مسیولیت سازمانهای بین المللی ناشی از نقض های حقوق بشری با تاکید بر رویه قضایی

عنوان	مسیولیت سازمانهای بین المللی ناشی از نقض های حقوق بشری با تاکید بر رویه قضایی
رشته	حقوق بین الملل
دانشجو	باقر روزبهانی
استاد راهنما	احمد مومنی راد
استاد مشاور	حسین نواده توپچی، حمید الهویی نظری
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۱
دانشگاه	دانشگاه تهران

مسیولیت سازمانهای بین المللی ناشی از نقض های حقوق بشری با تاکید بر رویه قضایی عنوان رساله ای است که توسط باقر روزبهانی، با راهنمایی احمد مومنی راد و با مشاوره حسین نواده توپچی و حمید الهویی نظری در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه تهران دفاع گردید.

چکیده

مسیولیت بین المللی سازمانهای بین المللی ناشی از نقض حقوق بشر یکی ازحوزه های نوین پژوهش درحقوق بین الملل می باشد.فقدان منابع معاهده ای و عدم شفافیت منابع غیر معاهده ای مانند عرف بین المللی و اصول کلی حقوقی در باب مسیولیت بین المللی سازمانها و به ویژه خلاء مسیولیت درقبال افراد، زمینه طرح مسیولیت بین المللی سازمانها را درنقض های حقوق بشری دشوار نموده است. باعبور از مشکل منابع مسیولیت و امکان طرح مسیولیت بین المللی سازمانها، دراین مرحله با فقدان ساز و کارهای مسیولیت بین المللی اعم از دادگاهها و دیوانهای بین المللی مواجه می شویم. سازمانهای بین المللی بجز در موارد استثنایی، عضو هیچ یک ازمعاهدات حقوق بشری نبوده و هیچ مرجع صالح بین المللی هم برای رسیدگی به تخلفات آنها درحال حاضروجود ندارد. مکانیسمهای مسیولیت داخلی سازمانها نیز صرفنظر از ایرادت اساسی آنها ازجمله عدم استقلال، تنها به اختلافات استخدامی رسیدگی می نمایند. دادگاههای ملی کشورهای عضو سازمانها نیز در رسیدگی به اختلافات آنها با مانع بزرگی بنام مصونیت سازمانها مواجه اند. بنابراین برای برون رفت از مشکلات موجود چاره ای جز شفاف سازی قلمرو و محتوای قواعد حقوق بشری، فراهم نمودن زمینه الحاق سازمانها به کنوانسیونهای حقوق بشری و تعیین معیارهای دقیق انتساب مسیولیت وجود ندارد. این رساله که با روش تحلیلی توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه ای تحقیق و نگارش یافته با امعان نظر در اسناد حقوق بین الملل و رویه نهادهای بین المللی به این نتیجه رسیده است که مکلف کردن سازمانها به سلب مصونیت درمواقع غیر ضروری در راستای تحقق عدالت و یا محدود کردن مصونیت از طریق مشروط کردن استفاده از آن به ایجاد ساز و کارهای جایگزین مناسب مسیولیت درجهت تضمین حق دسترسی افراد به عدالت و استفاده حداکثری ازظرفیتهای دادرسی موجود، درکنار استفاده از متخصصین امورحقوق بشری می تواند تا حدود زیادی در زمینه توسعه مسیولیت بین المللی سازمانهای بین المللی درموارد نقض حقوق بشری به رغم محدودیتهای موجود، گامهای مثبتی به شمار آیند.

ساختار و فهرست رساله

فهرست اختصاری مطالب بخش عنوان صفحه

بخش اول: کلیات، مفهوم و شرایط مسیولیت سازمانهای بین المللی فصل اول: کلیات و مفهوم مسیولیت بین المللی سازمانها ناشی از نقض حقوق بشر فصل دوم: معاذیر مسیولیت سازمانهای بین المللی ناشی از نقض حقوق بشر فصل سوم: حق به عدالت و ساز و کارهای موثر جایگزین مسیولیت فصل چهارم: طرق تعدیل مصونیت مطلق سازمانهای بین المللی فصل پنجم: راهکارهای توسعه مسیولیت حقوق بشری سازمانهای بین المللی ۳۴–۱۴۷

