حق اعتصاب در حقوق بین الملل و جایگاه آن در حقوق ایران
 | |
| عنوان | حق اعتصاب در حقوق بین الملل و جایگاه آن در حقوق ایران |
|---|---|
| رشته | حقوق بین الملل عمومی |
| دانشجو | احسان باقرزاده |
| استاد راهنما | سید محمد هاشمی، سید قاسم زمانی |
| استاد مشاور | رضا اسلامی، محمد جلالی |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۱ |
| دانشگاه | دانشگاه شهید بهشتی |
حق اعتصاب در حقوق بین الملل و جایگاه آن در حقوق ایران عنوان رساله ای است که توسط احسان باقرزاده، با راهنمایی سید محمد هاشمی و سید قاسم زمانی و با مشاوره رضا اسلامی و محمد جلالی در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.
چکیده
حق اعتصاب بعنوان یک حق با سه جنبه ی حقوق بشر، حقوق کار و حقوق بین الملل در نظام حقوقی مطرح است. علیرغم اینکه این حق در اسناد بین المللی محدودی به رسمیت شناخته شده است ولیکن این دیدگاه در جامعه بین المللی امروز بعنوان حق استفاده از ابزارهای لازم برای دفاع مشروع از منافع حرفه ای ست. از این رو با توجه به تعارضات موجود حقوق بین الملل با حقوق داخلی و پذیرش محدود یا مشروط این قواعد اکثر حقوق دانان برای شناخت نظام حقوقی حق اعتصاب به حقوق داخلی روی آورده اند. حق اعتصاب بعنوان یک حق بنیادین جهت مطالبات قانونی و به حق مستخدمان علی الخصوص کارگران نقش مهمی را در تنظیم روابط کار در چند دهه اخیر به خود اختصاص داده است. از آنجایی که در اسناد بین المللی این حق به رسمیت شناخته شده لذا بررسی وضعیت آن در نظام حقوقی ایران ضروری است. در این راستا بدوا به مفهوم، جایگاه و پیشینه ی حق اعتصاب و انواع آن با الهام از نظام های حقوقی مختلف در جامعه ی بین المللی اشاره گردیده وگونه های مختلف آن برشمرده شده است. سپس با بررسی قواعد و مقررات موجود در اسناد بین المللی در زمینه اعتصاب و با نگاهی به نحوه اعمال آن در حقوق ایران و بررسی چالش های آن با در نظر گرفتن استانداردهای بین المللی، در نهایت به بررسی مسیولیت ناشی از اعمال حق اعتصاب در زمینه های مختلف برای کارگران، کارفرمایان و اشخاص ثالث و طریق جبران خسارت وارده بر دولت در بخش خصوصی و عمومی پرداخته شده است. هدف نهایی از مطالعه حاضر شناخت کاستی های حقوق ایران در مقایسه با نظام حقوق بین الملل در حوزه حق اعتصاب و آثار آن می باشد. در این پژوهش با استفاده از روش تحلیلی توصیفی ابعاد مختلف این حق بررسی شده، ریشه های حقوق بشری آن مشخص گردیده و از بعد حقوق مسیولیت مدنی تبیین گردیده است که اقدام به اعتصاب می تواند چه مسیولیتی درپی داشته باشد. امروزه نهادها و مجامع علمی حقوق کار دخالت ارزش های حقوق بشری در فرایند کار و تعامل کارگر و کارفرما را به عنوان یک اصل در مطالعات خود در نظر می گیرند. از جمله ارزش های حقوق بشری مطرح در حقوق کار حمایت از حق اعتصاب کارکنان و کارگران است. اعتصاب یک شیوه اعتراضی شناخته شده است که می تواند در اعتراض به شرایط نامناسب کار و محیط اشتغال و یا در پیوند با امر اجتماعی بیرون از محیط کار صورت پذیرد. کارگران در فرایند اعتصاب یا در محیط کار حاضر نشده و یا چنانچه در محیط کار حاضر شوند علی رغم حضور در محل کار اقدام به انجام کار نمی کنند و با به تعطیلی کشاندن واحد صنفی خود اعتراض خویش نسبت به پدیده ای را نشان می دهند. اعتصاب کارگران می تواند سبب بروز خسارت به کارفرما یا اشخاص ثالث شود. لذا ضروری است ماهیت این حق از منظر حقوق بشر، حقوق خصوصی، حقوق کار، در چارچوب نظام حقوقی داخلی با نگرشی به موازین بین المللی مطالعه شود که رساله حاضر به انجام این امر مهم اقدام کرده و کاستی هایی همچون تعریف قانونی حق اعتصاب، پیش بینی آن در مذاکرات و توافقات و پیمان های دسته جمعی، تعیین شرایط و ضوابط، تضمین حقوق اعتصاب گران قانونی و تعیین دقیق جایگاه دولت در رابطه ی کار و برابری طرفین برای انعقاد قرارداد کار عاقلانه می تواند مورد توجه قانون گذار برای اصلاح بنیادین این نظام قرار گیرند.
