مطالعه ی تطبیقی ریشه های حقوق عمومی در ایران دوره ی ساسانی و غرب
 | |
| عنوان | مطالعه ی تطبیقی ریشه های حقوق عمومی در ایران دوره ی ساسانی و غرب |
|---|---|
| رشته | حقوق عمومی |
| دانشجو | پرهام مهرآرام |
| استاد راهنما | سیدمحمد قاری سیدفاطمی |
| استاد مشاور | گودرز افتخار جهرمی، اسدالله یاوری |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۸ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
مطالعه ی تطبیقی ریشه های حقوق عمومی در ایران دوره ی ساسانی و غرب عنوان رساله ای است که توسط پرهام مهرآرام، با راهنمایی سیدمحمد قاری سیدفاطمی و با مشاوره گودرز افتخار جهرمی و اسدالله یاوری در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
حقوق عمومی دستاورد دگرگونی های سیاسی، اجتماعی و حقوقی بسیاری است که در امپراتوری های بوروکراتیک در دورانی میان دوران مدرن و دوران سنتی و با گسترش دولت و استقلال ساختار سیاسی روی داده اند. به همین دلیل است که حقوق عمومی دارای تاریخ و ریشه های پیشامدرن است و خود فرایند مدرن شدن را ممکن کرده و شتاب بخشیده است. در شکل گیری این ریشه ها حقوق روم نقش بی بدیلی ایفا کرده است. دستاورد این حقوق آشنا کردن اروپاییان با استدلال گری حقوقی در حل اختلافات سیاسی و ایجاد مفهوم اقتدار مطلق بوده است که در دوران بدن تحت عنوان حاکمیت نظریه پردازی شد. در سده های میانه با تکامل مفاهیم حقوق خصوصیِ مرتبط با حقوق شرکت ها، تراست، نمایندگی و ایجاد دولت های قومی به عنوان ریشه های دولت های ملی مدرن و در سنتز با حقوق روم بسترهای شکل گیری حقوق عمومی مدرن بیش ازپیش مهیا شده و اولین نظریات مشروطه خواهانه بر پایه ی درک قدرت در پرتو رابطه ی امانی میان اتباع و فرمانروا شکل گرفتند. درنهایت حقوق عمومی خود به امپراتوری های متزلزل بوروکراتیک آن دوران ثبات بخشید و آنان را وارد دوران مدرن کرد. این در حالی است که در دولت ساسانی نیز به عنوان یک امپراتوری بوروکراتیک شاهد درگیری عناصر سنتی و هم چنین عناصری که امروزه مدرن نامیده می شوند و شکل گیری بسترهای لازم برای بسیاری از مفاهیم حقوق عمومی بوده ایم. در این دوران می توان درک امانی از رابطه ی قدرت، دولت همچون یک تراست و استقلال شخصیت حقوقی دولت ساسانی را مشاهده کرد. این موارد برخی بسترهای لازم برای ایجاد یک نظام مشروطه را فراهم می کرده، اما درعین حال، برخلاف امپراتوری روم و اروپای مدرن و ادعای بسیاری از پژوهشگران دال بر مطلقه بودن شاهی در این دوران، حاکمیت در معنای دقیق خود، شکل نگرفته و به همین دلیل شاهان نمی توانسته اند با دگرگون کردن برخی از مقررات حقوق خانواده و تعیین سالار و ستور به تنظیم دوباره ی مقررات اجتماعی به گونه ای که لازمه ی تکامل دولت در آن دوران و برداشتن موانع سنتی مدرن کردن جامعه بوده است، دست بزنند. این امر در کنار برخی موانع اجتماعی دیگر که از ایجاد نهادهای پارلمانی و هنجارهای حقوقی لازم برای تنظیم قدرت جلوگیری می کرده اند، به فروپاشی دولت ساسانی انجامید. بحران دولت ساسانی را باید بحران در حقوق عمومی دانست.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه
فصل اول: مبانی و چارچوب تحلیلی
گفتار اول: بررسی و نقد نظریات رایج
مبحث اول: استبداد شرقی
مبحث دوم: فیودالیسم
مبحث سوم: نظریه دولت پاتریمونیال بوروکراتیک
مبحث چهارم: نظریه دولت خاندانی
گفتار دوم: نظریه ی پیشنهادی: نظریه ی امپراتوری های بوروکراتیک آیزن اشتادت