بخش دوم: منشاء الزام قواعد حقوق بشر فصل اول: منشاء الزام معاهده ای قواعد حقوق بشر فصل دوم: منشاء الزام فرا معاهده ای قواعد حقوق بشر ۱۴۹–۲۱۹

بخش سوم: قلمرو های نقض حقوق بشرتوسط سازمانهای بین المللی فصل اول: عملیات های صلح و امنیت فصل دوم: اداره سرزمین فصل سوم: حاکمیت اقتصادی فصل چهارم: روابط استخدامی و کاری کارکنان سازمانهای بین المللی فصل پنجم حوزه قانون گذاری ۲۲۰–۳۱۲

بخش چهارم: ساز و کارهای مسیولیت حقوق بشری سازمانهای بین المللی فصل اول: تعریف، ویژگی ها فصل دوم: انواع ساز و کارهای مسیولیت فصل سوم: آثار حقوقی نقض تعهدات حقوق بشری بین المللی ۳۱۳–۳۷۰   فهرست مطالب • بیان مساله

• اهداف تحقیق

• سوابق تحقیق

• سوال اصلی پژوهش

• فرضیات پژوهش

• توصیف اهمیت

•روش تحقیق

طرح مسیله و نحوه تقسیم بندی مطالب

بخش اول:کلیات: مفاهیم، شرایط و معاذیر مسیولیت سازمانهای بین المللی ناشی از نقض حقوق بشر

۱–۱ فصل اول: مفاهیم

۱–۱–۱ مبحث اول: مفهوم مسیولیت سازمانهای بین المللی

۲–۱–۱ مبحث دوم: مفهوم حقوق بشر–حقوق بنیادین بشر

۳–۱–۱ مبحث سوم: مفاد تعهدات حقوق بشری؛ احترام، حمایت و اجرا (توسعه)

۴–۱–۱ مبحث چهارم: تلاشها برای تدوین نظام مسیولیت بین المللی سازمانهای بین المللی

۱–۴–۱–۱ انجمن حقوق بین الملل

۲–۴–۱–۱ کمیسیون حقوق بین الملل

۵–۱–۱ مبحث پنجم: شرایط تحقق مسیولیت سازمانها مطابق مواد پیش نویس کمیسیون

۶–۱–۱ مبحث ششم: انواع نقض های حقوق بشری

۷–۱–۱ مبحث هفتم: سازمانهای بین المللی و قربانیان نقض حقوق بشر

۸–۱–۱ مبحث هشتم: مصادیق قربانیان نقض حقوق بشر و ارتباط آنها با سازمانهای بین المللی

۱–۸–۱–۱ کارمندان

۲–۸–۱–۱ غیرکارمندان

۳–۸–۱–۱ اشخاص ثالث غیرکارمند موضوع دعاوی مسیولیت مدنی

۴–۸–۱–۱ اشخاص ثالث غیرکارمند موضوع دعاوی حقوق عمومی

۹–۱–۱ مبحث نهم: معیارهای انتساب رفتار ناقض حقوق بشری به سازمانهای بین المللی

۱–۹–۱–۱ عامل نظارت وکنترل در انتساب مسیولیت بین المللی

۲–۹–۱–۱ رابطه نهادین وساختاری؛ رکن یا کارگزار سازمان بین المللی

۱–۲–۹–۱–۱ رکن وکارگزارسازمان بین المللی

۱–۱–۲–۹–۱–۱ تعریف رکن بین المللی

۲–۱–۲–۹–۱–۱ انواع ارکان سازمانهای بین المللی

۱–۱–۹–۲–۱–۳ کارگزاران سازمانهای بین المللی

۳–۹–۱–۱ پیوند سرزمینی درانتساب مسیولیت بین المللی

۱۰–۱–۱مبحث دهم: اعمال رسمی و غیر رسمی سازمانهای بین المللی

۱–۱۰–۱–۱ اعمال رسمی

۲–۱۰–۱–۱ اعمال غیررسمی

۱–۲فصل دوم : معاذیر مسیولیت سازمانهای بین المللی ناشی از نقض حقوق بشر

۱–۲–۱مبحث اول: دولتها

۲–۲–۱ مبحث دوم: مصونیت قضایی سازمانهای بین المللی

۱–۲–۲–۱ فلسفه مصونیت قضایی سازمانهای بین المللی

۲–۲–۲–۱ مصونیت محدود سازمانهای بین المللی

۳–۲–۲–۱ مصونیت مطلق سازمانهای بین المللی

۳–۱ فصل سوم: طرق تعدیل مصونیت مطلق سازمانهای بین المللی

۱–۳–۱ مبحث اول: تضمین حق به عدالت از طریق ساز و کارهای جایگزین موثرمسیولیت

۱–۱–۳–۱حق به عدالت و شرایط تحقق آن

۱–۱–۱–۳–۱حق دسترسی به عدالت(یا نظام دادرسی)

