مطالعه تطبیقی قراردادگرایی در حقوق خانواده ی ایران و فرانسه

عنوان	مطالعه تطبیقی قراردادگرایی در حقوق خانواده ی ایران و فرانسه
رشته	فقه و حقوق خصوصی
دانشجو	محمدرضا خلیل زاده
استاد راهنما	عباس کریمی، علیرضا فروغی
استاد مشاور	سید محمد صادق موسوی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۱
دانشگاه	دانشگاه شهید مطهری

مطالعه تطبیقی قراردادگرایی در حقوق خانواده ی ایران و فرانسه عنوان رساله ای است که توسط محمدرضا خلیل زاده، با راهنمایی عباس کریمی و علیرضا فروغی و با مشاوره سید محمد صادق موسوی در سال ۱۴۰۱ و در مقطع دکتری دانشگاه شهید مطهری دفاع گردید.

چکیده

خانواده به عنوان ریشه ی اصلی بسیاری از مسایل جامعه، همواره به مطالعه و بازخوانی نیاز داشته است. یکی از ظرفیتها و ابعاد قابل توجه نظام حقوقی خانواده در اسلام، حضور قرارداد از تشکیل خانواده تا انحلال و دوره ی بعد از انحلال است. فقیه کارآمد و حقوقدان دغدغه مند نمی تواند از تامل و بازخوانی این ظرفیت، غفلت کند. شاید که از رهگذر این خوانش ، سازمان حقوقی خانواده در ایران به یاری مدیریت جامعه در حل مسایل نوپدید خانواده بپردازد. از سوی دیگر تطبیق و مقارنه ی این مطالعه با نظام حقوقی دیرپایی مثل نظام حقوق خانواده ی فرانسه، به عمق تحقیق خواهد افزود. قراردادی سازی موضوع تامل جاری حقوق فرانسه در مسیر تحول خانواده است. فردگرایی ، اساسی سازی و فاصله گرفتن از نهادگرایی و قواعد آمره منشاء این جریان محسوب می شود. در مقابل، خانواده در حقوق ایران با توجه به خاستگاه اسلامی خود، رابطه ای جدی با قرارداد دارد. رصد عرصه هایی از حقوق خانواده که قابل قرارداد و غیر قابل قرارداد هستند، محقق را به محک میزان گرایش حقوق خانوده ی ایران به قرارداد، مبانی آن، و بررسی جریان اصل آزادی قراردادی با تفاسیر مختلف، رهنمون می شود. از این رو موضوع رساله، قراردادگرایی و مقایسه ی این مفهوم در حقوق خانواده ی ایران و فرانسه نام گرفت. شناخت صحیح عرصه های غیر قابل قرارداد وصیانت از ظرفیتهای آن باتوجه به بعد مقدس خانواده، می تواند حقوق خانواده ی ایران را ضمن بهره مندی از منافع قرارداد نسبت به آسیب موج هایی مثل قراردادی سازی حفظ نماید.

ساختار و فهرست رساله

مقدمه ا

بیان مساله ا

سوالات تحقیق ج

فرضیات تحقیق د ۴ اهداف تحقیق ه ۵ پیشینه تحقیق و ۶ نوآوری تحقیق ز ۷ روش تحقیق ح ۸ ساختار تحقیق ح بخش نخست : کلیات و مبانی

فصل نخست : مفاهیم ، پیشینه ی موضوع

گفتار نخست : مفاهیم

۱ خانواده

۲ قرارداد

۳ قاعده ی آمره (قانون امری )

۴ قانون تکمیلی (تفسیری)

