مطالعه تطبیقی مکانیزم های نظارتی و اجرایی حقوق بشر در ایران و ایالات متحده آمریکا

عنوان	مطالعه تطبیقی مکانیزم های نظارتی و اجرایی حقوق بشر در ایران و ایالات متحده آمریکا
رشته	حقوق عمومی
دانشجو	محمدحسین دهقان زاده
استاد راهنما	مسعود بیتانه
استاد مشاور	نادر مردانی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۰
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات متحده عربی

مطالعه تطبیقی مکانیزم های نظارتی و اجرایی حقوق بشر در ایران و ایالات متحده آمریکا عنوان رساله ای است که توسط محمدحسین دهقان زاده، با راهنمایی مسعود بیتانه و با مشاوره نادر مردانی در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه آزاد اسلامی واحد امارات متحده عربی دفاع گردید.

چکیده

توسعه اسناد حقوق بشری و درنتیجه، تلاش برای رساندن جامعه جهانی به نقطه مطلوب، با تضمین این حقوق، که عمدتا متوجه دولت هاست، پیوند خورده است. رویکرد تطبیقی بحث می طلبد که ابتدا وضع موجود در اسناد حقوق بشری تبیین، و آن گاه مکانیزم های نظارتی واجرایی حقوق بشر در ایران و آمریکا بررسی شود. اکنون این پرسش مطرح می شود که تحقق چنین هدفی، به چه سازوکارهایی به ویژه در حوزه حکومتی وابسته است. پاسخ به این پرسش، مستلزم تبیین نوع تعهد و تکلیف دولت ها در زمینه حقوق بشر است. تعهد به شناسایی، احترام، اجرا، گزارش دهی و تعهد به فعل و تعهد به نتیجه، از مهم ترین تعهدات دولت ها در زمینه حقوق بشر است. برای تحقق تعهدهای مذکور، مکانیزم های نظارتی واجرایی به دو شیوه اقدام فوری و تدریجی تعریف شده است: در یک نگاه، صیانت از حقوق بشر را در استفاده از ساز و کارهای اجرایی خارجی برای انجام تعهدهای حقوق بشری دولت ها می داند. این رویکرد، با توفیق در تاسیس شورای حقوق بشر سازمان ملل، بزرگ ترین قدم عملی خود را برداشت. از منظر دوم، تکیه بر شرایط حاکمان را بهترین راهکار صیانت از حقوق بشر تعریف می کند. به نظر میرسد جمهوری اسﻼمی ایران و ایالات متحده آمریکا علی رغم تﻼش جهت حفﻆ استقﻼل در سیاستگذاری خارجی خود، تحت تاثیر حقوق بشر جامعه جهانی نیز بوده اند. رویکرد این دولت ها ضمن پذیرش سازوکارهای بیرونی، تکیه خود را بر ابزارهای درونی همچون عدالت، خدا باوری و فرجام باوری قرار داده است؛ با لحاظ تعهدات فوق و به منظور تحصیل این واقعیت، که دولت ها در راستای انجام وظایف خویش اقدام مثبت انجام می دهند، مجموعه سازوکارهای نظارتی در اسناد بین المللی تعریف و شکل گرفته است. مهم ترین این نهادهای حقوقی راه اندازی کمیته های خاص، صدور اعلامیه های خاص، گروه های کاری و گزارشگران، نهادها و تشکیلات حقوق بشری می باشند.