مبحث اول: اهمیت امپراتوری های بوروکراتیک برای حقوق عمومی
بند اول: گسترش استقلال سیاست در امپراتوری بوروکراتیک
مبحث دوم: نهادهای تنظیم گری قدرت در امپراتوری بوروکراتیک
فصل دوم: حاکمیت و موانع آن
گفتار اول: شکل گیری حاکمیت و شاهی مطلقه
مبحث اول: حاکمیت در غرب
بند اول: ریشه های حاکمیت در روم باستان
۱. مفهوم و جایگاه حقوق عمومی در حقوق روم
۲–۱. معنا و مفهوم امپریوم
۲–۲. دگرگونی امپریوم در گذر زمان
بند دوم: حاکمیت پس از دوران روم تا دوران مدرن
۱. اشکال انتقال حقوق روم
۲. حقوق روم و ایجاد مفهوم منصب و حاکمیت در اواخر سده های میانه
بند سوم: ایجاد حاکمیت در پادشاهی مطلقه در دوران مدرن
مبحث دوم: حاکمیت در دوران ساسانی
بند اول: تیوری حاکمیت در ایران باستان؛ الهیات سیاسی زردشتی
۱. فره ایزدی
۲. اشه یا نظم اخلاقی کیهانی؛ حقوق طبیعی زردشتی؟
۳. پادشاهی آرمانی
بند دوم: امکان شکل گیری پادشاهی مطلقه در دوران ساسانی
گفتار دوم: موانع شکل گیری حاکمیت
مبحث اول: دین و ساختارهای مذهبی
بند اول: دین و حاکمیت در غرب
۱. رویارویی در سده های میانه
۱–۱. آگوستین؛ آمیزش شهر خدا و شهر شیطان؛ پذیرش حاکمیت زمینی
۱–۲. توماس آکویناس؛ چیرگی حاکمیت الهی
۱–۳. صدور فرمان معروف پاپ بونیفاس هشتم (Unam Sanctam)؛ حاکمیت مطلق پاپ
۱–۴. مارسیلیوس پادوآ؛ بشارت دهندهی برتری اقتدار دنیایی
۲. دین مدنی
۲–۱. هابز؛ اراستیانیسم، چیرگی کامل دولت بر مذهب
۲–۲. روسو؛ دین مدنی همچون راهکاری میان مسیحیت و پگانیسم
۳. سکولاریسم سیاسی
۳–۱. جنبش های اصلاحات دینی، لوتر، کلوین و جنبش پیوریتن ها
۳–۲. جان لاک؛ بلوغ لیبرالیسم سکولار
بند دوم: دین و حاکمیت در دوران ساسانی
۱. دلیل نزاع؛ نظریه پادشاهی مقدس
۲. طرح نظریات موجود درباره ی آمیزش دین و دولت در دوره ی ساسانی
۳. سازمان دهی دین و تداخل دین و دولت
۴. برتری دولت بر سازمان دینی
۵. محدودیت های اراستیانیسم ساسانی
مبحث دوم: اشرافیت و نهادهای محلی
بند اول: اشرافیت در تاریخ غرب
۱. اشرافیت و طبقات آن در اروپا
۲. پارلمانهای نخستین اروپایی
۳. اشرافیت و رشد و افول نهادهای نمایندگی: نظریات مطرح شده
۳–۱. نظریه ویلر؛ سوگیری های اشرافیت، دولت سازی و نهادهای نمایندگی
۳–۲. نظریه الیاس؛ مکانیسم های مدرن سازی دولت
۳–۳. نظریه داونینگ؛ دگرگونیهای نظامی و نهادهای نمایندگی
۳–۴. نظریه بارسل– کیسر: پیوند میان حق رای و نهادهای نمایندگی
بند دوم: اشرافیت و نهادهای محلی در دوره ی ساسانی
۱. اشرافیت در ایران باستان
۲. ساخت اشرافیت در دوران ساسانی
۳. حاکمیت، دولت و اشرافیت در دوران ساسانی
۴. کشمکش میان اشراف و پادشاهان
فصل سوم: روابط قدرت همچون رابطه ی امانی، شخصیت حقوقی و نمایندگی: خیزش مشروطه گرایی
گفتار اول: نظریه ی امانی از قدرت
مبحث اول: نظریه ی امانی از قدرت در غرب
مبحث دوم: تیوری امانی از قدرت در دوره ی ساسانی: شاه تاج دار، شاه بی تاج
بند اول: رابطه ی امانی، نمایندگی و شخصیت حقوقی در حقوق خصوصی دوره ی ساسانی
بند دوم: نظریه ی امانی از قدرت در فضای عمومی
گفتار دوم: پارلمان گرایی
مبحث اول: پارلمان گرایی در غرب
مبحث دوم: پارلما ن گرایی در دوره ی ساسانی
بند اول: دوران رویارویی و توافق
بند دوم: دوران رویارویی و تعارض
نتیجه گیری
فهرست منابع
کلیدواژه ها
- دولت ساسانی
- امپراتوری بوروکراتیک
- ریشه های حقوق عمومی
- سلطنت مطلقه
- رابطه ی امانی قدرت
- شخصیت حقوقی
- مشروطه گرایی