آیین نامه دادسرا ودادگاه ویژه روحانیت درسنجه دادرسی عادلانه

عنوان	آیین نامه دادسرا ودادگاه ویژه روحانیت درسنجه دادرسی عادلانه
رشته	حقوق جزا و جرم شناسی
دانشجو	محمد شیخ مقدم آرانی
استاد راهنما	نفیسه متولی زاده نایینی، محمد مهدی برغی
استاد مشاور	سید مصطفی میرمحمدی میبدی
مقطع	دکتری
سال دفاع	۱۴۰۲
دانشگاه	دانشگاه میبد

آیین نامه دادسرا ودادگاه ویژه روحانیت درسنجه دادرسی عادلانه عنوان رساله ای است که توسط محمد شیخ مقدم آرانی، با راهنمایی نفیسه متولی زاده نایینی و محمد مهدی برغی و با مشاوره سید مصطفی میرمحمدی میبدی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع دکتری دانشگاه میبد دفاع گردید.

چکیده

اگر چه در سیستم های قضایی اصل بر مراجعه به محاکم عمومی با رعایت آیین دادرسی واحد است، بااین حال به جهت برخی مصالح و بر پایه سیاست گذاری حکومت ها تاسیس مراجع قضایی اختصاصی با آیین دادرسی ویژه رایج گردیده است. سیستم قضایی کشور ایران نیز از این روند مستثنا نبوده به نحوی که چندین نهاد اختصاصی ازجمله دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت را با اهداف گوناگون در خود جای داده؛ فعالیت این مراجع تا زمانی که اصول دادرسی عادلانه و منصفانه در آنها مورداحترام باشد مانعی در مسیر حصول عدالت قضایی نیست. با این پیش زمینه که در آیین نامه دادسرا و دادگاه ویژه نیز همچون سایر قوانین هم تراز، جهت احقاق حقوق اشخاص چاره ای جز رعایت اصول و تضمینات دادرسی عادلانه و منصفانه وجود ندارد؛ نگارنده ضمن بررسی این اصول، به دنبال دستیابی به پاسخ این پرسش است که آیا آیین نامه دربرگیرنده این تضمینات قانونی شناخته می شود یا خیر؟ در تدوین این رساله که بر مبنای روش توصیفی – تحلیلی پایه ریزی گردیده، داده ها از طریق مطالعه کتابخانه ای گردآوری شده؛ علاوه بر اینکه با مراجعه به شعب دادسرای ویژه در حوزه های قضایی مختلف، ضمن جلب همکاری مسیولین مربوطه، رویه قضایی و عملی آن مرجع اختصاصی نیز در امور مرتبط با رساله جمع آوری و منعکس شده است. هرچند از رهگذر نتایج این تطبیق؛ همگامی بخشی از آیین نامه با تضمین های دادرسی عادلانه حاصل می آید، اما وجود اختلاف عمیق با اصولی همچون حق دادخواهی، استقلال و بی طرفی مقام قضایی، تفکیک مقام تحقیق از مقام تعقیب، حق تعیین وکیل، آگاهی افراد از حقوق قانونی، منع بازداشت خودسرانه، موقعیت داشتن تعقیب، علنی بودن محاکمه، قانونی بودن جرایم و مجازات ها، منع محاکمه مجدد و سایر موارد متعدد دیگر خودنمایی می کند. گذر از این مانع، اصلاح برخی مواد و تبصره های آیین نامه را ناگزیر می نماید که در بخش پایانی رساله ضمن گردآوری نتایج حاصله، نگارنده به ارایه پیشنهادهایی در طریق اصلاح تقنینی آن پرداخته است.

ساختار و فهرست رساله

فصل اول

مقدمه وطرح تحقیق

۱–۱–مقدمه ۲ ۱–۲– بیان مساله

۱–۳– ضرورت و هدف از اجرای پژوهش

۱–۴–سوالات پژوهش

۱–۵– فرضیه های پژوهش

۱–۶–روش تحقیق و گردآوری اطلاعات:

۱–۷– پیشینه پژوهش

الف) کتاب

ب) پایان نامه

ج) مقاله

۱–۸–ساختار تحقیق

فصل دوم:کلیات و مفاهیم

۲–۱– مفهوم شناسی

۲–۲– ماهیت دادگاه های اختصاصی

۲–۳–تاریخچه تاسیس دادسرا ودادگاه ویژه روحانیت

۲–۳–۱– سیر تحول دادگاه های اختصاصی

۲–۳–۲– تاریخچه و سیر تحول دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت

۲–۴–ضرورت تاسیس

۲–۴–۱– جایگاه خاص روحانیت

۲–۴–۲– اختیارات ولی فقیه

۲–۴–۳– ضرورت و مصلحت در حکومت اسلامی

۲–۵– دلایل مخالفین ابقای دادگاه ویژه روحانیت

۲–۶– دلایل موافقین ابقای دادگاه ویژه روحانیت

فصل سوم : اصول دادرسی عادلانه و منصفانه

۳–۱– پیشینه دادرسی عادلانه و منصفانه

۳–۲– مبانی

۳–۳– وجه تمایز اصل عدالت از انصاف

۳–۳–۱– تبیین دادرسی عادلانه و منصفانه

۳–۳–۲– دادرسی عادلانه در اسناد بین المللی

۳–۴– مصادیق و تضمینات اصولی دادرسی عادلانه

۳–۴–۱– قانونی بودن دادگاه

۳–۴–۲– حق دادخواهی

۳–۴–۳– استقلال و بی طرفی دادگاه

۳–۴–۴– برابری سلاح ها

۳–۴–۵– اصل برایت ۵۰ ۳–۴–۶– حق انتخاب وکیل

۳–۴–۷– منع بازداشت خودسرانه

۳–۴–۸– استقلال مقام تعقیب از مقام تحقیق

۳–۴–۹– اصل قانونی بودن تعقیب

۳–۴–۱۰– اصل موقعیت داشتن تعقیب

۳–۴–۱۱– تفهیم اتهام به متهم

۳–۴–۱۲– منع شکنجه

۳–۴–۱۳– علنی بودن دادگاه

۳–۴–۱۴– قانونی بودن جرایم و مجازاتها

۳–۴–۱۵– حق رسیدگی در مهلت معقول

۳–۴–۱۶– دو درجه ای بودن دادرسی

۳–۴–۱۷– منع محاکمه و مجازات مجدد

فصل چهارم: تطبیق آیین نامه دادسرا هاو دادگاه های ویژه روحانیت با اصول دادرسی عادلانه در امور ماهوی

۴–۱– ضابطه تعیین مصادیق امور خلاف شان روحانیون

۴–۲– ضمانت اجرا در مورد رسیدگی به اختلافات محلی

۴–۳–مصادیق مجرمانه

۴–۴– گستره قاعده قانونی بودن تعقیب در آیین نامه

۴–۵– موقعیت داشتن تعقیب در دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت

۴–۶– تاثیر گذشت شاکی در جرایم

۴–۷ –تعیین مجازات بر مبنای نظر شخصی مقام قضایی

۴–۸ –خلع لباس روحانیت

فصل پنجم: تطبیق آیین نامه دادسراها و دادگاه های ویژه روحانیت با اصول دادرسی عادلانه در امور شکلی

۵–۱ –قانونی بودن جایگاه دادسرا و دادگاه ویژه روحانیت

۵–۲ –پیشگیری از جرایم و تخلفات

۵–۳– امور استخدامی و عزل و نصب قضات

۵–۴ –تشکیل شعب دادسرا و دادگاه ویژه در چند مرکز استان

۵–۵ –رفع اختلافات محلی

۵–۶–صلاحیت اضافی

۵–۷–شرایط تعیین افراد روحانی

۵–۸–فقدان سمت قضایی بازپرسی در دادسرای ویژه روحانیت

۵–۹–حدود اختیارات دادیاران در تحقیقات مقدماتی

۵–۱۰–واگذاری رسیدگی پرونده ها به سایر مراجع قضایی

۵–۱۱–رسیدگی به جرایم نوجوانان روحانی

۵–۱۲–اعتراض به قرارهای تامین کیفری

۵–۱۳–شرایط بازداشت موقت

۵–۱۴–حق انتخاب وکیل

۵–۱۵– لزوم آگاهی افراد دخیل در فرایند کیفری از حقوق خویش

۵–۱۶– رسیدگی مستقیم به جرایم توسط دادگاه ویژه روحانیت

۵–۱۷–اختلاف در صلاحیت

۵–۱۸–اعتبار امر قضاوت شده و فراغ دادرس

۵–۱۹–رسیدگی به جرایم مهم در دادگاه ویژه توسط قاضی واحد

۵–۲۰–تشکیل پرونده شخصیت برای متهمین روحانی

۵–۲۱–اعاده دادرسی

۵–۲۲–دادرسی حضوری و غیابی

۵–۲۳–دادرسی غیر علنی

نتیجه گیری

پیشنهادها ۱۵۴ منابع و مآخذ

کلیدواژه ها

• دادگاه ویژه روحانیت
• دادرسی عادلانه
• روحانیت
• دادرسی منصفانه
• دادسرای ویژه روحانیت
• آیین دادرسی
• حکم حکومتی