۲–۱–۱–۳–۱ مشارکت در دادرسی

۳–۱–۱–۳–۱ بیطرفی در رسیدگی

۴–۱–۱–۳–۱ رسیدگی به موقع و سریع

۵–۱–۱–۳–۱ نتیجه دعوا

۲–۱–۳–۱ ایجاد ساز و کارهای حل اختلاف جایگزین موثر و سوابق آن

۱–۲–۱–۳–۱ساز وکارهای حل اختلاف در اسناد بین المللی

۲–۲–۱–۳–۱ ساز وکارهای حل اختلاف در رویه سازمان ملل

۳–۲–۱–۳–۱ ساز وکارهای حل اختلاف در آراء دیوانهای بین المللی

۱–۳–۲–۱–۳–۱ دیوان بین المللی دادگستری

۲–۳–۲–۱–۳–۱ دادگاه اداری سازمان بین المللی کار

۳–۳–۲–۱–۳–۱ کمیسیون و دیوان اروپایی حقوق بشر

۴–۲–۱–۳–۱ مصونیت قضایی سازمانهای بین المللی دررویه قضایی محاکم ملی

۲–۳–۱ مبحث دوم: مصونیت قضایی و دکترین ضرورت انجام وظیفه

۳–۳–۱ مبحث سوم: مصونیت قضایی و رعایت حقوق بنیادین بشر

۴–۳–۱ مبحث چهارم: سلب اختیاری مصونیت توسط سازمانهای بین المللی

۵–۳–۱ مبحث پنجم: استثناء کردن مصونیت سازمانهای بین المللی

۴–۱ فصل چهارم: شرایط برقراری تعادل بین حق دسترسی به عدالت و مصونیت قضایی

۱–۴–۱ حفظ استقلال سازمانها

۲–۴–۱ استقلال و بیطرفی دادگاههای داخلی شرط لازم در اعمال صلاحیت

۳–۴–۱ تخصص کافی محاکم ملی در رسیدگی به دعاوی سازمانهای بین المللی

۵–۱ فصل پنجم: راهکارهای توسعه مسیولیت حقوق بشری سازمانهای بین المللی

۱–۵–۱مبحث اول: الگوی نظام حل اختلاف توباکو (شرکت دخانیات)

۲–۵–۱ مبحث دوم: عضویت داوطلبانه سازمانها درمکانیسم های نظارتی

بخش دوم: منشاء الزام آور قواعد حقوق بشری

۱–۲ فصل اول: منشاء الزام معاهده ای قواعد حقوق بشر

۱–۱–۲مبحث اول: انتقال تعهدات معاهده ای دولتها با عضویت درسازمان بین المللی

۲–۱–۲ مبحث دوم: انتقال تعهدات از دول عضو به سازمانها براساس قواعد تفسیرمعاهدات

۳–۱–۲ مبحث سوم: تعهد به همکاری بین سازمانهای بین المللی و دول عضو

۲–۲ فصل دوم: منشاء الزام فرا معاهده ای قواعد حقوق بشر نسبت به سازمانهای بین المللی

