ایراد اتهام؛ مبانی و چالش ها

عنوان	ایراد اتهام؛ مبانی و چالش ها
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	عدنان عمرانی فر
استاد راهنما	مهدی شیداییان
استاد مشاور	حسن عالی پور
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۲
دانشگاه	دانشگاه تهران

ایراد اتهام؛ مبانی و چالش ها عنوان رساله ای است که توسط عدنان عمرانی فر، با راهنمایی مهدی شیداییان و با مشاوره حسن عالی پور در سال ۱۴۰۲ و در مقطع دکتری دانشگاه تهران دفاع گردید.

چکیده

در حال حاضر ورود حداکثری و بدون ضابطه افراد به پروسه کیفری از طریق ایراد اتهام، جزو مهمترین مشکلات دستگاه عدالت کیفری محسوب می گردد که اگر برای آن تدابیر علمی در نظر گرفته نشود در آینده نه چندان دور امکان فلج شدن سیستم عدالت کیفری انتظار می رود. ایراد اتهام به عنوان اصلی ترین مرحله پروسه کیفری که آن را می توان آغاز کننده یا دروازه عدالت کیفری دانست، فاقد مبانی روشن و با رویکرد تک محوری تعریف شده است که باعث شده مقامات قضایی در ورود افراد به سیستم عدالت کیفری، صرفا مبانی قانونی(رفتار مجرمانه) را برای ایراد اتهام نسبت به افراد در نظر بگیرند در حالی که در کنار مبانی قانونی، امروزه خلا مبانی دیگری برای یک پروسه کیفری علمی و همه جانبه به طور جد احساس می شود. در رساله حاضر نویسنده در کنار مبانی قانونی ایراد اتهام، مبانی دیگری از قبیل: کفایت ادله، اصل سودمندی، نظام مصلحت گرایی، میزان سنجی آسیب وارده از جرم و میزان اصلاح پذیری را برشمرده و چالش های ایراد اتهام را شامل: فقدان غایت گرایی در پروسه کیفری؛ بزه پوشی آینده نگر؛ غفلت از ارزش ها و هنجارهای موثر بر ایراد اتهام به عنوان چالش های جرم شناسانه و سپس؛ خلا ساز وکارهای جایگزین ایراد اتهام؛ ایراد اتهام بر مبنای محور واحد؛ ولنگاری قوانین (عدم صراحت و شفافیت) به عنوان چالش های حقوق کیفری ماهوی و در نهایت؛ مغفول ماندن ایراد اتهام در آیین دادرسی کیفری؛ خودداری از ورود به مرحله ایراد اتهام در مرحله پلیسی و عدم توجه به پرونده شخصیت و تاثیر بخشی به آن در فرآیند کیفری قبل یا همزمان با ایراد اتهام، به عنوان چالش های حقوق کیفری شکلی، چالش شناسی نموده و در انتها در مقام جمع بندی نتیجه می گیرد: سیستم عدالت کیفری برای رشد و شکوفایی و همچنین برآورده نمودن اهداف یک دادرسی عادلانه و منصفانه و منطبق بر استاندارهای روز دنیا به قابلیت های حقوقی، سیستمی، توان بخشی و محکومیت در جهتِ ایراد اتهام؛ در یک مدل مطلوب، توجه ای نکرده است.

ساختار و فهرست رساله

فصل اول: کلیات پژوهش ۱۲ مقدمه ۱۳ ۱– بیان مساله ۱۶ ۲–سوالات پژوهش ۲۲ ۳– فرضیه های پژوهش ۲۲ ۴– روش پژوهش ۲۳ ۵– اهداف پژوهش ۲۴ ۶– پیشینه ادبیات پژوهش ۲۴ ۷– ضرورت پژوهش ۲۷ ۸– کاربرد پژوهش ۲۷

