نقش آراء وحدت رویه هیات عمومی دیوان عالی کشور در نظام تقنینی کشور با تکیه بر آراء مدنی

عنوان	نقش آراء وحدت رویه هیات عمومی دیوان عالی کشور در نظام تقنینی کشور با تکیه بر آراء مدنی
رشته	حقوق عمومی
دانشجو	سعید حمزه نژادی
استاد راهنما	احمد اسدیان
استاد مشاور	احمد رفیعی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۰
دانشگاه	دانشگاه عدالت

نقش آراء وحدت رویه هیات عمومی دیوان عالی کشور در نظام تقنینی کشور با تکیه بر آراء مدنی عنوان رساله ای است که توسط سعید حمزه نژادی، با راهنمایی احمد اسدیان و با مشاوره احمد رفیعی در سال ۱۴۰۰ و در مقطع دکتری دانشگاه عدالت دفاع گردید.

چکیده

صدور رای وحدت رویه قضایی و لازم الاتباع بودن آن از سال ۱۳۲۸ با تصویب ماده واحده قانون صدور رای وحدت رویه، عملا در نظام حقوقی ایران شکل گرفت و در کنار قانون و منابع فقهی اسلامی و فتاوی معتبر از منابع اصلی حقوق به شمار می رود و موجب تحرک ، پویایی و تطبیق قانون با شرایط کنونی جامعه می شود . هیات عمومی دیوان عالی کشور ، با ایجاد آرای وحدت رویه قضایی، رویه واحد،بین محاکمی که اختلاف نظردارند،ایجاد می کند.این اقدام دیوان در مواردی که قانون ساکت،ناقص، مبهم و یا مواد قانون با هم در تعارض هستند، موجب تکمیل قانون و جبران خلا های ناشی از نقص آن می گردد و زمینه حسن اجرای قانون را فراهم می کند. در بررسی انجام شده مشاهده گردید که در نظام قانونگذاری ، در تصویب قوانین جدید از آراء وحدت–رویه جزایی هیات عمومی دیوان عالی کشور قانونگذار استفاده زیادی نموده است ولی در تهیه و تصویب قوانین ، از آراء وحدت رویه مدنی استفاده محدود و کمی نموده است و بیشتر از دکترین حقوقی استفاده کرده است ،که تغییرات مستمر در قوانین جزایی و اینکه قوانین مدنی به نسبت کمتر دستخوش تغییر می گردند و از استحکام بیشتری برخوردار هستند و همچنین تصویب قوانین و مقررات مدنی با اقدامات کارشناسانه مناسب تهیه و تنظیم می گردند که در استفاده کمتر از آراء وحدت رویه مدنی در تصویب قوانین جدید موثر می باشد و ضمنا چنانچه قانونی به صورت ناقص و غیر کارشناسانه تهیه و تصویب شود به جهت محقق شدن اختلاف استنباط متعدد از آن قانون لاجرم در خصوص آن قانون آراء وحدت رویه هیات عمومی دیوان عالی کشور متعددی صادر می شود که اقتضا دارد در تهیه و تصویب قوانین جدید دقت و کار کارشناسانه مناسب صورت گیرد .

ساختار و فهرست رساله

فصل اول

کلیات تحقیق ۱۴ ۱–۱ بیان مساله

۱–۲ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

۱–۳ اهداف تحقیق

۱–۳–۱ هدف کلی

۱–۳–۲ اهداف فرعی

۱–۵ سوال های تحقیق

۱–۵–۱ سوال اصلی تحقیق

۱–۵–۲ سوالهای فرعی

۱–۶ فرضیه های تحقیق

۱–۷ پیشینه پژوهش

۱–۸ روش تحقیق

۱–۹ تعریف واژهها و اصطلاحات فنی و تخصصی

۱–۹–۱ دیوان عالی کشور:

۱–۹–۲ هیات عمومی وحدت رویه دیوان عالی کشور :

۱–۹–۳–۲ رای وحدت رویه

فصل دوم

جایگاه نظام تقنینی کشور در چهارچوب قانون اساسی ۲۲ ۲–۱ مبحث اول: قانون

۲–۱–۱ گفتار اول: تعریف قانون

۲–۱–۲ گفتار دوم: تصمیمگیری قانونی یا تصمیم قانونی

۲–۱–۳ گفتار سوم: تاریخچه قانونگذاری

۲–۱–۴ گفتار چهارم: مدلهای قانوننویسی

۲–۱–۴–۱ قانوننویسی متمرکز

۲–۱–۴–۲ قانوننویسی اجتماعی

۲–۱–۵ ج: قانوننویسی تکثرگرا

۲–۱–۶ گفتار پنجم: قانوننویسی در نظام حقوق اساسی ایران

۲–۲ مبحث دوم: معرفی مراجع متعدد قانونگذاری

۲–۲–۱ گفتار اول: تعریف مراجع قانونگذار متعدد

۲–۲–۲ گفتار دوم: انواع مراجع قانونگذاری در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران

۲–۲–۴ بند دوم – مجلس خبرگان رهبری مجلس خبرگان رهبری

۲–۲–۴–۱ وظایف مجلس خبرگان

۲–۲–۴–۲ انتخاب رهبر

۲–۲–۴–۳ عزل رهبری

۲–۲–۴–۴ نظارت بر رهبری

۲–۲–۵ ساختار مجلس خبرگان

۲–۲–۶ بنددوم– احکام حکومتی

۲–۲–۷ حکم حکومتی در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

۲–۲–۸ سایر اصول قانون اساسی:

۲–۲–۹ بند سوم– مجمع تشخیص مصلحت نظام

۲–۲–۱۰ وظایف مجمع تشخیص مصلحت نظام

۲–۲–۱۱ وظایف مشورتی مجمع تشخیص مصلحت نظام

۲–۲–۱۲ وظایف نظارتی مجمع تشخیص مصلحت

۲–۲–۱۳ بند چهارم– شورای عالی امنیت ملی

۲–۲–۱۴ سابقه شکل گیری شورای امنیت ملی

۲–۲–۱۵ وظایف و صلاحیتهای شورای عالی امنیت ملی

۲–۲–۱۶ هماهنگی امور کشور با تدابیر دفاعی و امنیتی

۲–۲–۱۷ ترکیب شورا

۲–۳ مراجعی که در قانون اساسی اشارهای به آنها نشده است

۲–۳–۱– بندپنجم–شورایعالی انقلاب فرهنگی شورایعالی انقلاب فرهنگی

۲–۳–۲ ساختارسازمانی ونحوه کارکرد شورای عالیانقلاب فرهنگی

۲–۳–۳ اهداف و وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی

۲–۳–۳ مبحث دوم: مفهوم رای وحدت رویه

۲–۳–۳–۱ گفتار اول: تعریف رای وحدت رویه

۲–۳–۳–۲ گفتار دوم: ویژگیهای رای وحدت رویه

۲–۳–۴ گفتار سوم: اهمیت رای وحدت رویه و نقش دیوان عالی کشور در ایجاد آن

۲–۳–۶ مبحث چهارم: موقعیت قانونی رای وحدت رویه

۲–۳–۶–۱ گفتار اول– جایگاه قانونی رای وحدت رویه قبل از انقلاب اسلامی

۲–۳–۶–۲ گفتار دوم: جایگاه قانونی رای وحدت رویه بعد از انقلاب اسلامی

فصل سوم

وحدت رویه ی قضایی و تحقق اهداف آن از

۳–۱ مبحث اول: جایگاه رای وحدت رویه ی قضایی در منابع حقوق

۳–۲ گفتار اول : مفهوم رویه ی قضایی در معنای عام و خاص

۳–۲–۱ بند اول : نقش و جایگاه رویه قضایی در نظام حقوقی(کامن لا و رومی ژمنی)

۳–۲–۲ بند دوم : لزوم تفسیر قانون(عامل مهم در ایجاد وحدت رویه قضایی)

۳–۳ گفتار دوم : بررسی نظرات موافقان و مخالفان نقش ایجابی رای وحدت رویه قضایی

۳–۳–۱ بند اول : نظرات مخالفان صدور رای وحدت رویه قضایی

۳–۳–۲ بند دوم – بررسی نظرات موافقان صدور آرای وحدت رویه قضایی

۳–۴ گفتار سوم : تغییر آرای وحدت رویه و اعتبار آن پس از تغییر قوانین

۳–۴–۱ بند اول : بررسی حقوق موضوعه ایران در مورد تغییر آرای وحدت رویه:

۳–۵ تغییر آرای وحدت رویه با تصمیم هیات عمومی دیوان عالی کشور

۳–۶ تعارض آراء وحدت رویه ی سابق با آراء وحدت رویه ی لاحق

۳–۷ بند دوم : اعتبار آرای وحدت رویه پس از تغییرات قوانین

۳–۷–۱ زوال تدریجی آرای وحدت رویه

۳–۷–۲ ابطال آرای وحدت رویه در مواجهه با قوانین جدید

۳–۸ مبحث دوم : شرایط ایجاد رای وحدت رویه ی قضایی و اهداف صدور آن

۳–۸–۱ گفتار اول : شرایط ایجاد رای وحدت رویه ی قضایی

۳–۸–۲ بند اول : صدور آرای معارض از شعب دیوان عالی کشور و شعب دادگاهها

۳–۸–۳ بند دوم: طرح موضوع در هیات عمومی دیوان عالی کشور

۳–۸–۴ بند سوم : تشکیل هیات عمومی وحدت رویه دیوان عالی کشور

۳–۸–۵ بند چهارم : رای اصراری و رای وحدت رویه و جهات افتراق آنها:

۳–۹ رای وحدت رویه:

۳–۹–۱ جهات افتراق رای اصراری و رای وحدت رویه

۳–۱۰ نمونه رای اصراری ( حقوقی )

۳–۱۱ گفتار دوم : اهداف صدور رای وحدت رویه قضایی

۳–۱۱–۱ بند اول : ایجاد رویه ی واحد در محاکم

۳–۱۱–۲ بند دوم : تامین امنیت قضایی

فصل چهارم

۴–۱ گفتار اول

۴–۱–۱ نقش کمکی آراء وحدت رویه نسبت به قوانین (تکمیل قوانین در مواقع سکوت و کمبود قانون)

۴–۲– گفتار دوم

۴–۲–۱ نقش تکمیلی و رفع ابهام از قوانین توسط آرایه وحدت رویه هیات عمومی دیوانعالی کشور

۴–۳ گفتار سوم ۲۲۶

–۳–۱ نقش آراء وحدت رویه ، هیات عمومی دیوان عالی کشور در تدوین و تصویب قوانین جدید

ماده

قانون آیین دادرسی کیفری:

رای وحدت رویه هیات عمومی دیوان عالی کشور شماره ۲۱–۱۳۶۳ ۷ ۳۰

۴–۴ سخن پایانی و پاسخ به چند سوال

فصل پنجم

۵–۱ مقدمه

۵–۲ محدویت ها وموانع پژوهش

۵–۳ پیشنهادات

کلیدواژه ها

• رای وحدت رویه
• دیوان عالی کشور
• قانون گذاری