دادرسی پذیری حق بر سلامت و سازوکارهای جبرانی آن
 | |
| عنوان | دادرسی پذیری حق بر سلامت و سازوکارهای جبرانی آن |
|---|---|
| رشته | حقوق بین الملل |
| دانشجو | هیوا حاجی ملا |
| استاد راهنما | سیدجمال سیفی |
| استاد مشاور | محمدحسین رمضانی قوام آبادی، رضا اسلامی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۹ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
دادرسی پذیری حق بر سلامت و سازوکارهای جبرانی آن عنوان رساله ای است که توسط هیوا حاجی ملا، با راهنمایی سیدجمال سیفی و با مشاوره محمدحسین رمضانی قوام آبادی و رضا اسلامی در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
حقِ بهره مندی از عالی ترین استاندارد قابل حصول سلامتی به عنوان حقی بنیادین توصیف می شود که به دلیل تعلقش به حوزه حق های رفاهی، قابلیت دادخواهی آن از زمان پیدایش این دسته از حق ها مورد مناقشه بوده است. اما تصویب پروتکل الحاقی میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و لازم الاجرا شدن آن در سال ۲۱۰۳ از یک طرف و شناسایی دادرسی پذیری حق بر سلامت و افزایش رسیدگی ها در مراجع داخلی و بین المللی در طول دو دهه گذشته از سوی دیگر، تا حد زیادی تردیدهای پیرامون دادرسی پذیری این حق را از میان برداشته است. بطوریکه امروزه مهمترین مسیله در این ارتباط، چگونگی دادخواهی و تعیین سازوکارهای جبرانی نقض این حق می باشد. لذا رساله پیش رو بر آن است تا به شیوه ای توصیفی تحلیلی ضمن بررسی مقررات قراردادی بین المللی و رویه های موجود، به این پرسش پاسخ گوید که رهیافت های حاکم بر دادرسی–پذیری حق بر سلامت چیست؟ و به چه شکل می توان جبرانی موثر و کافی برای آن تدارک دید؟ هدف عمده نگارنده در پاسخ به این سوالات، زدودن ابهامات پیرامون دادرسی پذیری حق بر سلامت به عنوان یکی از حق–های رفاهی و تبیین ماهیت، شرایط و راههای جبرانی خاص نقض حق بر سلامت از رهگذر مراجع قضایی و شبه قضایی به شیوه ای ضابطه مند بوده است. در این پژوهش به این یافته نایل آمدیم که مراجع قضایی و شبه قضایی تعهدات دولت در زمیه تحقق عناصر و مولفه های این حق را به دو شیوه غیر مستقیم و مستقیم مورد رسیدگی قرار می دهند. در رسیدگی غیرمستقیم بر خلاف رسیدگی مستقیم، امکان دادرسی پذیری کامل عناصر و مولفه های حق بر سلامت فراهم نیست. به همین جهت سازکارهای جبرانی نقض این حق دارای محدودیت بوده و نمی توان جبران خسارت کاملی را در این شیوه رسیدگی انتظار داشت. سازوکارهای جبرانی نقض حق بر سلامت به عنوان یک حق رفاهی باید به گونه ای باشد که در کنار سازکارهای سنتی برآمده از عدالت ترمیمی همچون پرداخت غرامت، وجه دیگری از جبران را در بر بگیرد که ریشه در عدالت توزیعی داشته و بر پیشگیری از وقوع عمل متخلفانه در آینده متمرکز است.