۲–۲–۱مبحث اول: فلسفه تبعیت سازمانهای بین المللی از قواعد حقوق بشری

۱–۱–۲–۲سازمانهای بین المللی بعنوان تابعان حقوق بین الملل

۲–۱–۲–۲ سازمانهای بین المللی به عنوان دارندگان شخصیت حقوقی بین المللی

۳–۱–۲–۲ سازمانهای بین المللی جانشین دولتهای عضو درمعاهدات حقوق بشری

۲–۲–۲ مبحث دوم: عرف بین الملل به عنوان منبع قواعد حقوق بشر

۱–۲–۲–۲عنصرمادی عرف حقوق بشری در رویه سازمانها

۲–۲–۲–۲ عنصر معنوی عرف حقوق بشری در رویه سازمانها

۱–۲–۲–۲–۲شیوه اول احراز عنصر معنوی عرف دررویه سازمانها

۲–۲–۲–۲–۲ شیوه دوم احراز عنصر معنوی عرف دررویه سازمانها

۲–۲–۲–۳ سوابق عرف در دکترین

۲–۲–۲–۴ سوابق عرف دراسناد بین المللی

۲–۲–۲–۵ گزارشگر ویژه کمیسیون حقوق بشرسازمان ملل۱۹۸۰

۲–۲–۲–۶ گزارش های کمیته اجرایی انجمن حقوق بین الملل

۲–۲–۲–۷ اعلامیه کنفرانس امنیت وهمکاری اروپا در مسکو

۲–۲–۲–۸ اعلامیه و برنامه اقدام وین، ژوین ۱۹۹۳

۲–۲–۲–۹ سوابق عرف در رویه دولتها

۲–۲–۲–۱۰سوابق عرف در رویه قضایی

۲–۲–۲–۱۰–۱رویه قضایی داخلی

۲–۲–۲–۱۰–۲رویه قضایی بین المللی

۲–۲–۲–۱۱موضع دیوان اروپایی حقوق بشر درخصوص عرف بین المللی

۲–۲–۲–۱۲ نظریه مشورتی دیوان آمریکایی حقوق بشر پیرامون عرف بین المللی

۱۳–۲–۲–۲ نقش قطعنامه های مجمع عمومی سازمان ملل درایجاد قواعد عرفی

۲–۲–۳ مبحث سوم: اصول کلی حقوق به عنوان منبع قواعد حقوق بشر

۱–۳–۲–۲ اصول کلی در رویه قضایی

۲–۲–۳–۱–۱ اصول کلی در رویه قضایی داخلی

۲–۲–۳–۱–۲ اصول کلی دررویه قضایی بین المللی

۲–۲–۳–۲ اصول کلی و پرونده سلاح هسته ای

۲–۲–۴ مبحث چهارم: قواعدآمره به عنوان منبع قواعد حقوق بشر

۲–۲–۴–۱قواعد آمره در دکترین

۲–۲–۴–۲ قواعد آمره در رویه قضایی

۲–۲–۴–۲–۱ دیوان اروپایی حقوق بشر و قواعد آمره

۲–۲–۴–۲–۲ موضع دیوان بین آمریکایی حقوق بشر پیرامون قواعد آمره

۲–۳–۲–۴ قواعد آمره در رویه دیوان های کیفری بین المللی موقتی

۲–۳–۲–۵ منشاء قواعد آمره

۲–۳–۲–۶ مصادیق حقوق بشر با ویژگی آمره یا درحال احراز

۲–۳–۳ مبحث سوم: تیوری پروفسور هین کین درخصوص منشاءالزام قواعد حقوق بشر

بخش سوم: قلمرو های نقض حقوق بشرتوسط سازمانهای بین المللی

۱–۳ فصل اول: سازمانهای بین المللی ونقض حقوق بشر در عملیات های صلح و امنیت

۱–۱–۳ مبحث اول: نظام حل اختلافات ویژه طرفهای ثالث درعملیات صلح

۲–۱–۳ مبحث دوم : ایجاد محدودیت درپذیرش مسیولیت توسط سازمان ملل درعملیات صلح

۳–۱–۳ مبحث سوم:محدودیت درپرداخت غرامت

۴–۱–۳ مبحث چهارم:کمیسیون دایمی دعاوی

