وضعیت رسانه های جمعی در جریان مخاصمات مسلحانه از منظر حقوق بین الملل

عنوان	وضعیت رسانه های جمعی در جریان مخاصمات مسلحانه از منظر حقوق بین الملل
رشته	حقوق بین الملل
دانشجو	ستاره ساعدی عراقی
استاد راهنما	محمدرضا ضیایی بیگدلی
استاد مشاور	همایون حبیبی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۸۹
دانشگاه	دانشگاه علامه طباطبایی

وضعیت رسانه های جمعی در جریان مخاصمات مسلحانه از منظر حقوق بین الملل عنوان پایان نامه ای است که توسط ستاره ساعدی عراقی، با راهنمایی محمدرضا ضیایی بیگدلی و با مشاوره همایون حبیبی در سال ۱۳۸۹ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه علامه طباطبایی دفاع گردید.

چکیده

رسانه های جمعی با اعزام خبرنگار به صحنه های نبرد به مثابه چشم و گوش جامعه بین المللی عمل می کنند. آنها با ارسال اخبار و اطلاعات مربوط به مخاصمه، جهانیان را از رویدادها آگاه می سازند. از این رو، رسانه های جمعی کارکردهای مختلفی در برهه های پیش از مخاصمه، حین مخاصمه و پس از مخاصمه دارند. کارکردهای مثبتی که می تواند اجرای بهتر حقوق بین الملل و تضمین اهداف و اصول آن را به همراه داشته باشد. اما در ایفای این وظیفه خطیر، رسانه ها با دو چالش عمده رو به رو هستند. یکی تحدید آزادی آنها از سوی دولت ها و دیگری عدم داشتن امنیت جانی. به واقع، دولت های متخاصم با آگاهی از میزان تاثیرگذاری رسانه های جمعی بر افکار عمومی ملی و بین المللی تلاش می کنند تا رسانه ها را دور نگه دارند و یا اجازه ایفای شایسته وظیفه خبررسانی به آنها را ندهند. دولت ها با سانسور گسترده اخبار و اطلاعات، تبلیغات و ترفندهای مختلف دیگر تلاش می کنند تا حقیقت را آنطور که می خواهند تحریف نمایند. از سوی دیگر، خطرناک بودن خبررسانی از صحنه های نبرد به دلیل نزدیک شدن به آتش جنگ و درگیری های مسلحانه جان خبرنگاران را به مخاطره می افکند. آمارهای تکان دهنده سازمان های حامی روزنامه نگاران در مخاصمات مختلف عیان کننده واقعیتی آشکار است که دولت ها به رغم وجود مقررات بین المللی در زمینه حمایت از خبرنگاران در زمان مخاصمات، تمایلی به تمکین در برابر این مقررات بین المللی لازم الاجرا ندارند. در این پژوهش میان رشته ای–که پیونددهنده حقوق بین الملل و علم ارتباطات است– حقوق، تکالیف، مسیولیت و کارکردهای رسانه–های جمعی در مخاصمات مسلحانه مورد بررسی قرار می گیرد.

ساختار و فهرست پایان نامه

فصل اول– کلیات و طرح تحقیق ۱

بند اول– بیان مسیله ۱

بند دوم– اهداف تحقیق ۲

بند سوم– پیشینه تحقیق ۲

بند چهارم– سوال های تحقیق ۳

بند پنجم– فرضیه های تحقیق ۳

بند ششم– روش تحقیق و گردآوری اطلاعات ۴

بند هفتم– فواید تحقیق ۴

بند هشتم– مشکلات تحقیق ۴

بند نهم– تعاریف واژگان تخصصی ۵

فصل دوم– حدود آزادی رسانه های جمعی در حقوق بین الملل ۱۳

بخش اول– آزادی رسانه های جمعی ۱۳

بخش دوم– محدودیت های وارده بر رسانه های جمعی ۲۳

فصل سوم– کارکردهای رسانه های جمعی در مخاصمات مسلحانه ۶۳

بخش اول– کارکردهای رسانه ها پیش از بروز مخاصمات مسلحانه ۶۳

بخش دوم– کارکردهای رسانه ها در حین مخاصمات مسلحانه ۸۳

بخش سوم– کارکردهای رسانه ها پس از مخاصمات مسلحانه ۱۰۷

فصل چهارم– حقوق و تکالیف رسانه های جمعی در مخاصمات مسلحانه ۱۳۵

بخش اول– حقوق رسانه های جمعی در مخاصمات مسلحانه ۱۳۵

بخش دوم– تکالیف رسانه های جمعی در مخاصمات مسلحانه ۱۶۴

بخش سوم– مسیولیت ناشی از اعمال متخلفانه و مجرمانه رسانه های جمعی ۱۶۸

نتیجه گیری ۱۸۸

منابع ۱۹۳

 