ساختار و فهرست رساله
فهرست تفصیلی درآمد
مقدمه
بیان مسیله
هدف پژوهش
اهمیت موضوع
سوالات پژوهش
فرضیه های پژوهش
پیشینه پژوهش و ادبیات موجود
نوآوری پژوهش
روش شناسی پژوهش
سازماندهی پژوهش
بخش اول: سلامت حقی در شمار حقوق رفاهی و چالشهای دادرسی پذیری آن
فصل اول: مفهوم و جایگاه حق بر سلامت در نظام بین المللی حقوق بشر
گفتار اول: مبانی حق بر سلامت در اسناد بین المللی و منطقه ای
گفتار دوم: عناصر حق بر سلامت
مبحث اول: موجود بودن (فراهم بودن)
مبحث دوم: قابلیت دسترسی
مبحث سوم: مقبولیت (قابل قبول بودن)
مبحث چهارم: کیفیت
گفتار سوم: تعهدات دولتها در حوزه حق بر سلامت
مبحث اول: ماهیت کلی تعهدات دولتها در حوزه حقهای رفاهی
بند اول: تعهدات حداکثری رو به تزاید
الف) اتخاذ اقدامات با تمام ابزار و وسایل مقتضی
ب) تحقق تدریجی
ج) وابستگی به منابع موجود
د) ارتباط بین منابع موجود و تحقق تدریجی
بند دوم: تعهد دارای اثر فوری؛ تعهدات محوری حداقلی
مبحث دوم: تعهدات خاص دولتها
بند اول: تعهد به احترام
بند دوم: تعهد به حمایت
بند سوم: تعهد به ایفاء
مبحث سوم: ارزیابی انطباق تعهدات دولتها با میثاق
بند اول: تحلیل بودجه
بند دوم: ملاکها و نماگرها
الف)گونه شناسی نماگرها
ب) استفاده موثر از نماگرها
ج) کارکرد نماگرها در مراجع قضایی و شبه قضایی
بند سوم: رهیافت نقض
الف) نقض تعهد به احترام
ب) نقض تعهد به حمایت
ج) نقض تعهد به ایفاء
بند چهارم: رهیافتهای ترکیبی
فصل دوم: چالشهای نظری دادرسی پذیری حقهای رفاهی و نحوه مواجه عملی با آن
گفتار اول: تعریف دادرسی پذیری
گفتار دوم: انکار دادرسی پذیری حقهای رفاهی
مبحث اول: مشروعیت
بند یک: ایراد شکلی؛ رسیدگی قضایی سلبی در برابر رسیدگی قضایی ایجابی
بند دوم: ایراد ماهوی؛ نقض اصل تفکیک قوا
مبحث دوم: صلاحیت ساختاری
بند اول: نداشتن وضوح مفهومی و قطعیت حقوقی حقهای رفاهی
بند دوم: وابستگی به منابع و عدالت توزیعی
بند سوم: محدودیتهای سازمانی
گفتار سوم: اثبات دادرسی پذیری حقهای رفاهی
مبحث اول: تفکیک ناپذیری حقوق بشر
مبحث دوم: حق بر دادخواهی و جبران خسارت
مبحث سوم: استناد به اصول فنی و تفسیری
گفتار چهارم: دادرسی پذیری حقهای رفاهی در رویه مراجع قضایی و شبه قضایی بین المللی و منطقه ای
مبحث اول: مراجع بین المللی
بند اول: کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
الف) آیین رسیدگی به شکایات فردی در کمیته
ب) شروط قابل پذیرش بودن شکایات
بند دوم: کمیته حقوق بشر
بند سوم: کمیته رفع تبعیض نژادی
بند چهارم: کمیته رفع تبعیض علیه زنان
بند پنجم: کمیته حقوق کودک
بند ششم: کمیته حقوق اشخاص دارای معلولیت
مبحث دوم: مراجع منطقه ای
بند اول: نظام حمایتی آفریقایی حقوق بشر
بند دوم: نظام حمایتی اروپایی حقوق بشر
الف) دیوان اروپایی حقوق بشر
ب) کمیته اروپایی حقوق اجتماعی
بند سوم: نظام حمایتی امریکایی حقوق بشر
الف) کمیسیون امریکایی حقوق بشر
ب) دیوان بین امریکایی حقوق بشر
جمع بندی
بخش دوم: رهیافتهای حاکم بر دادرسی پذیری حق بر سلامت و تاثیر آن بر سازکارهای جبرانی
فصل اول: رهیافتهای حاکم بر دادرسی پذیری حق بر سلامت