۵–۱–۳ مبحث پنجم: هیاتهای محلی رسیدگی به دعاوی ثالث

۶–۱–۳ مبحث ششم: دیگر سیستمهای حل اختلاف درعملیاتهای صلح سازمان ملل

۷–۱–۳ مبحث هفتم: سیستم حل اختلاف دعاوی ناتو درعملیات صلح

۸–۱–۳ مبحث هشتم: اتحادیه اروپا و مسیولیت نقض حقوق بشر درعملیات صلح

۹–۱–۳ مبحث نهم:پیشنهادات توسعه مسیولیت حقوق بشری درعملیات صلح

۲–۳ فصل دوم: سازمانهای بین المللی و نقض حقوق بشر در زمان اداره سرزمین

۱–۲–۳مبحث اول: ماموریت سازمان ملل در اداره سرزمین کوزوو

۱–۱–۲–۳مزایا و مصونیتهای کارمندان ماموریت و نیروی امنیتی بین المللی کوزوو

۲–۱–۲–۳ گزارش کمیته حقوق بشر سازمان ملل درمورد عملکرد ماموریت

۲–۲–۳ مبحث دوم: ماموریت سازمان ملل در اداره سرزمین تیمور شرقی

۲–۲–۳ –۱ اختیارات تفویضی به ماموریت سازمان ملل در اداره سرزمین تیمور شرقی

۲–۲–۲–۳ ماموریت اداره سرزمین تیمور شرقی و حقوق بشر:

۳–۲–۲–۳ منشاء الزام آور تعهدات حقوق بشری ماموریت اداره سرزمین تیمور شرقی

۴–۲–۲–۳ نظام مسیولیت ماموریت اداره سرزمین تیمور شرقی

۳–۳ فصل سوم: حاکمیت اقتصادی سازمانهای بین المللی و نقض حقوق بشر

۳–۳–۱ محدودیتهای اعمالی موافقت نامه های موسس برسازمانهای مالی بین المللی

۳–۳–۲ مبحث سوم: نظرات انتقادی سازمانهای مالی پیرامون مواد پیش نویس مسولیت

۳–۳–۳ مبحث چهارم: ضرورت تعیین سیاست معین حقوق بشری درسازمانهای مالی بین المللی

۳–۴– فصل چهارم: روابط استخدامی و کاری کارکنان سازمانهای بین المللی و نقض حقوق بشر

۳–۵ فصل پنجم مسیولیت سازمانهای بین المللی ونقض حقوق بشر درحوزه قانون گذاری

۱–۵–۳مبحث اول: بررسی موضوع قانون گذاری سازمانهادرقضیه بوسفروس هاوا یولاری توریسم

۳–۵–۱–۱پیشینه دعوای بوسفروس

۳–۵–۱–۲ مواضع شرکت خواهان(شرکت هواپیمایی بوسفروس)

۳–۵–۱ –۳ دفاع دولت خوانده (ایرلند)

۳–۵–۱–۳ کشورهای وارد ثالث در قضیه بوسفروس

۳–۵–۲ مبحث دوم: آراء دیوان های اروپایی در قضیه بوسفروس

۳–۵–۳ مبحث سوم: ایرادات آراء دیوان دادگستری و دیوان اروپایی حقوق بشر

۳–۵–۴ مبحث چهارم: فرضیه بوسفروس (دکترین حمایت معادل)

۳–۵–۴–۱ پیشینه فرضیه بوسفروس

۳–۵–۵ مبحث پنجم: شرایط اعمال فرضیه بوسفروس

۳–۵–۵–۱ اختیار عمل (حق انتخاب) دول عضو درراستای اجرای مصوبات سازمان بین المللی

۳–۵–۶ مبحث ششم: زمان و معیار نقض آشکار کنوانسیون اروپایی و بار اثبات دعوا

۳–۵–۶–۱زمان نقض آشکار:

۳–۵–۶–۲ معیار نقض آشکار:

۳–۵–۶–۳ بار اثبات ادعا:

۳–۵–۶–۴ میزان تحقیق دیوان در احراز نقض آشکار:

