمه دادرسی و غیره را به طور جداگانه و با یک رویکرد نوین تاریخی مورد مطالعه قرار دهیم.
کلیدواژه‌ها
- دیوان قضا
- حاکمان و داوری
- شرایط داوری
- معاش قاضی
- قاضیان
- تحولات تئوریک