فهرست تفصیلی مطالب

فصل اول– کلیات و طرح تحقیق ۱

بند اول– بیان مسیله ۱

بند دوم– اهداف تحقیق ۲

بند سوم– پیشینه تحقیق ۲

بند چهارم– سوال های تحقیق ۳

الف– سوال اصلی تحقیق ۳

ب– سوال های فرعی تحقیق ۳

بند پنجم– فرضیه های تحقیق ۳

الف– فرضیه اصلی تحقیق ۴

ب– فرضیه های فرعی تحقیق ۴

بند ششم– روش تحقیق و گردآوری اطلاعات ۴

بند هفتم– فواید تحقیق ۴

بند هشتم– مشکلات تحقیق ۴

بند نهم– تعاریف واژگان تخصصی ۵

الف– رسانه های جمعی ۵

ب– مخاصمات مسلحانه ۵

۱– مخاصمات مسلحانه بین المللی ۵

۲– مخاصمات مسلحانه غیربین المللی ۶

ج– حقوق بین الملل ۷

د– حقوق بین المللی بشردوستانه ۷

ه– حقوق بین الملل بشر ۷

و– حقوق بین المللی کیفری ۸

ز– حقوق ارتباطات جمعی ۹

ح– حقوق مخاصمات مسلحانه ۹

ط– حقوق مسیولیت بین المللی ۱۰

ی– حق آزادی مطبوعات ۱۰

ک– حق آزادی بیان ۱۰

ل– حق آزادی اطلاعات ۱۱

م– روزنامه نگار ۱۱

فصل دوم– حدود آزادی رسانه های جمعی در حقوق بین الملل ۱۳

بخش اول– آزادی رسانه های جمعی ۱۳

بند اول– ملاحظات کلی ۱۴

بند دوم– آزادی رسانه ها در حقوق بین الملل ۱۷

بخش دوم– محدودیت های وارده بر رسانه های جمعی ۲۳

بند اول– ملاحظات کلی ۲۳

بند دوم– محدودیت های وارده بر آزادی رسانه های جمعی ۲۶

الف– امنیت ملی ۲۷

ب– نظم عمومی ۲۸

ج– جلوگیری از افشای اطلاعات محرمانه ۲۹

د– اخلاق ۲۹

ه– حقوق و حیثیت دیگران ۳۰

و– حمایت از اقتدار و بیطرفی دستگاه قضایی ۳۰

ز– ممنوعیت ترویج نفرت، تحریک به عملیات خصمانه، اعمال خشونت آمیز و هرگونه تبعیض ۳۱