۳–۵–۷ مبحث هفتم: عدم ارجاع به دیوان دادگستری اروپایی و نقض آشکار

بخش چهارم: سازوکارهای مسیولیت حقوق بشری سازمانهای بین المللی و جبران خسارت

۱–۴ فصل اول: تعریف و ویژگی های ساز وکارهای مسیولیت سازمانهای بین المللی

۱–۱–۴ مبحث اول: تعریف ساز وکار مسیولیت سازمانهای بین المللی

۲–۱–۴ مبحث دوم: ویژگیهای ساز و کارهای مسیولیت سازمانهای بین المللی

۲–۴ فصل دوم: انواع ساز و کارهای مسیولیت سازمانهای بین المللی

۱–۲–۴مبحث اول: ساز و کارهای داخلی مسیولیت سازمانهای بین المللی

۱–۱–۲–۴ ساز و کارهای تجدید نظر اداری سازمانهای بین المللی

۲–۱–۲–۴ هیاتهای بازرسی و رسیدگی درسازمانهای بین المللی

۳–۱–۲–۴ دیوانهای سازمانهای بین المللی ۲۱۴

–۲–۲ مبحث دوم: ساز وکارهای خارجی مسیولیت سازمانها– بین المللی و منطقه ای

۱–۲–۲–۴ ساز وکارهای خارجی مسیولیت: بین المللی

۱–۱–۲–۲–۴ دیوان بین المللی دادگستری

۱–۱–۱–۲–۲–۴صلاحیت ترافعی دیوان دررسیدگی به مسایل حقوق بشری:

۲–۱–۱–۲–۲–۴ صلاحیت مشورتی مشورتی دیوان:

۳–۱–۱–۲–۲–۴ صلاحیت دیوان در رسیدگی به مسایل حقوق بشری:

۲–۱–۲–۲–۴ دیوانهای داوری بین المللی و طرح مسیولیت بین المللی سازمانهای بین المللی

۱–۲–۱–۲–۲–۴ دیوان دایمی داوری بین المللی

۲–۲–۱–۲–۲–۴ معایب و مزایای نظام حل اختلاف دیوان دایمی داوری

۳–۲–۱–۲–۲–۴ اصلاحات ضروری در سیستم داوری های حقوق بشری

۳–۱–۲–۲–۴ صلاحیت دیوان بین المللی حقوق دریاها دررسیدگی به اختلافات سازمانها

۴–۱–۲–۲–۴ دیوان اداری سازمان بین المللی کار و طرح مسیولیت سازمانها

۱–۴–۱–۲–۲–۴ وضعیت حقوق بشر درنظام دادرسی دیوان اداری

۲–۴–۱–۲–۲–۲–۴ الزام آور بودن آراء محاکم بین المللی

۲–۲–۲–۴ ساز وکارهای خارجی مسیولیت: منطقه ایی

۱–۲–۲–۲–۴ دیوان اروپایی حقوق بشر و مسیولیت بین المللی سازمانهای بین المللی

۱–۱–۲–۲–۲–۴مسیولیت بین المللی نهاد ها و موسسات وابسته به اتحادیه اروپایی

۲–۲–۲–۲–۴ دیوان بین آمریکایی حقوق بشر ومسیولیت بین المللی سازمانهای بین المللی

۳–۲–۲–۲–۴ دیوان آفریقایی حقوق انسان و مردم ومسیولیت بین المللی سازمانهای بین المللی

۳–۳–۴ مبحث سوم : ساز و کارهای نظارتی معاهده محور حقوق بشری سازمان ملل

۴–۳–۴ مبحث چهارم: صلاحیت دادگاههای ملی برسازمانهای بین المللی

۵–۳–۴ مبحث پنجم: ساز وکار حل اختلاف سازمان تجارت جهانی

۳–۴ فصل سوم: آثار حقوقی نقض یک تعهد حقوق بشری بین المللی

۱–۳–۴ مبحث اول: حق دریافت خسارت موثر

۱–۱–۳–۴ مفهوم خسارت

۲–۱–۳–۴ تعهد به جبران خسارت

۲–۳–۴ مبحث دوم: منشاء الزام سازمانها درپرداخت خسارت موثر

۳–۳–۴ مبحث سوم: خسارت قابل دریافت و انواع آن

۱–۳–۳–۴ قطع رفتار ناقض حقوق بشر

۳–۳–۴–۲ اعاده وضع به حال سابق

۴–۳–پرداخت غرامت

۴–۳–۴ مبحث چهارم: شرایط خسارت کافی (موثر)

۴–۳–۳–۴ توانبخشی

۵–۳–۳–۴ جلب رضایت

۵–۳–۴ مبحث پنجم: منبع تامین خسارت

• نتیجه

• پیشنهادها

منابع و ماخذ

منابع فارسی

• کتاب ها

• مقاله ها

منابع انگلیسی

کلیدواژه ها

• حقوق بشر
• مسیولیت سازمانهای بین المللی
• انتساب مسیولیت
• ساز و کارهای مسیولیت
• جبران خسارت