ساختار و فهرست رساله
فهرست مطالب مقدمه
بخش اول: کلیات حق اعتصاب
فصل اول: مفاهیم و اشکال حق اعتصاب
مبحث اول: مفهوم شناسی و اشکال حق اعتصاب
گفتار اول: معنای لغوی – اصطلاحی و تعاریف حق اعتصاب
گفتار دوم: اشکال حق اعتصاب
بند اول: کندکاری و اعتصابات ناقص(کاهش راندمان کار)
بند دوم: تحریم کار
بند سوم: پرهیز از اضافه کاری
بند چهارم: اعتصاب از طریق اشغال محل کار
بند پنجم: اعتصاب نشسته در محل کار
بند ششم: اعتصاب از طریق خرابکاری در محل کار (تخریبی یا خرابکارانه)
بند هفتم: اعتصاب منقطع – متصل به هم (نوبتی و منقطع)
بند هشتم: اعتصاب مبتنی بر همدردی و اعتصاب از طرف اتحادیه ها
بند نهم: اعتصاب علیه فرد یا سازمان
بند دهم: ممانعت از استخدام یا اشتغال دیگران
بند یازدهم: اعتصاب تدریجی
بند دوازدهم: اعتصاب شغلی
بند سیزدهم: اعتصاب ناگهان و غیر رسمی
بند چهاردهم :اعتصاب منظم و غیر منظم
بند پانزدهم: اعتصاب ملی و بین المللی
بند شانزدهم :اعتصاب قانونی و غیر قانونی
بند هفدهم: اعتصاب انقلابی
مبحث دوم: انگیزه و شرایط اعتصاب
گفتار اول: انگیزههای اعتصاب کنندگان
بند اول: انگیزه اقتصادی
بند دوم: انگیزه اجتماعی
بند سوم: انگیزه سیاسی
گفتار دوم: شرایط اعتصاب
بند اول: دسته جمعی بودن اقدام اعتصاب
بند دوم: وجود رابطه کارگری و کارفرمایی
بند سوم: صنفی بودن خواست کارگران
فصل دوم: جایگاه و پیشینه حق اعتصاب
مبحث اول: جایگاه حق اعتصاب در میان سایر حقوق و آزادی ها
گفتار اول: مراحل تدریجی پیدایش حق اعتصاب از ممنوعیت تا آزادی
گفتار دوم: معیارهای شناخت حق اعتصاب
مبحث دوم: مروری بر پیشینه و تاریخچه اعتصاب
گفتار اول: پیشینه اعتصاب
گفتار دوم: تاریخچه اعتصاب
بند اول: اعتصاب در دوران باستان
بند دوم: اعتصاب در اروپا
بند سوم: وضعیت فرانسه
بند چهارم: وضعیت انگلستان
بند پنجم: اعتصاب در ایران
گفتار سوم: نگاهی به اعتصاب های سیاسی مهم در ایران
بند اول: در دوره ناصرالدین شاه
بند دوم: اعتصاب در عصر رضاشاه
بند سوم: اعتصاب در زمان پهلوی دوم
بخش دوم: آموزه های قواعد حقوق بین الملل و چالش های اجرایی آن در نظام حقوق داخلی
فصل اول: ماهیت حق اعتصاب و تجلی آن در اسناد و معاهدات و رویه های بین المللی
مبحث اول: ماهیت حق اعتصاب به مثابه حق بنیادین
گفتار اول: حق اعتصاب به مثابه حق بنیادین در میان سایر حقوق و آزادی ها
گفتار دوم: اعتصاب به مثابه حق و آزادی
گفتار سوم: حق تحصن و حق اعتصاب
مبحث دوم: حق اعتصاب در قواعد و اسناد بین المللی
گفتار اول: جایگاه حق اعتصاب در اسناد و معاهدات و رویه های بین المللی
بند اول: اعلامیه جهانی حقوق بشر
بند دوم: میثاق حقوق مدنی، سیاسی، اجتماعی
بند سوم: میثاق حقوق اقتصادی اجتماعی
بند چهارم: حقوق اعتصاب در کنوانسیون شماره
آزادی سندیکاها و حمایت از حقوق سندیکایی
بند پنجم: حقوق اعتصاب در کنوانسیون بین المللی شماره
حق تشکل و مذاکره دسته جمعی
گفتار دوم: حق اعتصاب در اسناد، معاهدات و کنوانسیون های اروپایی
بند اول: کنوانسیون اروپایی حمایت از حقوق و آزادی های بنیادین بشر
بند دوم: معاهده اتحادیه اروپا
بند سوم: منشور حقوق بنیادین اتحادیه اروپایی
بند چهارم: کنوانسیون اروپایی حقوق بشر
بند پنجم: منشور اجتماعی اروپا
گفتار سوم: حق اعتصاب در مصوبات سازمان بین المللی کار
بند اول: ارزش و تاثیرگذاری توصیه نامه ها و مقاوله نامه های صادره از سازمان بین المللی کار
