تحلیل و تطبیق نهاد جهادابتدایی در نظام حقوقی اسلام ونظریه مسیولیت حمایت در حقوق بین–الملل

عنوان	تحلیل و تطبیق نهاد جهادابتدایی در نظام حقوقی اسلام ونظریه مسیولیت حمایت در حقوق بین–الملل
رشته	حقوق بین الملل عمومی
دانشجو	علی محمددوست
استاد راهنما	سید قاسم زمانی11
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	دانشگاه علامه طباطبایی

تحلیل و تطبیق نهاد جهادابتدایی در نظام حقوقی اسلام ونظریه مسیولیت حمایت در حقوق بین–الملل عنوان رساله ای است که توسط علی محمددوست، با راهنمایی سید قاسم زمانی 11 در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.

چکیده

در یک مطالعه تطبیقی میان دکترین مسیولیت حمایت به عنوان آخرین سازوکار بین المللی حمایت از حقوق بشر و جهاد ابتدایی به عنوان یکی از ابزارهای نظامی اسلام، به وضوح مشخص است هر یک از این دو نهاد با شبهات و تعارضات قابل توجهی روبرو هستند که در مورد مسیولیت حمایت، نقض حاکمیت ملی و در مورد جهاد ابتدایی، نقض حقوق اولیه بشر یعنی حق حیات و آزادی عقیده است. بدیهی است قبل از ورود به مطالعه تطبیقی این دو، باید به این شبهات به طور کامل پاسخ داده و ماهیت حمایتی هر یک مورد بررسی قرار گیرد. در این تحقیق ضمن رد ادعای نقض حقوق بشر در جهاد ابتدایی، با ارایه دلایل عقلی و نقلی، این نهاد به عنوان یکی از ابزارهای مترقی حقوق بشر معرفی شده است. همچنین با بررسی سازوکارهای اجرایی دکترین مسیولیت حمایت بویژه مراحل پیشگیری و اقدامات مقدماتی در مرحله واکنش، ادعای نقض حاکمیت ملی با توجه به تحول مفهوم حاکمیت (حاکمیت به مثابه مسیولیت)، رد می شود. بررسی تطبیقی این دو نهاد منتج به این مهم می شود که از حیث دایره شمول و پوشش موضوع حمایت، جهاد ابتدایی متکامل و مترقی تر بوده لکن از حیث سازوکار اجرا و مدون بودن مراحل و ابزارها، دکترین مسیولیت حمایت نسبت به جهاد ابتدایی برتری دارد. این موضوع نباید نادیده گرفته شود که مسیولیت حمایت در یک اقدام جمعی و صرفا با مجوز شورای امنیت سازمان ملل پیش بینی شده است که این امر در جهاد ابتدایی به تشخیص حاکم جامعه اسلامی و امام عادل محول شده است. نتیجه اینکه می توان با ایجاد یک ادبیات مشترک بین الملی و تعریف سازوکار واحد با بهره گیری از نقاط قوت هر یک، به یک نهاد متکامل در جهت حمایت از حقوق بشر دست یافت.

ساختار فهرست رساله

فهرست مطالب کلیات پژوهش................................................................................................................................................................۱۱ مقدمه.............................................................................................................................................................................۱۲ بیان مسیله...................................................................................................................................................................۱۳ ضرورت و اهمیت پژوهش.........................................................................................................................................۱۵ هدف پژوهش...............................................................................................................................................................۱۵ سوالات اصلی پژوهش................................................................................................................................................۱۵ سوالات فرعی پژوهش................................................................................................................................................۱۵ فرضیه اصلی.................................................................................................................................................................۱۶ فرضیه های فرعی.........................................................................................................................................................۱۶ پیشینه پژوهش............................................................................................................................................................۱۶ روش پژوهش...............................................................................................................................................................۲۲ ساختار پژوهش............................................................................................................................................................۲۲ بخش نخست: مفهوم شناسی نهاد جهاد ابتدایی و دکترین مسیولیت حمایت...............................

فصل اول : مفهوم شناسی جهاد..........................................................................................................................۲۴ مبحث اول: جهاد در اسلام....................................................................................................................................۲۴ گفتار اول: اهداف جهاد................................................................................................................................................۲۶ قسمت اول: تحقق حاکمیت الهی..............................................................................................................................۲۶ قسمت دوم: دعوت به بندگی خداوند و دفع موانع تبلیغ دین الهی...................................................................۲۶ قسمت سوم:کمک به مستضعفان زیر سلطه کفار..............................................................................................