– تنگناهای پژوهش ۲۸ ۱۰–ساماندهی پژوهش

فصل دوم: مفاهیم تمهیدی ایراد اتهام ۲۹ ۲ ۱– مفاهیم ۳۰ ۲ ۱ ۱– ایراد اتهام ۳۰ ۲ ۱ ۱ ۱: بررسی اجزای تعریف ۳۰ ۲ ۱ ۱ ۲– مفهوم اصطلاحی ایراد ۳۱ ۲ ۱ ۱ ۳– ایراد اتهام در مفاهیم فقهی ۳۲ ۲ ۱ ۲– بررسی مفاهیم مشابه(وجه تمایز) ۳۳ ۲ ۱ ۲ ۲–تفهیم اتهام ۳۳ ۲ ۱ ۲ ۳–معامله اتهام ۳۴ ۲ ۱ ۲ ۴:تایید اتهام ۳۶ ۲ ۲– سیر تاریخی مرحله ایراد اتهام ۳۸ ۲ ۲ ۱–ایراد اتهام در دوره باستان ۳۹ ۲ ۲ ۱ ۱– مقام ایراد کننده اتهام ۴۱ ۲ ۲ ۲– ایراد اتهام در دوره نوین ۴۳ ۲ ۲ ۲ ۱– مقام ایراد کننده اتهام ۴۵ الف: اداره پلیس(ضابطان دادگستری)

ب: دادستان ۴۷ ۲ ۳– تاثر ایراد اتهام از سیستم های عدالت کیفری ۴۸ ۲ ۳ ۱– تاثیر نظام های حقوقی بر ایراد اتهام ۴۸ ۲ ۳ ۱ ۱– نظام حقوقی رومی– ژرمنی ۴۹ ۲ ۳

۲– نظام حقوقی کامن لا

۲ ۳ ۲– تاثر ایراد اتهام از الگوهای فرایند کیفری

۲ ۲ ۳ ۱– الگوی کرامت مدار ۵۹ ۲ ۲ ۳ ۲– الگوی کنترل مدار

۲ ۲ ۳ ۳– الگوی ترکیبی ۶۶ فصل سوم: مبانی ایراد اتهام ۶۸ ۳ ۱– مبانی فلسفی و اجتماعی ایراد اتهام در فرآیند کیفری ۶۹ ۳ ۱ ۱– مبانیِ فلسفی ایراد اتهام از بعد نظری ۶۹ ۳ ۱ ۱ ۱– ضرورت عدالت ۶۹ ۳ ۱ ۱ ۲–ضرورت سزادهی؛ دیدگاه پیشینه گرا (سزاواری) ۷۲ ۳ ۱ ۱ ۳– اقتضای منفعت؛ دیدگاه غایت گرا ۷۵ ۳ ۱ ۲– مبانیِ فلسفی ایراد اتهام از بعد عملی ۷۶ ۳ ۱ ۲–

سرآغاز عدالت کیفری ۷۶ ۳ ۱ ۲ ۲– ضرورت خروج اصل برایت(احراز مجرمیت) ۸۰ ۳ ۱ ۲ ۳– اقتضای رسیدگی منصفانه ۸۴

۱ ۲ ۴– کشف حقیقت ۸۷ ۳ ۱ ۲ ۵– پارادایم اطلاق گرایانه حقوق کیفری ۹۱ ۳ ۱ ۲ ۶– فرصت سازی برای عدم ورود به پروسه کیفری ۹۴ ۳ ۱ ۳– مبانیِ اجتماعی ایرادِ اتهام ۹۸ ۳ ۱ ۳ ۱– حفظ نظم عمومی ۹۸ ۳ ۱ ۳ ۲– تامین امنیت اجتماعی ۹۹ ۳ ۲– مبانی حقوق کیفری و جرم شناختی ایراد اتهام ۱۰۳ ۳ ۲ ۱– مبانی حقوق کیفری موثر بر ایراد اتهام ۱۰۳ ۳ ۲ ۱ ۱– نظام کفایت ادله ۱۰۳ ۳ ۲ ۱ ۲– اصلِ سودمندی ۱۰۶ ۳ ۲ ۱ ۳– نظامِ مصلحت گرایی ۱۰۸ ۳ ۲ ۱ ۴–میزان سنجی آسیب وارده از جرم ۱۱۱ ۳ ۲ ۱ ۵– نظام اصلاح پذیری ۱۱۳ ۳ ۲ ۲– مبانی جرم شناختی موثر بر ایراد اتهام ۱۱۵ ۳ ۲ ۲ ۱– نظریه برچسب زنی ۱۱۵ ۳ ۲ ۲ ۲– نظریه شرمساری باز یک پارچه گر ۱۱۷ ۳ ۲ ۲ ۳– نظریه سپر بلا(قوچ قربانی)

