ماده ۳۳۴ قانون مدنی
مالک یا متصرف حیوان مسئول خساراتی نیست که از ناحیه‌ی آن حیوان وارد می‌شود مگر این که در حفظ حیوان تقصیر کرده باشد لیکن در هر حال اگر حیوان به واسطه‌ی عمل کسی منشأ ضرر گردد فاعل آن عمل، مسئول خسارات وارده خواهد بود.
توضیح واژگان
تسبیب، یعنی به وجود آوردن سبب تلف یا نقص، نسبت به نفس یا مال غیر، که ممکن است ارادی و یا مبتنی بر تقصیر باشد.(360143) و آنچه را، که باعث نابودی چیزی گردد؛ و نتوان تلف را، به طور عادی و حقیقی به آن منتسب نمود؛ تسبیب نام دارد.(264325)
پیشینه
ماده 1385 قانون مدنی فرانسه، مالک حیوان را، مسئول جبران زیان هایی دانسته که درنتیجه عمل او، به دیگران وارد گردیده است.(346418)
به موجب ماده 176 قانون مدنی مصر، مسئول محافظت از حیوان، حتی اگر مالک آن نباشد؛ در مقابل زیان هایی که توسط حیوان حفاظت او به دیگران وارد می گردد؛ ضامن است. مگراینکه قادر به دفع ضررهای مزبور نباشد.(1331268)
کلیات توضیحی تفسیری دکترین
فعل زیانبار، به اعتبار فاعل مستقیم آن، بدین شرح تقسیم بندی می گردد: فعل شخص، فعل حیوان، فعل اشیاء و فعل غیر.(279113)
در رابطه با فعل حیوان و یا اشیا، ضرر، از عمل مستقیم حیوان و در مواردی اشیا تولید می گردد؛ اما درواقع دارنده یا مالک آنان، ضمان را می پذیرد.(279113) و در رابطه با مسئولیت ناشی از حیوان یا اشیا، عنوان دارنده، تنها به مالک تعلق نمی گیرد؛ بلکه شخصی را که حیوان یا شیئ، تحت اختیار و سلطه او قرار دارد نیز؛ دارنده به شمار می آید.(279113)
در حقوق ایران، در رابطه با مسئولیت ناشی از فعل حیوان، نظریه تقصیر حاکم بوده؛ و مسئولیت دارنده، ضمانی اثبات می گردد که تقصیر او در نگهداری آن حیوان، محرز گردد.(279113) و درصورتی باید دارنده را، مسئول زیان های ناشی از عمل حیوان دانست؛ که زیان دیده بتواند تقصیر او را، در مراقبت از آن حیوان به اثبات برساند.(682722)
مفاد این ماده، از مصادیق ترک تحفظ است.(1055946)
سوابق فقهی
راکب حیوان، مسئول خساراتی است که آن چهارپا، با دست هایش به دیگران وارد می نماید. اگرچه مستند به تفریط او نباشد. و اگر راکب حیوان، به صورت برعکس، سوار او شود؛ دراینصورت مسئول زیان هایی است که آن حیوان، با پاهایش به دیگران وارد می نماید.(11148)
اگر مالک حیوان، بند را از گردن رها نماید؛ و بر اثر عمل وی، آن چهارپا فرار نماید؛ دراینصورت مالک ضامن است.(634433)
رویه های قضایی
به موجب دادنامه شماره 794 مورخه 9/8/1368 شعبه 18 دیوان عالی کشور، مالک یا متصرف حیوان مسئول خساراتی نیست که از ناحیه‌ی آن حیوان وارد می‌شود مگر این که در حفظ حیوان تقصیر کرده باشد.(639630)
مصادیق و نمونه ها
اگر شخصی با اذن صاحب ملک، به منزل او وارد گردیده؛ و توسط سگی که در آن مکان بوده؛ و یا بعداً وارد گردیده؛ آسیب ببیند؛ دراینصورت مالک ضامن است.(23608)