قسمت چهارم: دفع فتنه و جلوگیری از فساد......................................................................................................۲۷ قسمت پنچم: دفع تهاجم دشمنان.........................................................................................................................۲۷ قسمت ششم: دعوت به تقوا و فضایل اخلاقی.......................................................................................................۲۷ قسمت هفتم: آزادی انسان.......................................................................................................................................۲۸ گفتار دوم: انواع جهاد...................................................................................................................................................۲۸ قسمت اول: جهاد دفاعی..............................................................................................................................................۲۸ قسمت دوم: جهاد ابتدایی............................................................................................................................................۲۹ مبحث دوم: ادله قرآنی وجوب جهاد ابتدایی................................................................................................۳۰ مبحث سوم: جهاد ابتدایی در عصر غیبت.......................................................................................................۳۵ گفتار اول: بررسی آراء فقها در جواز یا عدم جهاد ابتدایی در عصر غیبت........................................................۳۵ قسمت اول: موافقین جهاد ابتدایی در عصر غیبت.................................................................................................۳۶ قسمت دوم: مخالفین جواز جهاد ابتدایی در عصر غیبت......................................................................................۳۷ گفتار دوم: دلایل مخالفین جواز جهاد ابتدایی در عصر غیبت..........................................................................۴۲ قسمت اول: هدف جهاد و ضرورت عاری بودن از خطا..........................................................................................۴۲ قسمت دوم: اجماع فقها...............................................................................................................................................۴۲ قسمت سوم: خیر بودن عمل و آگاهی از شرایط جهاد.........................................................................................۴۳ قسمت چهارم: روایات...................................................................................................................................................۴۳ گفتار سوم: دلایل موافقین جواز جهاد ابتدایی در عصر غیبت............................................................................۴۴ قسمت اول: آیات قرآن و هدف از جهاد...................................................................................................................۴۴ قسمت دوم: جهاد ابتدایی نوعی جهاد دفاعی.........................................................................................................۴۵ قسمت سوم: حکمت الهی..........................................................................................................................................

قسمت چهارم: نظریه ولایت فقیه..............................................................................................................................۴۶ قسمت پنجم: متون فقهی...........................................................................................................................................۴۶ قسمت ششم: عصمت یا عدالت..................................................................................................................................۴۶ قسمت هفتم: روایات.....................................................................................................................................................۴۷ نتیجه گیری....................................................................................................................................................................