بند دوم: محدودیتهای سازمان بین المللی کار
بند سوم: ایران و سازمان بین المللی کار
گفتار چهارم: کار شایسته در رویه سازمان بین المللی کار
بند اول: اشتغال
بند دوم: حمایتهای اجتماعی
بند سوم: حقوق بنیادین کارگران
بند چهارم: گفتگوهای اجتماعی
بند پنجم: رهیافت
گفتار پنجم: اعمال حق اعتصاب در شرایط بحران ملی و وضعیت فوق العاده بین المللی
بند اول: تعهد و مسیولیت دولت ها در برابر حقوق بشر
بند دوم: حق اعتصاب در دوران پاندمی کرونا در نظام حقوقی ایران و بین الملل
بند سوم: حق بر سلامت در اسناد بین المللی
بند چهارم: وضعیت حق اعتصاب در دوران شیوع کرونا
بند پنجم: تزاحم و تعارض حق اعتصاب و حق سلامت بر یکدیگر در دوران همه گیری کرونا
بند ششم: رهیافت
فصل دوم: چالش های اجرایی حق اعتصاب در نظام حقوقی ایران و مسیولیت های ناشی از آن در بخش های خصوصی و عمومی
مبحث اول: تقسیم بندی اعتصابات در مشاغل خصوصی و عمومی
گفتار اول: حق اعتصاب در بخش خصوصی
گفتار دوم: حق اعتصاب در بخش عمومی
مبحث دوم: حق اعتصاب در نظام حقوقی ایران و مسیولیت های ناشی از آن
گفتار اول: جایگاه اعتصاب در نظام حقوقی ایران
گفتار دوم: بررسی تحولات به وقوع پیوسته در زمینه شناسایی و تضمین حق اعتصاب در نظام حقوقی ایران
بند اول: پیش از پیروزی انقلاب اسلامی
بند دوم: پس از پیروزی انقلاب اسلامی
بند سوم: قبل از تصویب قانون کار سال ۱۳۶۹
بند چهارم: قانون کار ۱۳۶۹
بند پنجم: آییننامههای وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی در خصوص روش های موجود اعتصاب
بند ششم: روش معمول در خصوص اعتصابات و کنترل بحران
بند هفتم: نگلاهی به نظام حقوقی ایران در خصوص حق اعتصاب در بخش خصوصی
بند هشتم: نگاهی به نظام حقوقی ایران در خصوص حق اعتصاب در بخش عمومی
گفتار سوم: اعتصاب در برخی از قوانین موضوعه ایران
بند اول: بررسی آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها
بند دوم: بررسی قانون مجازات نیروهای مسلح
بند سوم: بررسی قانون رسیدگی به تخلفات اداری کارمندان دولت
بند چهارم: بررسی قانون مقررات انتظامی هییت علمی دانشگاه ها
بند هفتم: قوانین استخدامی کشوری
مبحث سوم: آثار حقوقی مترتب بر انجام اعتصاب و مسیولیت های ناشی از آن
گفتار اول: مفاهیم و مبانی مسیولیت
بند اول: مفهوم مسیولیت
بند دوم: مسیولیت قهری و الزامات خارج از قرارداد
بند سوم: مسیولیت قراردادی
بند چهارم: مسیولیت کیفری
گفتار دوم: مسیولیت ناشی از وضعیت اعتصاب
بند اول: مسیولیت در اعتصابات قانونی
بند دوم: مسیولیت در اعتصابات غیر قانونی (سوء استفاده از حق)
گفتار سوم: بررسی نظام حقوقی مسیولیت ناشی از انجام اعتصاب در مشاغل خصوصی
گفتار چهارم: مسیولیتهای ناشی از انجام اعتصاب در حوزه مشاغل عمومی و دولتی
بند اول: بررسی مسیولیتهای مترتب بر اعمال مستخدمین دولت
بند دوم: بررسی مسیولیت و وضعیت خسارات وارده به اشخاص ثالث
بند سوم: در صورت وجود حق اعتصاب برای کارکنان خدمات عمومی
بند چهارم: حق اعتصاب در اعمال حاکمیت دولت
بند پنجم: حق اعتصاب در اعمال تصدی دولت (خدمات تجاری، صنفی)
بند ششم: در صورت عدم شناسایی حق اعتصاب برای کارکنان بخش عمومی
بند هفتم: نگاهی به نظام حقوقی ایران
نتیجه گیری
منابع و مآخذ
الف: منابع فارسی
ب: منابع خارجی
Abstract
کلیدواژه ها
- حق اعتصاب
- حقوق بشر
- حقوق کار
- حقوق بین الملل
- مقررات بین المللی کار