حمایت از نهاد خانواده در نظام بین المللی حقوق بشر
 | |
| عنوان | حمایت از نهاد خانواده در نظام بین المللی حقوق بشر |
|---|---|
| رشته | حقوق بین الملل عمومی |
| دانشجو | نیلوفر مقدمی خمامی |
| استاد راهنما | آرامش شهبازی |
| استاد مشاور | سیدقاسم زمانی، محیا صفاری نیا |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۸ |
| دانشگاه | دانشگاه علامه طباطبایی |
حمایت از نهاد خانواده در نظام بین المللی حقوق بشر عنوان رساله ای است که توسط نیلوفر مقدمی خمامی، با راهنمایی آرامش شهبازی و با مشاوره سیدقاسم زمانی و محیا صفاری نیا در سال ۱۳۹۸ و در مقطع دکتری دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.
چکیده
احترام و تضمین حقوق بشر توسط بازیگران بین المللی از سال ۱۹۴۸ میلادی و در پرتو اعلامیه جهانی حقوق بشر به رسمیت شناخته شد. نویسندگان و متصدیان تهیه پیش نویس اعلامیه از همان ابتدا به نقش و جایگاه حیاتی خانواده در تامین حقوق اساسی انسان واقف بودند، به همین دلیل به صراحت خانواده را واحد طبیعی و اساسی اجتماع نامیدند که بایستی مورد حمایت قرار گیرد. خانواده تنها مولفه ای است که در متن اعلامیه و بعدها میثاقین و سایر اسناد حقوق بشری در کنار انسان موضوع حق قرار گرفته است. اما رویکرد منظومه حقوق بین الملل بشر نسبت به آن، یکسان نیست بلکه متضمن رویکردهای مختلف و بعضا متضاد است. عمده ترین اختلاف نظر و رویه در معنا و مصادیق خانواده به چشم می خورد، برخی نهادها به ادبیات طبیعی خانواده پایبند مانده اند، حال آنکه شماری دیگر بر ضرورت حمایت از اشکال جدید و نوظهور تحت عنوان خانواده (همچون همباشی هم جنس گرایان) تاکید می کنند. همین اختلاف مبنایی، اختصاص حقوق به نهاد خانواده را دشوار ساخته و حتی حمایت از آن را گاه از معنا تهی می سازد. در این میان چند پرسش مطرح می شود؛ نخست آنکه آیا فردگرایی منظومه حقوق بین الملل بشر، امکان حمایت از موجودیتی غیر از فرد انسانی را فراهم می کند؟ حمایت از نهاد خانواده به ویژه ارایه تعریفی از آن در نظام حقوق بشر در چارچوب جهان شمولی قابل حصول است یا نسبیت فرهنگی؟ حمایت از نهاد خانواده در نظام بین المللی حقوق بشر چگونه و در چه قالبی ممکن است؟! و در نهایت اینکه نسبت میان حمایت از نهاد خانواده و دکترین امنیت انسانی چیست؟! پژوهش پیش رو با استفاده از روش تحلیلی–توصیفی و استفاده از منابع کتابخانه ای و اسنادی چنین نتیجه می گیرد که پاسخ پرسش های فوق در بستر نظام حمایت یکپارچه از خانواده و استاندارد نوین مصلحت عالیه خانواده قابل حصول هستند.
ساختار و فهرست رساله
کلیات پژوهش
مقدمه
بیان مسیله
هدف اصلی
اهداف فرعی
سوال اصلی
سوالهای فرعی
فرضیهها
متغیرهای اصلی
پیشینه بررسی موضوع در ایران و جهان
روششناسی
سازماندهی تحقیق
بخش نخست: حمایت از نهاد خانواده در گفتمان فلسفی حقوق بشر
مقدمه
فصل نخست: حقوق کدام بشر؟!
مبحث نخست: مبانی فلسفی حقوق بشر
مبحث دوم: بررسی زمینه تاریخی و سیر تطور مبانی فلسفی حقوق بشر
مبحث سوم: تفسیر زبان و ادبیات حاکم بر اعلامیه
گفتار نخست: نظریه حقوق طبیعی یا پوزیتیویستی
گفتار دوم: فردگرایی و جمع گرایی حقوق بشر
گفتار سوم: حقوق بشر در کشاکش جهان شمولی یا نسبیت گرایی
فصل دوم: حمایت در نظام بین المللی حقوق بشر
مبحث نخست: ماهیت و چارچوب حمایت ۵۰ گفتار نخست: رعایت احترام
گفتار دوم: حفاظت در برابر نقض
گفتار سوم: تامین و تحقق حقوق
مبحث دوم: اصول حاکم بر حمایت
گفتار نخست: برابری و عدم تبعیض
گفتار دوم: کرامت و حیثیت ذاتی
گفتار سوم: حاکمیت قانون
یافته ها
بخش دوم: نهاد خانواده در ساز و کار حقوق بین الملل بشر
مقدمه
فصل نخست: تعریف خانواده
مبحث نخست: خانواده در اسناد حقوق بشری
گفتار نخست: خانواده در اسناد الزام آور بین المللی
بند نخست: خانواده در اسناد الزام آور جهانی حقوق بشر
یکم: اعلامیه جهانی حقوق بشر (۱۹۴۸)
دوم: میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی (۱۹۶۶)