مبحث چهارم: مصادیق جهاد ابتدایی…………………………………….……………………………..۴۹ گفتار اول: جنگ موته.................................................................................................................................۴۹ گفتار دوم: جنگ تبوک……..……………………………………………………………..……………….…۵۰ گفتار سوم: جنگ قادسیه……………………………………………………..…………….…………………۵۰ گفتار چهارم: جنگ های شامات، مصر و عراق………………..………………………………………………۵۲ فصل دوم : تبیین دکترین مسیولیت حمایت……………..………………...………………………….۵۲ مبحث اول: جریان شناسی مفهوم مسیولیت حمایت……………………………..………………….۵۲ گفتار اول: سیر تکاملی مسیولیت حمایت…………………………………………………………………….۵۳ گفتار دوم: تولد دکترین مسیولت حمایت در گزارش کمیسیون بین المللی………………………………۵۵ مبحث دوم: تحول در مفهوم حاکمیت؛ حاکمیت به مثابه مسیولیت…………………….…………۵۸ گفتار اول: مفهوم حاکمیت برخاسته از معاهده صلح وستفالی………………………….………………….۵۸ گفتار دوم:عوامل موثر در محدودیت حاکمیت……….….…………………………………………………..۵۹ گفتار سوم :مفهوم جدید حاکمیت….…………………………………………………………………………۶۱ .مبحث سوم: ازمداخله بشردوستانه تاشکل گیری دکترین مسیولیت بین المللی–حمایت...................۶۲ گفتار اول: ضرورت ایجاد یک نهاد حمایت حقوق بشر……………………………….……………………..۶۳ گفتار دوم: نقش اجلاس سران کشورهای جهان در سال ۲۰۰۵…………………..……………………….۶۵ گفتار سوم: نقش شورای امنیت و قطعنامه ها……………..…………………………………………………۶۶ مبحث چهارم: تعهدات ناشی از پذیرش مسیولیت حمایت………………………………….……….۶۶ گفتار اول: تعهدات پیشگیرانه………………….……………………………………………………………….۶۶ گفتار دوم: مسیولیت پیشگیری………………………………………………………………………………..۶۷ قسمت اول: اعلام خطر و ارزیابی اوضاع…………………….……………..………………………………….۶۷ قسمت دوم: پاسخ دهی مناسب پس از اعلام خطر……………………….………………………………….۶۹ گفتار سوم: مسیولیت اقدام یا واکنش…………………………………………………………………………۷۱ قسمت اول: اقدامات غیرنظامی در راستای مسیولیت واکنش ………………………………………………۷۱ قسمت دوم: مداخله نظامی، آخرین راه حل ………………..……………………………………………….۷۳ گفتار چهارم: مسیولیت بازسازی………………………………………………………..…………………….۷۷ مبحث پنجم: علل ناکارآمدی مداخله بشردوستانه و گذار به دکترین مسیولیت حمایت................۷۹ گفتار اول: مداخلات بشردوستانه………………………………………………………………………………۷۹ گفتار دوم: مفاهیم معاصر مداخلات بشردوستانه…………………………………………………………….۸۱ گفتار سوم: شرایط مداخله بشر دوستانه…………………….………………………………………………..۸۳ گفتار چهارم: عبور از مداخله بشر دوستانه……………………………………………………………………۸۴ مبحث ششم: مصادیق اعمال دکترین مسیولیت حمایت……………….………………......…………۸۶ گفتار اول: مسیولیت حمایت و بحران لیبی…………………………………..……………………………….۸۶ گفتار دوم: مسیولیت حمایت و بحران سودان………….…………………………………….………………۹۲ گفتار سوم: مسیولیت حمایت و بحران گرجستان………….………….…………………………………….۹۴ گفتار چهارم: مسیولیت حمایت و بحران های سوریه و عراق………....……………………………………..۹۶ بخش دوم: نسبت حقوق بشر و جهاد ابتدایی و نسبت دکترین مسیولیت حمایت………..…....۹۸ فصل اول : نسبت جهاد ابتدایی و حقوق بشر…………..……….……...………...…………………….۹۹ مبحث اول: مبانی حقوق بشر در نظام بین الملل و نظام حقوقی اسلام……….……….......……..۱۰۰ گفتار اول: حقوق بشر در حقوق بین الملل……….………………………………………………………….۱۰۱ قسمت اول: مبانی حقوق بین الملل بشر………………….…………………………………………………۱۰۱ قسمت دوم: سیرتحول و شکل حقوق بین الملل بشر…………………..………………………………….۱۰۳ گفتار دوم: حقوق بشر در نظام حقوقی اسلام……………….………………………………………………۱۰۵ قسمت اول: مبانی حقوق بشر در اسلام………..…………………………………………………………..۱۰۵ قسمت دوم: سیر تکامل حقوق بشر در نظام اسلامی ……….………….………………………………….۱۰۸ مبحث دوم: تبیین شبهات و پاسخ به آنها…………………..………………………………………..۱۰۹ گفتار اول: نقض حقوق بنیادین بشر…………………………………………………………………………۱۱۰ قسمت اول: حق حیات……………….………………………………………………………………………۱۱۰ قسمت دوم: حق آزادی عقیده و مذهب…………………………………………………………………….۱۱۲ گفتار دوم: پاسخ به شبهات…………………………………………………………………………………..۱۱۳ قسمت اول: ماهیت جهاد ابتدایی و رد اتهام نقض حق حیات…………………………………………….۱۱۴ قسمت دوم: هدف و فلسفه جهاد ابتدایی و رد اتهام تحمیل عقیده و مذهب……………………………۱۱۹ فصل دوم : نسبت دکترین مسیولیت حمایت و اصل احترام به حاکمیت ملی…..……...………۱۲۵ مبحث اول: تبیین اصل عدم مداخله در امور داخلی و منع توسل به زور……………………….۱۲۵ گفتار اول: اصل عدم مداخله و احترام به حاکمیت……………….….…………………………………….۱۲۵ گفتار دوم: اصل منع توسل به زور…….……………………………….……………………....…………….۱۲۷ مبحث دوم: تعریف حاکمیت و تحولات مفهومی با توجه به رشد اهمیت حقوق بشر……...….۱۲۹ گفتار اول: تعریف حاکمیت…………………………………………………………………………………..۱۳۰ قسمت اول: منشاء حاکمیت………………………………………………………………………………….۱۳۲ قسمت دوم: تحول مفهوم حاکمیت و قلمرو نوین آن………………………………………………………۱۳۴ مبحث سوم: مسیولیت حمایت و نقض حاکمیت ملی دولت ها…………………..………..……….۱۳۷ گفتار اول: استدلال موافقین و مخالفین نظریه مسیولیت حمایت...............................................................

قسمت اول: تاثیر مستقیم نظریه ها بر عملکرد دولت ها(مخالف)....................................................................۱۳۷ قسمت دوم: تلازم منافع ملی با اقدامات دولت ها(موافق).................................................................................۱۳۸ قسمت سوم: دو وجهه ای بودن نظریه مسیولیت حمایت................................................................................

گفتار دوم: تحلیل ماهوی..........................................................................................................................................۱۳۸ قسمت اول: اقدامات پیشگیرانه..............................................................................................................................۱۳۹ قسمت دوم: مرحله واکنش.....................................................................................................................................۱۴۳ گفتار سوم: جمع بندی..............................................................................................................................................۱۴۸ نتایج پژوهش:..........................................................................................................................................................۱۴۹ فهرست منابع و مآخذ..............................................................................................................................................۱۷۳ چکیده انگلیسی..........................................................................................................................................................۱۸۰

کلیدواژه ها

• حقوق بشر
• جهاد ابتدایی
• مسیولیت حمایت
• حاکمیت