پیشگیری از رشا و ارتشا در اسناد بین المللی با تاکید بر رویه قضایی بین المللی

عنوان	پیشگیری از رشا و ارتشا در اسناد بین المللی با تاکید بر رویه قضایی بین المللی
رشته	حقوق بین الملل
دانشجو	ارسلان اشرافی
استاد راهنما	حاتم صادقی زیازی
استاد مشاور	محمدتقی رضایی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۳۹۹
دانشگاه	مرکز تحصیلات تکمیلی

پیشگیری از رشا و ارتشا در اسناد بین المللی با تاکید بر رویه قضایی بین المللی عنوان رساله ای است که توسط ارسلان اشرافی، با راهنمایی حاتم صادقی زیازی و با مشاوره محمدتقی رضایی در سال ۱۳۹۹ و در مقطع دکتری مرکز تحصیلات تکمیلی دفاع گردید.

چکیده

بحث پیشگیری از رشا و ارتشا در اسناد بین المللی با تاکید بر رویه قضایی بین المللی که در این رساله به روش توصیفی، تحلیلی از منابع کتابخانه ای و اسنادی، مجال سخن یافته است یکی از موضوعات مهم حقوق داخلی و حقوق بین الملل را تشکیل می دهد و قصد دارد به این سوال اساسی پاسخ دهد که اسناد بین المللی در پیشگیری از جرایم رشا و ارتشا چه تدابیری را پیش بینی کرده اند؟ و رویه قضایی بین المللی در پیشگری از جرایم رشا و ارتشا دارای چه رویکردی است؟ و اینکه نظام حقوقی ایران و جامعه بین المللی برای پیشگیری از این جرایم با چه موانعی مواجه است؟ داده ها حاکی از آن است که امروزه حقوق بین الملل یک چهار چوب حقوقی و ساز و کار منسجم را برای پیشگیری از "فساد" در معنی عام و "رشا و ارتشا" در معنی خاص در قالب "کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با فساد" وضع کرده است. سایر اسناد بین المللی و منطقه ای نیز به این مهم پرداخته اند. علی رغم اینکه "پیشگیری و ریشه کنی فساد" در اسناد بین المللی موجود ، وظیفه تمامی کشورها تلقی شده است ولیکن مشکلات فراروی جامعه بین المللی مانند عدم اجماع در خصوص تعریف فساد و رشوه ، چالش های مربوط به صلاحیت ، به ویژه صلاحیت فرا سرزمینی و عدم پایبندی کشورهای عضو کنوانسیون های بین المللی به تعهدات ناشی از الزامات این اسناد ، باعث گردیده که سیاست پیشگیری مذکور ، در عمل توفیق چندانی نداشته باشد. در این راستا یافته ها نشان می دهد، رویه قضایی بین المللی می تواند پوشش دهنده بسیاری از نواقص موجود باشد و حتی زمینه ساز این باشد تا دولت هایی را که در جرم انگاری یا تعقیب راشیان بین المللی یا جرم انگاری رشوه در بخش خصوصی یا بازگرداندن دارایی های جامعه از مرتکبین این جرم، کوتاهی کرده اند، بر اساس قواعد حقوق مسیولیت بین المللی، به لحاظ نقض تعهد، مسیول بشناسند. البته در این خصوص نیاز مبرم به وضع قواعد بین المللی جدید و بازنگری در اساسنامه دیوان کیفری بین المللی، حس می شود .

ساختار و فهرست رساله

مقدمه.........................................................................................................................................................۱ ۱– بیان مساله....................................................................................................................................................................................................................۲ ۲– اهمیت و ضرورت پژوهش.........................................................................................................................................................................................۳ ۳– سابقه و پیشینه پژوهش های انجام شده......................................................................................................................................................................۵ ۴– روش انجام پژوهش و گردآوری اطلاعات.................................................................................................................................................................۸ ۵– سوالات پژوهش ........................................................................................................................................................................................................۹ ۶– فرضیه های پژوهش....................................................................................................................................................................................................۹ ۷– جنبه های نوآوری و جدید بودن پژوهش ................................................................................................................................................................۱۰ ۸– کاربردهای متصور از پژوهش و مراجع استفاده کننده از نتیجه آن............................................................................................................................۱۰ ۹– اهداف پژوهش ........................................................................................................................................................................................................۱۰