ساختار و فهرست رساله

فهرست مطالب عنوان صفحه چکیده

فصل اول: کلیات تحقیق ۱–۱– بیان مساله

۱–۲– اهمیت و ضرورت تحقیق

۱–۳– پیشینه ی تحقیق

۱–۴– اهداف پژوهش

۱–۴–۱– هدف کلی

۱–۴–۲– اهداف ویژه و کاربردی

۱–۵– پرسش های تحقیق

۱–۵–۱– سوال اصلی تحقیق

۱–۵–۲– سوالات فرعی تحقیق

۱–۶– فرضیات تحقیق

۱–۷– روش تحقیق

۱–۸– روش گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات

فصل دوم: مباتی نظری تحقیق (تعاریف و مفاهیم) ۲–۱– مقدمه

۲–۲– حقوق بشر

۲–۲–۱– تعریف

۲–۲–۲– اسناد بین المللی حقوق بشر

۲–۳– سازمان های غیردولتی حقوق بشر

۲–۳–۱– سازمان های غیردولتی حقوق بشر قبل از سازمان ملل متحد

۲–۳–۲– سازمان های غیردولتی حقوق بشر پس از تاسیس سازمان ملل متحد

۲–۴– مهم ترین محورهای فعالیت سازمان های غیردولتی حقوق بشر

۲–۵– مبانی حضور سازمان های غیردولتی در رژیم جهانی حقوق بشر

۲–۵–۱– مبانی درون سیستمی مشارکت سازمان های غیردولتی در رژیم حقوق بشر جهانی

۲–۵–۲– مبانی برون سیستمی سازمان های غیردولتی حقوق بشر

۲–۶– اصول عملکرد سازمان های غیر دولتی حقوق بشر

۲–۶–۱– اصول مشترک

۲–۶–۲– اصول خاص

۲–۷– تکثرگرایی حقوق بشر در اجرا

۲–۷–۱– به رسمیت شناختن ضمنی چندفرهنگی

۲–۷–۲– نهادهای حقوق بشر و چندفرهنگ گرایی

۲–۷–۳– حق تعیین سرنوشت به عنوان چندفرهنگ گروی

۲–۷–۴– اندیشه ی جهانشمولی حقوق بشر

۲–۸– وظیفه ی دولت ها بر کنترل جرم به منظور تامین حقوق بشر

۲–۸– ۱– حقوق بشر ناظر بر امنیت

۲–۸–۲– حقوق بشر ناظر بر حیات بشری

۲–۸–۳– حقوق بشر ناظر بر معیشت پایدار

فصل سوم: روش های اجرا و نظارت حقوق بشر در نظام بین المللی ۳–۱– مقدمه

۳–۲– تاملی بر وضع شناسی حقوق بشر در جهان کنونی

۳–۲–۱– حقوق بین الملل و قواعد آمره

۳–۲–۲– اهم نظریات درباره آمریت

۳–۲–۳– ضمانت اجرایی اسناد حقوق بشر

۳–۲–۴– معضلات جهان شدن حقوق بشر

۳–۳– نظارت جهانی بر اجرای حقوق بشر(از کمیسیون تا شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد)

۳–۳–۱– لزوم حمایت جهانی از حقوق بشر و آزادی های اساسی

۳–۳–۲– نهادهای جهانی حمایت از حقوق بشر

۳–۳–۳– کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد: آیین های نظارتی ۵۰ ۳–۳–۴– کارنامه کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد

۳–۳–۵– شورای حقوق بشرسازمان ملل متحد: ساختار و مکانیسم های نظارتی

۳–۴– حوزه های بین المللی نظارت

۳–۴–۱– قواعد حقوق بشر و روش های بین المللی نظارت بر اجرای آنها

۳–۴–۱–۱– ماهیت اجرایی قواعد حقوق بشر

۳–۴–۱–۲– روش های بین المللی نظارت بر اجرای حقوق بشر

۳–۴–۱–۲–۱– آیین گزارش دهی (با تاکید بر سیستم گزارش دهی میثاق حقوق مدنی و سیاسی )

۳–۴–۱–۲–۱– ۲–آیین شکایتی (با تاکید بر سیستم شکایت فردی در نظام اروپایی حقوق بشر)