گفتار اول: دادرسی پذیری مستقیم حق بر سلامت
مبحث اول: مدل محوری حداقلی
بند اول: اطمینان از حق دسترسی به تجهیزات، کالاها و خدمات بهداشتی، بدون هیچگونه تبعیضی، به ویژه برای قشر آسیب پذیر یا حاشیه نشینان
بند دوم: دسترسی به اطلاعات و منع انجام آزمایش ها یا معالجات پزشکی اجباری
بند سوم: تضمین دسترسی به حداقل مواد غذایی ضروری، سرپناه، مسکن و امکانات بهداشتی اولیه و آب آشامیدنی سالم
مبحث دوم: مدل معقولیت
بند یک: پیشینه و خاستگاه معیار معقولیت در حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی
بند دوم: مفهوم معقولیت در رویه قضایی و شبه قضایی
گفتار دوم: دادرسی پذیری غیر مستقیم حق بر سلامت (رهیافت یکپارچه)
مبحث اول: حمایت از سلامت از طریق استناد به مواد مرتبط با حق حیات
مبحث دوم: حمایت از سلامت از طریق استناد به مواد مرتبط با منع شکنجه و حق رفتار انسانی
مبحث سوم: حمایت از سلامت از طریق استناد به مواد مرتبط با حق احترام به زندگی خصوصی و خانوادگی
گفتار سوم: دادرسی پذیری حق بر سلامت در دادگاههای داخلی ایران
گفتار چهارم: تحول در جهت شناسایی دادرسی پذیری مستقیم حق بر سلامت
بند اول: قضیه پابلت ویلچز علیه شیلی
بند دوم: قضیه روییس رولاندو و دیگران علیه گواتمالا
فصل دوم: سازوکارهای جبرانی نقض حق بر سلامت
گفتار اول: سازوکارهای جبرانی نقض حق بر سلامت در اسناد بین المللی حقوق بشر
مبحث اول: سازوکارهای گذشته محور با هدف ترمیم نقض
بند اول: اشکال سنتی جبران (اعاده به وضعیت سابق و پرداخت غرامت)
بند دوم: اشکال نوین جبران (توانبخشی)
الف: توانبخشی در مفهوم مضیق
ب: توانبخشی در مفهوم موسع
مبحث دوم: سازوکارهای جبرانی آینده محور با هدف پیشگیری از وقوع دوباره نقض
بند اول: پیشینه و خاستگاه اقدامات جبرانی آینده محور
بند دوم: قلمرو مفهومی اقدامات آینده محور
گفتار دوم: رویه مراجع قضایی و شبه قضایی حقوق بشری در کاربست سازوکارهای جبرانی نقض حق بر سلامت
مبحث اول: جبران غیر مستقیم نقض حق بر سلامت
بند اول: جبران در سطح فردی
الف: اعاده به وضعیت سابق و پرداخت غرامت
ب: توانبخشی
بند دوم: جبران در سطح کلی
الف) شرایط مقرر داشتن اقدامات کلی
۱) دستور به اقدامات کلی به دلیل ماهیت نقض
۲) دستور به اقدامات کلی به دلیل خصوصیت قربانی نقض
۳) دستور به اقدامات کلی به دلیل نقص ساختاری
ب) دامنه اقدامات کلی
مبحث دوم: جبران کامل نقض حق بر سلامت در رهیافت مستقیم
بند اول: سازوکار جبرانی نقض تعهد به حمایت از حق بر سلامت
بند دوم: سازوکار جبرانی نقض تعهد به احترام
بند سوم: سازوکار جبرانی نقض تعهد به ایفاء
الف) سازوکار جبرانی نقض تعهد به ایفاء سطح فردی
ب) سازوکار جبرانی نقض تعهد به ایفاء در سطح کلی
۱) جبران نقض تعهدات محوری حداقلی
۲) جبران نقض تعهدات تدریجی
گفتار سوم: رویه مراجع قضایی داخلی ایران در چگونگی جبران نقض حق بر سلامت
جمع بندی
فرجام سخن
فهرست منابع
کلیدواژه ها
- دادرسی
- حق
- سلامت
- اثر جبرانی
- سازوکار
- جامعه بین المللی حقوق بشر
- حقوق اقتصادی
- حق بر سلامت
- معقولیت
- دادرسی پذیری
- سازوکارهای جبرانی