– سازمان دهی پژوهش .............................................................................................................................................................................................۱۱ فصل اول : مفاهیم و تاریخچه رشا و ارتشا.............................................................................................۱۳ مبحث اول : مفاهیم...........................................................................................................................................۱۴ گفتار اول : مفهوم و اقسام فساد..................................................................................................................................۱۴ بند اول : مفهوم فساد...............................................................................................................................................................۱۵ بند دوم : اقسام فساد...............................................................................................................................................................۱۹ الف : از حیث حیطه عمل و نظرگاه اجتماعی..........................................................................................................................................۱۹ ۱– فساد سیاسی..............................................................................................................................................................................................................۱۹ ۲– فساد اقتصادی...........................................................................................................................................................................................................۲۰ ۳– فساد اداری................................................................................................................................................................................................................۲۰ ب : از حیث میزان شیوع و دفعات ارتکاب...................................................................................................................................................۲۱ ۱– فساد فردی یا فساد اتفاقی.........................................................................................................................................................................................۲۱ ۲– فساد سازمان یافته یا فساد ساختاری.........................................................................................................................................................................۲۱ پ : از حیث میزان اموال مورد فساد و درجه مرتکبین...................................................................................................................................۲۲ ۱– فساد کلان.................................................................................................................................................................................................................۲۲ ۲– فساد خرد..................................................................................................................................................................................................................۲۲ بند سوم : مصادیق فساد در اسناد منطقه ای و بین المللی .....................................................................................................................۲۳ الف : کنوانسیون امریکایی مقابله با فساد (۲۰۰۳).........................................................................................................................................................................................................................................۲۴ ب : کنوانسیون مبارزه با رشوه خواری مقامات دولتی خارجی در قرار دادهای تجاری بین المللی (۱۹۹۷)... .............................................................................................................................۲۴ پ : کنوانسیون مبارزه با فساد مقامات جوامع اروپایی یا مقامات دولت های عضو اتحادیه اروپا ( EU۱۹۹۷) .............................................................................................................................۲۵ ت : کنوانسیون حقوق مدنی در خصوص فساد (۱۹۹۹)..........................................................................................................................................................................................................................۲۵ ث : کنوانسیون حقوق جزایی درخصوص فساد(شواری اروپا ۱۹۹۸)...................................................................................................................................................................................................۲۶ ج : کنوانسیون بین المللی مقابله با جرایم سازما ن یافته فراملی(پالرمو۲۰۰۰) .......................................................................................................................................................................................۲۶ چ : کنوانسیون ملل متحد برای مبارزه با فساد (مریدا ۲۰۰۳).....................................................................................................................................................۲۷ ح : اسناد سازمان همکاری و توسعه اقتصادی بین المللی (OECD) .......................................................................................................................................۳۰ گفتار دوم : مفهوم و مصادیق رشا و ارتشا......................................................................................................................۳۱ بند اول : در نظام حقوق کیفری ایران……......................…………………………………….....………………………………….۳۱ بند دوم : در نظام حقوق بین الملل…………………………………….......................................................……………………..۳۵ الف – ارتشا مقام های دولتی....................................................................................................................................................۳۵ ب – ارتشا مقام های دولتی خارجی و مقام های سازمان های عمومی بین المللی ...................................................................۳۶ پ – ارتشا در بخش خصوصی................................................................................................................................................۳۶ ت– ارتشا مقام های عمومی داخلی یا خارجی یا کارمند بین المللی و معاونت در جرایم مذکور.............................................۳۶ مبحث دوم : تاریخچه رشا و ارتشا.....................................................................................................................۳۸ گفتار اول : تاریخچه رشا و ارتشا در نظام حقوقی ایران.............................................................................................۳۹ بند اول : پیش از قانون گذاری نوین.......................................................................................................................................۳۹ الف : رشا و ارتشا در نظام حقوقی ایران پیش از اسلام.......................................................................................................................۳۹ ب : رشا و ارتشا در نظام حقوقی ایران پس از پذیرش اسلام تا آغاز قانون گذاری نوین....................................................................