۳–۴–۲– حوزه های بین المللی نظارت بر اجرای قواعد حقوق بشر

۳–۴–۲– ۱– حوزه کارکرد توسعه ایی

۳–۴–۲– ۲– حوزه کارکرد بررسی

۳–۴–۲– ۳– حوزه کار کرد جبرانی

۳–۵– ماهیت تعهدات حقوق بشر دولت ها

۳–۶– مکانیزم های حقوق بشر در سطح ملی و محلی

فصل چهارم: مکانیزم های نظارتی و اجرایی حقوق بشر در ایران و آمریکا ۴–۱– مقدمه

۴–۲– مکانیزم های نظارتی و اجرایی حقوق بشر در کشور ایران

۴–۲–۱– تضمین های حکومتی

۴–۲–۱–۱– قانون اساسی

۴–۲–۲– موارد التزام بین المللی دولت ایران در حمایت از حقوق بشر

۴–۲–۲–۱– التزام به منشور ملل متحد

۴–۲–۲–۲– التزام به اعلامیه جهانی حقوق بشر

۴–۲–۲–۳– التزام به میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی

۴–۲–۲–۴– التزام به میثاق بین المللی حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی

۴–۲–۳– مجمع تشخیص مصلحت نظام ایران در حمایت از حقوق بشر

۴–۲–۴– مقام ریاست جمهوری در اجرا و نظارت بر حقوق بشر در حقوق ایران

۴–۲–۵– نقش پارلمان (مجلس شورای اسلامی) در اجرا و نظارت بر حقوق بشر

۴–۲–۶– تضمینات و حمایت های قضایی از حقوق بشر در ایران

۴–۲–۶–۱– تضمین حق دادخواهی فردی در جهت تحقق تعهد به احترام

۴–۲–۶–۲– سازوکارهای پیش بینی شده جهت تضمین حق دادخواهی فردی درجهت تحقق تعهد به حمایت

۴–۲–۶–۳– عدم پیش بینی حق دادخواهی فردی نسبت به تعهدات ایفایی دولت

۴–۲–۷– جایگاه برخی از مجازات های بدنی در نظام حقوقی ایران و حقوق بشر

۴–۲–۷–۱– مفهوم مجازات های بدنی در اسناد بین المللی حقوق بشری

۴–۲–۷–۲– سیر تحول مجازات های بدنی در سیاست های کیفری

۴–۲–۸– نهادهای مستقل ملی

۴–۲–۸–۱– حمایت های ابتکاری و مستقل مردمی

۴–۲–۸–۲– حمایت نهادهای ملی

۴–۲–۸–۳– وضعیت تاسیس نهاد ملی حقوق بشر در سطح داخلی

۴–۳– رویکردهای اجرایی و نظارتی حقوق بشر در امریکا

۴–۳–۱– میزان انطباق نظام سیاسی حاکم بر امریکا با موازین حقوق بشر

۴–۳–۲– تعامل حقوق بشر و سیاست خارجی آمریکا

۴–۳–۲–۱– گسترش تدریجی هنجارهای حقوق بشر در جامعه بین المللی

۴–۳–۲–۲– تحول مفهوم سنتی حاکمیت دولت ها توسط معیارهای حقوق بشری

۴–۳–۳– جایگاه آمریکا در ارتقای نسل های سه گانه حقوق بشری

۴–۴– نقش سازمان های غیردولتی حقوق بشر در نظارت و اجرای حقوق بشر

۴–۴–۱– مشارکت در تصمیم سازی و ایجاد استانداردهای حقوق بشر (سیاستگذاری و قانونگذاری)

۴–۴–۲– مشارکت در اجرا و نظارت بر اجرای استانداردهای حقوق بشر

۴–۴–۲–۱– سازمان های غیردولتی بین المللی و نظارت در سطح ملی

۴–۴–۲–۲– سازمان های غیردولتی و نظام نظارتی مبتنی بر معاهدات حقوق بشری

۴–۴–۳– سازمان های غیردولتی حقوق بشر و هدایت افکار عمومی

۴–۴–۳–۱– آموزش حقوق بشر

۴–۴–۳–۲– اطلاع رسانی

فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری ۵–۱– نتیجه گیری

۵–۲– پیشنهادات

فهرست منابع

چکیده انگلیسی

کلیدواژه ها

• آمریکا
• ایران
• مکانیزم نظارتی
• مکانیزم اجرایی
• حقوق بشر