سوم: میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی (۱۹۶۶)
چهارم: کنوانسیون مربوط به وضعیت پناهندگان (۱۹۵۱)
پنجم: کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض علیه زنان (۱۹۷۹)
ششم: کنوانسیون حقوق کودک (۱۹۸۹)
هفتم: کنوانسیون بین المللی حقوق همه کارگران مهاجر و اعضای خانواده های ایشان (۱۹۹۰)
هشتم: کنوانسیون افراد دارای معلولیت (۲۰۰۶)
نهم: کنوانسیون مربوط به رضایت در ازدواج، حداقل سن مجاز و ثبت ازدواج (۱۹۶۴)
دهم: کنوانسیون تجلیل و شناسایی اعتبار ازدواج (۱۹۷۸)
بند دوم: خانواده در اسناد الزام آور منطقه ای حقوق بشر
یکم: کنوانسیون اروپایی حمایت از حقوق بشر و آزادی های اساسی (۱۹۵۰)
دوم: کنوانسیون امریکایی حقوق بشر (۱۹۶۹)
سوم: منشور آفریقایی حقوق بشر و مردم (۱۹۸۶)
چهارم: منشور عربی حقوق بشر (۲۰۰۴)
گفتار دوم: خانواده در اسناد غیرالزام آور بین المللی
بند نخست: اسناد غیرالزام آور جهانی
یکم: اعلامیه ها
الف) اعلامیه حقوق کودک (۱۹۲۴–۱۹۵۹)
ب) اعلامیه حقوق افراد دارای معلولیت (۱۹۷۵)
ج) اعلامیه امریکایی حقوق و مسیولیت های بشر ۱۹۴۸
د) اعلامیه حقوق بشر اسلامی ۱۹۹۰
ه) اعلامیه حقوق بشر آ س آن ۲۰۰۹
دوم: قطعنامه ها
الف) قطعنامه ۲۵۴۲ مجمع عمومی ملل متحد
ب) قطعنامه کمیسیون توسعه اقتصادی
ج) قطعنامه شورای حقوق بشر
سوم: نظریات عمومی و تفسیری
الف) کمیته حقوق بشر
ب) کمیته حقوق کودک
ج) کمیته حقوق کارگران مهاجر و اعضای خانواده ایشان
د) کمیساریای عالی پناهندگان
مبحث دوم: خانواده در آیینه تصمیمات نهادهای بین المللی حقوق بشر
یکم: کمیته حقوق بشر
دوم: دیوان اروپایی حقوق بشر
سوم: دیوان میان–امریکایی حقوق بشر
مبحث سوم: خانواده در عقاید علمای حقوق
فصل دوم: تحول ساختار و معنای خانواده؛ چالش جهانی
تعارضات عقلی–عملی ازدواج همجنس گرایان
یافته ها
بخش سوم: حمایت یکپارچه از خانواده طبیعی در نظام بین المللی حقوق بشر
مقدمه
فصل نخست: حمایت یکپارچه در چارچوب نهادگرایی
مبحث نخست: خانواده به مثابه نهاد
مبحث دوم: خانواده طبیعی در بستر الگوی سوم
مبحث سوم: معنا و چارچوب حمایت یکپارچه
فصل دوم: موازنه میان حقوق فرد و حقوق نهاد در چارچوب حمایت یکپارچه
مبحث نخست: مصلحت عالیه کودک در منظومه حمایت یکپارچه از خانواده
گفتار نخست: خانواده همجنس گرا و مصلحت عالیه کودک
گفتار دوم: خانواده مضمحل و مصلحت عالیه کودک
مبحث دوم: مصلحت عالیه خانواده؛ استانداردی نوین
فصل سوم: نقش دولت ها در تامین حمایت یکپارچه از خانواده
مبحث نخست: تعهدات سلبی و ایجابی دولت ها در حمایت از نهاد خانواده
گفتار نخست: اصل انسجام و وحدت خانواده
گفتار دوم: حق بر زندگی خانوادگی و حریم خصوصی آن
گفتار سوم: حق بر الحاق مجدد خانواده
گفتار چهارم: حق دسترسی به حداقل استانداردهای لازم زندگی
مبحث دوم: دکترین امنیت انسانی و حمایت از نهاد خانواده
گفتار نخست: حمایت از نهاد خانواده در بستر تامین امنیت اقتصادی
گفتار دوم: حمایت از نهاد خانواده در بستر تامین امنیت غذایی
گفتار سوم: حمایت از نهاد خانواده در بستر تامین امنیت بهداشتی
گفتار چهارم: حمایت از نهاد خانواده در بستر تامین امنیت زیست محیطی
گفتار پنجم: حمایت از نهاد خانواده در بستر تامین امنیت جمعی
گفتار ششم: حمایت از نهاد خانواده در بستر تامین امنیت سیاسی و شخصی افراد
مبحث سوم: نسبت جمهوری اسلامی ایران با حمایت از نهاد خانواده
گفتار نخست: قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
گفتار دوم: سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق ۱۴۰۴
گفتار سوم: اهداف و اصول تشکیل خانواده و سیاست های تحکیم و تعالی آن
گفتار چهارم: قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه
گفتار پنجم: قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱
یافته ها
نتایج پژوهش
فهرست منابع و مآخذ
چکیده انگلیسی
کلیدواژه ها
- نظام بین المللی حقوق بشر
- خانواده طبیعی
- مصلحت عالیه کودک
- مصلحت عالیه خانواده
- اشکال جدید خانواده
- دکترین امنیت انسانی