۴۳ بند دوم : پس از قانون گذاری نوین……………….........................................………………………………….…………………۵۱ گفتار دوم : تاریخچه رشا و ارتشا در نظام حقوقی بین الملل.......................................................................................۵۵ فصل دوم : زمینه های پیدایش رشا و ارتشا و تاثیر آن بر موافقت نامه ها و قراردادهای بین المللی........۶۰ مبحث اول : زمینه های پیدایش رشا و ارتشا…………………………………………..................………………..۶۱ گفتار اول : زمینه های حقوقی – قانونی......................................................................................................................۶۲ بند اول : ناکارآمدی و کثرت قوانین مربوطه……………………………………..........................................................…………۶۲ بند دوم : ضعف نظارت…………....................................................................................................……………………………۶۴ بند سوم : عدم وجود نهاد بین المللی واحد در خصوص پیشگیری و مبارزه با رشا و ارتشا...................................................۶۷ گفتار دوم : زمینه های اقتصادی – اجتماعی...............................................................................................................۶۸ بند اول : رانت جویی و تضاد طبقاتی…………………………..................................................…………………………………۶۹ بند دوم : وجود اقتصاد دولتی و دستمزدهای پایین……………....................................................................………………….۷۳ بند سوم : وجود فرهنگ فساد و رشوه خواری در جامعه………...........................................................……………………….۷۸ مبحث دوم : تاثیر رشا و ارتشا بر موافقت نامه ها قراردادهای بین المللی……..…………...…………………….۸۰ گفتار اول : بررسی دکترین موجود در باب تاثیر یا عدم تاثیر رشا و ارتشا بر توسعه اقتصادی……...........………..۸۰ گفتار دوم : وضعیت حقوقی قراردادهای منعقده از طریق رشا و ارتشا در حقوق داخلی و بین المللی....................۸۱ گفتار سوم : تاثیر رشا و ارتشا بر فعالیت های اقتصادی……………………....................……………………………۸۶ بند اول : تاثیر رشا و ارتشا بر بخش داخلی اقتصاد…….........................................................………………………………۸۶ الف : ایجاد حس بد بینی بین فعالان اقتصادی و کاهش سرمایه گذاری............................................................................................۸۶ ب : عدم تخصیص بهینه هزینه های عمومی و افزایش هزینه معاملات تجاری.................................................................................۸۹ پ : ایجاد شکاف بیشتر بین فقرا و اغنیا............................................................................................................................................۹۱ بند دوم : تاثیر رشا و ارتشا بر بخش خارجی اقتصاد………..........................................................………………………….۹۳ فصل سوم : راه کارهای پیشگیری و مقابله با رشا و ارتشا در اسناد بین المللی......................................۹۹ مبحث اول : راه کارهای حقوقی – قانونی………………...........………………………………………………….۱۰۴ گفتار اول : جرم انگاری رشا و ارتشا در بخش خصوصی……………....................………………………………….۱۰۵ گفتار دوم : وضع قوانین کارآمد در خصوص رشا و ارتشا……….......................…………………………………….۱۱۴ گفتار سوم : تقویت ساز و کار نظارت بین المللی.....................................................................................................۱۱۸ گفتار چهارم : بالا بردن توان نیروهای قضایی و ضابطان.........................................................................................۱۲۱ گفتار پنجم : تشویق اشخاص به ارایه گزارش و شهادت در خصوص اطلاعات خود از روند رشا و ارتشا...........۱۲۴ گفتار ششم : مشارکت جامعه بین المللی در امر پیشگیری و مقابله با رشا و ارتشا………….............………………۱۲۸ مبحث دوم : راه کارهای اقتصادی – اجتماعی …………………………..............………………………………..۱۳۱ گفتار اول : فقر زدایی…………………………......…………………………………………………………………………۱۳۱ گفتار دوم : اصلاح سیستم پرداخت حقوق و دستمزد………………………….......……………………………………۱۳۴ گفتار سوم : خصوصی سازی………...........……………………………………………………………………………….۱۳۴ گفتار چهارم : حکمرانی خوب………………..........………………………………………………………………………۱۳۹ گفتار پنجم : فرهنگ سازی برای مبارزه با رشا و ارتشا………………….......………………………………………….۱۴۲ گفتار ششم : شفافیت گسترده………………............……………………………………………………………………..۱۴۴ فصل چهارم : پیشگیری و مقابله با جرایم رشا و ارتشا در رویه قضایی بین المللی..............................۱۵۲ مبحث اول : ضمانت اجراهای انضباطی و کیفری جرایم رشا و ارتشا...... ......................................................۱۵۵ گفتار اول : تنبیهات انضباطی در دادگاه های اداری بین المللی............ .................................. .................................۱۵۵ گفتار دوم : چالش صلاحیت و اعمال ضمانت اجراهای کیفری...............................................................................۱۶۰ مبحث دوم : ضمانت اجراهای مدنی و جبران خسارت ناشی از جرایم رشا و ارتشا.......................................۱۶۹ گفتار اول : فلسفه و ضرورت جبران خسارت ناشی از جرایم رشا و ارتشا..............................................................۱۶۹ گفتار دوم : ماهیت و طرق جبران خسارت ناشی از جرایم رشا و ارتشا...................................................................۱۷۴ مبحث سوم : نمونه پرونده های مربوط به پرداخت رشوه به مقامات رسمی خارجی......................................۱۸۰ نتیجه گیری و پیشنهادها........................................................................................................................۱۹۱ الف– نتیجه گیری...................................................................................................................................................................................۱۹۱ ب– پیشنهادها.........................................................................................................................................................................................۱۹۴ فهرست منابع.........................................................................................................................................۱۹۷

– منابع فارسی ..........................................................................................................................................................................................................۱۹۷ الف– کتاب ها .......................................................................................................................................................................................۱۹۷ ب– مقاله ها............................................................................................................................................................................................۲۰۲ پ– رساله ها ، پایان نامه ها و پژوهش ها..............................................................................................................................................۲۰۷ ۲– منابع انگلیسی...........................................................................................................................................................................................................۲۰۸

کلیدواژه ها

• ارتشاء
• رویه قضایی
• اسناد بین المللی
• فساد (در عقد)
• قرارداد تجاری
• کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با فساد
• جلوگیری از جرم
• فساد
• رشا و ارتشا
• اسناد بین المللی
• قراردادهای تجاری بین المللی
• کنوانسیون مبارزه با فساد