۵ اصل حاکمیت اراده

گفتار دوم :پیشینه ی موضوع

فصل دوم : اهداف و کارکردهای نظام خانواده

گفتار نخست : اهداف نظام خانواده

گفتار دوم : کارکردهای خانواده

فصل سوم : مبانی قراردادگرایی

گفتار نخست : قراردادی سازی در خدمت مصلحت جامع و قطعی انسان ۲۲

حاکمیت اراده در مسیر تحقق مصلحت جامع ۲۲

ابزارهای مطمین برای حرکت قراردادی سازی

گفتار دوم : قراردادی سازی هم در خدمت فرد و هم در خدمت جامعه

بخش دوم : اصل آزادی قراردادی در حقوق خانواده

فصل نخست: تفسیر اصل آزادی قراردادی و موارد غیر قابل قرارداد

گفتار نخست : تفاسیر اصل آزادی قراردادی

بند نخست : تفسیر نخست ؛ عدم انحصار قرارداد ها در عقود معین در حقوق خانواده

۱ شهرت اصاله الفساد یا اصاله الصحه ۳۴

ادله ی آزادی قراردادی طبق تفسیر اول

۱–۲ آیه ی یا ایها الذین آمنوا اوفوا بالعقود

۲–۲ روایت الْمسْلِمون عِنْد شروطِهِمْ إِلا کل شرْط خالف کِتاب اللهِ

۳–۲ بنای عقلا

۴–۲ قاعده ی مقتضی و مانع

۵–۲ قاعده ی تسلیط

۶–۲ عموم قاعده ی تبعیت ( العقود تابعه للقصود )

جمع بندی

بند دوم : تفسیر دوم؛ نفوذ شروط ضمن عقد نکاح وغیر نکاح در حقوق خانواده

بند سوم : تفسیر سوم؛ اصل عدم مخالفت با کتاب و سنت در شرط مشکوک المخالفه

جمع بندی :

گفتار دوم : موارد غیر قابل قرارداد در حقوق خانواده

بند نخست :مخالف کتاب و سنت

۱–شروط ضمن عقد مخالف کتاب و سنت

۱–۱ مقصود از شرط مخالف ، ملتزم یا التزام یا هر دو

۲–۱ ضابطه ی مخالفت

۳–۱ شرطِ مخالفِ مباحات ، مستحبات و مکروهات

جمع بندی

۲ قراردادهای ابتدایی مخالف کتاب و سنت :

بند دوم : موارد دیگر غیر قابل قرارداد ۶۶

حکم ۶۶

نظم عمومی ۶۷

اخلاق حسنه ۷۰

موانع صحت شرط

۱–۴ شرط غیر مقدور :

۲–۴ شرط مخالف مقتضای ذات عقد :

۳–۴ شرط غیر عقلایی (فقدان غرض عقلایی در شرط)

۴–۴ شرط مجهول

فصل دوم: ادله ی متعارض

گفتار نخست : اصل احتیاط در فروج

گفتار دوم : اصاله الفساد

بخش سوم : بررسی نمونه های قراردادگرایی در حقوق خانواده

فصل اول : بررسی نمونه هایی از قراردادی سازی در حقوق خانواده ی فرانسه ۹۱

طلاق بدون قاضی ۹۲

روشهای حل اختلاف ِمشارکتی ۹۲

روابط والدین با فرزندان ۹۴

باروری از طریق پزشکی

۵ نظام های مالی زوجین ۱۰۲ فصل دوم : نمونه های قراردادگرایی در حقوق خانواده ی ایران ۱۰۵

آزادی قراردادی در موارد مشکوک ۱۰۶

آزادی قراردادی در توکیل طلاق به زن یا وکیل او ۱۰۶

طلاق توافقی ۱۰۸

طلاق خلع و مبارات ۱۱۰

آزادی قرارادادی در واگذاری ریاست خانواده یا بعضی از آثار آن ۱۱۱

بارداری از طریق پزشکی در ایران ۱۱۳

شرط عدم نفقه در نکاح دایم

نتایج و یافته ها :

فهرست منابع :

چکیده انگلیسی: ۱۴۷

کلیدواژه ها

• قراردادگرایی
• قراردادی سازی
• آزادی قراردادی
• خانواده
• اصل عدم مخالفت
• عرصه های غیر قابل قرارداد