بررسی تطبیقی رژیم حقوقی حاکم بر واگذاری حق اکتشاف و استخراج منابع نفت و گاز
 | |
| عنوان | بررسی تطبیقی رژیم حقوقی حاکم بر واگذاری حق اکتشاف و استخراج منابع نفت و گاز |
|---|---|
| رشته | حقوق نفت و گاز |
| دانشجو | مهین فلاحتی |
| استاد راهنما | عبدالحسین شیروی |
| استاد مشاور | محمد ساردویی نسب |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۴۰۲ |
| دانشگاه | دانشگاه تهران |
بررسی تطبیقی رژیم حقوقی حاکم بر واگذاری حق اکتشاف و استخراج منابع نفت و گاز عنوان رساله ای است که توسط مهین فلاحتی، با راهنمایی عبدالحسین شیروی و با مشاوره محمد ساردویی نسب در سال ۱۴۰۲ و در مقطع دکتری دانشگاه تهران دفاع گردید.
چکیده
منابع نفت و گاز تحت مالکیت یا مدیریت دولت های میزبان قرار دارد. در مدیریت این منابع، دولت ها با وضع قوانین و مقررات در مورد شروط واگذاری و حقوق و تعهدات ناشی از آن، درصدد هستند به هدف رشد و توسعه اقتصادی و دیگر اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی دست پیدا کنند. در واقع، کشورهای صاحب نفت برای اینکه از منابع نفت و گاز تحت حاکمیت خود حداکثر تولید ارزش داشته باشند، در مرحله اول باید با وضع قوانین و مقررات، شرکت های نفتی را به سمت دستیابی به اهداف واگذاری سوق دهند. مجموعه این قوانین و مقررات، رژیم حقوقی حاکم بر واگذاری حق اکتشاف و استخراج منابع نفت و گاز نامیده می شود. با مطالعه و بررسی تطبیقی رژیم حقوقی حاکم بر واگذاری می توان نقاط ضعف و قوت آن را در راستای پیشبرد هر چه بیشتر اهداف واگذاری مورد اصلاح و بازبینی قرار داد. بنابراین مسیله اصلی در رساله حاضر این است که رژیم حقوقی حاکم بر واگذاری حق اکتشاف و استخراج منابع نفت و گاز در ایران بر اساس مطالعه تطبیقی با حقوق انگلستان و نروژ به چه صورت است و برای اصلاح و بهبود آن چه راهکارهایی می توان ارایه نمود. بر همین اساس، در فصل اول و دوم، رویکرد حاکم بر اهداف واگذاری دولت ها شرح داده می شود. در این رویکرد که رویکرد کل به جزء نامیده می شود، برای توجیه اهداف واگذاری دولت در ابتدا، سیاست گذاری دولت در بخش انرژی و نفت و گاز و سپس، سیاست گذاری دولت در زمینه اکتشاف و تولید نفت و گاز مورد بررسی قرار می گیرد. در فصل سوم، به رژیم حقوقی حاکم بر واگذاری به عنوان ابزار دستیابی به اهداف سیاستی دولت در امر واگذاری و موضوعاتی از قبیل ساختار تنظیم گری در امر واگذاری و چارچوب فرآیندی واگذاری پرداخته می شود. با بررسی تطبیقی رژیم حقوقی موجود در ایران و کشورهای انگلستان و نروژ می توان گفت قوانین و مقررات فعلی برای واگذاری قراردادهای بالادستی نفت و گاز مناسب نیستند و در این حوزه، ابهام، اجمال و خلا قانون گذاری وجود دارد. از این رو راهکار پیشنهادی، اصلاح و هماهنگ سازی قوانین موجود و تهیه قانون اساسنامه تنظیم گر واگذاری با صلاحیت عام مقرره گذاری و طراحی شیوه مطلوب واگذاری و برتری در تنظیم گر می باشد.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه
الف) بیان مساله
ب) ضرورت و اهمیت تحقیق
ج) سوالات تحقیق
د) فرضیات تحقیق
ه) پیشینه تحقیق
و) اهداف تحقیق
ز) روش شناسی تحقیق
ح) ساختار تحقیق
فصل اول: سیاست گذاری دولت در بخش انرژی و نفت و گاز
مبحث اول: تجزیه و تحلیل سیاست انرژی و نفت و گاز
الف)مرحله تعیین برنامه کار
ب)مرحله تکوین سیاست
ج)مرحله تصمیم گیری
د) مرحله اجرای سیاست
ه)مرحله ارزیابی سیاست
مبحث دوم) تحلیل اقتصادی سیاست های دولت در بخش انرژی و نفت و گاز
گفتار اول) مفهوم و اجزاء تحلیل اقتصادی
الف) اهداف در نظر گرفته شده برای سیاست انرژی و نفت و گاز
۱) افزایش رشد اقتصادی
۲) نرخ بالای اشتغال
۳) تثبیت قیمت
۴)افزایش بهره وری اقتصادی
۵) برابری اقتصادی
گفتار دوم: سیاست گذاری روش مند انرژی و نفت و گاز
الف) ابزارهای سیاست گذاری
۱)ابزارهای سازمانی
۲) ابزارهای آمرانه
۳) ابزارهای مالی
۴)ابزارهای اطلاعاتی
ج) نهادها
گفتار سوم: دیدگاه بخشی و زیر بخشی
فصل دوم: سیاست گذاری دولت در زمینه اکتشاف و تولید نفت و گاز
مبحث اول: توسعه و استقرار تولید داخلی
مبحث دوم: بدست آوردن حداکثر بهره اقتصادی از منابع نفتی
گفتار اول: مفهوم بهره اقتصادی نفتی
گفتار دوم: سازوکارهای وصول بهره اقتصادی و واگذاری
الف)سیستم های مبتنی بر ارایه پیشنهاد
۱)سیستم های در باز
۲)دورههای مجوزدهی
گفتار سوم) تنظیم سرعت اکتشاف و استخراج (سیاست تخلیه)
گفتار چهارم)مشارکت دولت در عملیات نفتی
گفتار پنجم) جذب سرمایه گذاران خارجی
گفتار ششم) اهداف زیست محیطی
گفتار هفتم)سهم داخل
گفتار هشتم) مالکیت بومی نفت و گاز
فصل سوم: حقوق حاکم بر واگذاری حق اکتشاف و استخراج منابع نفت و گاز
مبحث اول: ساختار تنظیم گری در امر واگذاری
گفتار اول: ضرورت تنظیم گری در امر واگذاری
گفتار دوم: مسیولیت های نهاد تنظیم گر در حوزه واگذاری
گفتار سوم: تفکیک یا ادغام کارکرد تنظیم گری در واگذاری
گفتار چهارم: مولفه های تنظیم گر برتر
گفتار پنجم: تنظیم گری در امر واگذاری در ایران
الف) ساختار موجود تنظیم گری در امر واگذاری در ایران
ب– راهکارهای برتری در تنظیم گری واگذاری
مبحث دوم: آمادگی برای آغاز فرآیند واگذاری
گفتار اول: کاربری زمین و محیط زیست
گفتار دوم: تعیین منطقه قراردادی
گفتار سوم: تدوین استراتژی واگذاری
الف) استراتژی مزایده یا مناقصه
۱– رعایت اصول حاکم بر مناقصه یا مزایده
۲–تعیین اهداف
۳–تعیین محصول
۳–انتخاب شکل و فرمت مزایده یا مناقصه