۳ ۲ ۲ ۴– نظریه منفعت عمومی( نظام ِسود و زیان) ۱۲۲ ۳ ۲ ۲ ۵– عدالت ترمیمی ۱۲۳ ۳ ۳– اهمِ تاثر مبانیِ ایراد اتهام از مقام ایراد کننده و سیستم های حقوقی ۱۲۴ ۳ ۳ ۱– تآثرِ مبانی ایراد اتهام از مقام ایراد کننده ۱۲۴ ۳ ۳ ۱ ۱–نظام انتخابی بودن دادستان ۱۲۵ ۳ ۳ ۱ ۲– نظام انتصابی بودن دادستان ۱۲۷ ۳ ۳ ۱ ۳– نظام تخلیط وظایف دادستان ۱۲۸ ۳ ۳ ۱ ۴– نظام تفکیک وظایف دادستان ۱۳۱ ۳ ۳ ۲– تاثرِ مبانی ایراد اتهام از سیستم های حقوقی ۱۳۲ ۳ ۳ ۲ ۱– ایراد اتهام در دیوان بین المللی کیفری(Icc) ۱۳۴ ۳ ۳ ۲ ۲– ایراد اتهام در سیستم حقوقی کشور انگلستان ۱۳۶ ۳ ۳ ۲ ۳– ایراد اتهام در سیستم حقوق کشور آمریکا ۱۳۷ فصل چهارم: چالش های ایراد اتهام ۱۳۹ ۴ ۱– چالش شناسی ایراد اتهام در پرتوی مبانی حقوق کیفری و جرم شناختی

۴ ۱ ۱– چالش های ایراد اتهام از منظر مبانیِ ماهوی حقوق کیفری ۱۴۰ ۴ ۱ ۱ ۱– خلاِ ساز و کارهای جایگزین ایراد اتهام ۱۴۱ ۴ ۱ ۱ ۲– ایراد اتهامِ بر مبنای محور واحد(فقدان توجیه منافع یا مصلحت عمومی) ۱۴۵ ۴ ۱ ۱ ۳– ولنگاری قوانین(عدم صراحت و شفافیت) ۱۴۷ ۴ ۱ ۲– چالش های ایراد اتهام از منظر مبانیِ شکلی حقوق کیفری ۱۵۱ ۴ ۱ ۲ ۱– مغفول ماندن مرحله ایراد اتهام در آیین دادرسی کیفری

۴ ۱ ۲ ۲– خودداری از ورود به مرحله ایراد اتهام در مرحله پلیسی ۱۵۳ ۴ ۱ ۲ ۳– عدم تشکیل پرونده شخصیت قبل یا همزمان با ایراد اتهام ۱۵۶ ۴ ۱ ۳– چالش های ایراد اتهام از منظر مبانی جرم شناختی ۱۵۸ ۴ ۱ ۳ ۱– فقدان غایت گرایی در پروسه کیفری (بی توجهی به اهداف مجازات ها) ۱۵۸ ۴ ۱ ۳ ۲– فقدان بزه پوشیِ اصلاح گرا

۴ ۱ ۳ ۳– غفلت از ارزش ها و هنجارها موثر بر ایراد اتهام ۱۶۲ ۴ ۲– اهمِ چالش های ایراد اتهام در رویه قضایی ۱۶۴ ۴ ۲ ۱– چالش ها از منظر ویژگی جرم

۴ ۲ ۱ ۱– عدم دامنه کیفر با میزان مشخص جهت ایراد اتهام ۱۶۵ ۴ ۲ ۱ ۲– فقدان اهمیت سنجی قضایی جهت ایراد اتهام ۱۶۷ ۴ ۲ ۲– چالش ها از منظر خصوصیات مرتکب جرم

۴ ۲ ۲ ۱– عدم توجه به فاکتورهای فردی_ زیستی در زمان ایراد اتهام ۱۶۹ ۴ ۲ ۲ ۲– عدم توجه به فاکتورهای شخصیتی– اجتماعی در زمان ایراد اتهام ۱۷۱ ۴ ۳– برون رفت از چالش های ایراد اتهام(مدل مطلوب) ۱۷۳ ۴ ۳ ۱– توجه به قابلیت حقوقی ِایراد اتهام ۱۷۴ ۴ ۳ ۲– توجه به قابلیت سیستمیِ ایراد اتهام ۱۷۶ ۴ ۳ ۳– توجه به قابلیت توان بخشیِ ایراد اتهام ۱۷۹ ۴ ۳ ۴– توجه به قابلیت محکومیت ایراد اتهام ۱۸۲ فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادها ۱۸۶ الف– نتایج ۱۸۷ ب– پیشنهادها ۱۹۲ منابع ۱۹۵ چکیده انگلیسی ۲۰۴

کلیدواژه ها

• کنترل جرم
• آزادی های فردی
• تجسس
• کفایت ادله
• الگویه دادرسی عادلانه