۴–انتخاب عناصر پیشنهاد پذیر
۵–شرکت در مناقصه به صورت مشترک
۶– ترجیحات پیشنهاد دهنده
۷–تعیین قیمت ذخیره
۸– بسته پیشنهاد
۹–اطلاعات موثر در تعیین نرخ بهینه عرضه مناطق نفتی و توزیع جغرافیایی آن
۱۰– چارچوب فرآیندی مناقصه
ب) تعیین استراتژی مذاکره
۱)موارد رجوع به مذاکره مستقیم
۲)رعایت اصول حاکم بر مذاکرات واگذاری
۳) انتخاب مذاکره کنندگان
۴)تعیین افق زمانی در مذاکرات
۵)تعیین فضای اطلاعاتی مذاکرات
۶) تدوین ساختار کلی قرارداد
۷) تعیین مواد قابل مذاکره از غیر قابل مذاکره
مبحث سوم: واگذاری حق اکتشاف و استخراج منابع نفتی از طریق مناقصه
گفتار اول: تایید صلاحیت اولیه
گفتار دوم: تنظیم فراخوان شرکت در مناقصه
الف) دعوت به مناقصه رسمی
گفتار سوم: ارزیابی و انتخاب مناقصه گران
الف: ارزیابی پیشنهادها
ب: کمیته ارزیابی مناقصه
ج: انتخاب از میان شرکت یا گروه شرکت های پیشنهاد دهنده
مبحث چهارم: واگذاری حق اکتشاف و استخراج منابع نفتی از طریق مذاکره
گفتار اول: روند تغییرات در مدل مذاکرات قراردادهای نفتی
گفتار دوم: مذاکرات در سمت دولت
الف)دقت و تمامیت در تدوین قرارداد
ب)بهبود پیشنهاد شروع
ج)تعیین اولویت ها و دستور کار
د)استراتژی های مورد عمل در میز مذاکره
ه) تیم مذاکره کننده دولت
و) روان کردن اجرای مذاکره
۱)اجتناب از مقررات غیر قابل اجرا
۲) نشان راه ها
۳)استاندارد کردن مقررات
۴)مقررات مربوط به خود– تنظیم گری
۵)ضمانت اجرا و مجازات
۶)وضع قوانین و مقررات
ز) استفاده از مشاوران خارجی
گفتار سوم: مذاکره در سمت شرکت نفتی
الف)اسناد حقوقی مورد نیاز
ب) قدرت حقوقی اسناد مورد نیاز
ج) موضوعات اصلی قابل مذاکره
۱–حدود منطقه قراردادی
۲–پذیره نقدی امضای قرارداد یا اجاره
۳– تعهدات کاری و مالی و مدت زمان مرحله اکتشاف و تعریف چاه اکتشافی
۴–رژیم یا سازوکار مالی
۵–مدیریت و نقش کمیته مشورتی فنی
۶–اکتشاف، ارزیابی و توسعه
۷– مال الاجاره سالانه، پذیره نقدی و دیگر تعهدات
۸–حقوق و تعهدات و مسیولیت های طرفین
۹– قانون حاکم، تعیین کارشناس واحد و داوری بین المللی
۱۰–محیط زیست
د) موضوعات فرعی یا ثانوی در مذاکرات نفتی
۱–دیباچه و تعاریف
۲–ارزش گذاری و اندازه گیری نفت
۳– انجام عملیات با ریسک واحد
۴– واردات کالا بدون پرداخت عوارض
۵– توسعه واحد
۶–بیمه
۷–فورس ماژور و دشوار شدن اجرای قرارداد
۸– رویه مناسب میدان نفتی
۹– گزارش کشف منابع معدنی غیر نفتی
۱۰–خاتمه قرارداد
۱۱–قانون حاکم، زبان قرارداد
۱۲–حل و فصل اختلافات؛ کمیته مشورتی فنی، کارشناس واحد
۱۳– داوری بین المللی
ه) موضع دولت پس از مذاکره
نتیجه و پیشنهاد
فهرست منابع
الف)منابع فارسی
ب)منابع انگلیسی
کلیدواژه ها
- سیاست گذاری دولت
- حق اکتشاف و استخراج منابع نفت و گاز
- تنظیم گر واگذاری