۱– میثاق بین المللی حقوق مدنی و سیاسی ۳۱

۲– سایر اسناد بین المللی ۳۴

۳– پرونده جی آر تی و حزب دابلیو ج علیه دولت کانادا در کمیته حقوق بشر ۳۶

۴– نمونه هایی از تخطی رسانه ها از ممنوعیت های مذکور ۳۶

ک– رعایت مصالح کودکان و نوجوانان ۳۸

بند سوم– قابلیت تعلیق آزادی رسانه های جمعی در شرایط اضطراری ۳۹

بند چهارم– حدود آزادی رسانه های جمعی در مخاصمات ۴۲

الف– اعمال سانسور و استفاده تبلیغاتی از رسانه ها ۴۳

ب– رویه چالش برانگیز ایالات متحده آمریکا از منظر حقوق بین الملل ۴۶

۱– جنگ جهانی اول ۴۷

۲– جنگ جهانی دوم ۴۸

۳– جنگ گرانادا ۴۹

۴– جنگ خلیج فارس ۵۰

۴–۱– دعاوی علیه سانسور ۵۳

۴–۲– گزارش از جنگ: حقیقت یا نمایش؟ ۵۵

۵– جنگ افغانستان ۵۶

۶– جنگ عراق ۵۷

فصل سوم– کارکردهای رسانه های جمعی در مخاصمات مسلحانه ۶۳

بخش اول– کارکردهای رسانه ها پیش از بروز مخاصمات مسلحانه ۶۳

بند اول– آموزش و ترویج حقوق بین الملل بشردوستانه ۶۳

الف– آموزش به نظامیان ۶۶

ب– آموزش به غیرنظامیان ۶۶

۱– آموزش ویژه به جوانان ۶۷

۲– آموزش ویژه به روزنامه نگاران ۶۸

بند دوم– هشدار زودهنگام جهت جلوگیری از بروز مخاصمه ۶۹

الف– دیدگاه های مثبت ۷۰

ب– دیدگاه های منفی ۷۲

بند سوم– تنش زدایی و پیشبرد آشتی ملی ۷۵

الف– تاثیرات گوناگون رسانه بر آشتی ملی ۷۷

ب– رسانه های صلح ۸۰

۱– رادیو ای جامبو ۸۰

۲– مقدونیه ۸۱

۳– سایر موارد ۸۱

بخش دوم– کارکردهای رسانه ها در حین مخاصمات مسلحانه ۸۳

بند اول– اعلام وضعیت کشته شدگان، مفقودین، بیماران و اسرا ۸۳

الف– ارتباط آژانس مرکزی جستجوی صلیب سرخ و رسانه ها ۸۴

ب– حفظ حریم خصوصی افراد در اطلاع رسانی رسانه ها ۸۵

ج– رسانه ها در جستجوی موضوع های خاص ۸۵

بند دوم– اعلام نقض حقوق بین المللی بشردوستانه ۸۸

الف– مخاصمه ایران و عراق ۹۱

۱– بمباران شیمیایی حلبچه ۹۱

۲– حمله به جمعیت و اموال غیرنظامی ۹۲

بند سوم– بسیج کمک های بشردوستانه ۹۵

الف– رابطه رسانه ها با کمک های بشردوستانه ۹۶

ب– تعامل سازمان های بشردوستانه با رسانه ها ۹۷

ج– مشکل آفرینی ناآگاهی خبرنگاران ۹۷

د– کم توجهی یا بی توجهی رسانه ها به برخی مخاصمات ۹۸

ه– تاثیر گزارش های رسانه ای بر سیاستمداران ۹۹

۱– رواندا ۹۹

۲– یوگسلاوی ۱۰۰

۳– چچن ۱۰۰

و– مداخله بشردوستانه: جایگاه رسانه ها در کنار سایر عوامل ۱۰۰

ز– فشار افکار عمومی بر سیاستمداران ۱۰۲

ح– وضعیت های فراموش شده ۱۰۳

ط– نقش رسانه در پوشش خبری از انتقال محموله کمک های بشردوستانه ۱۰۵

بخش سوم– کارکردهای رسانه ها پس از مخاصمات مسلحانه ۱۰۷

بند اول– اطلاع رسانی از روند مذاکرات صلح و قرارداد ترک مخاصمه ۱۰۷

الف– رسانه و پوشش خبری از مذاکرات صلح ۱۰۸

ب– انواع تاثیرات رسانه ها بر مذاکرات صلح ۱۱۰

۱– تاثیر رسانه ها بر فضای سیاسی حاکم بر مذاکرات صلح ۱۱۰

۲– تاثیر رسانه ها بر ماهیت مباحثات درباره مذاکرات صلح ۱۱۰

۳– تاثیر رسانه ها بر استراتژی رفتار دشمن ۱۱۱

۴– تاثیر رسانه ها بر کاهش یا افزایش جایگاه مردمی و مشروعیت دشمن ۱۱۳

۵– تاثیر رسانه ها بر مذاکرات صلح: مثبت یا منفی ۱۱۳

بند دوم– اطلاع رسانی از وضعیت مناطق جنگ زده ۱۱۶

الف– هشدار رسانه ها درباره خطر مین ۱۱۷

ب– استقرار پناهندگان ۱۱۸

۱– تاثیر منفی رسانه ها بر مشکلات پناهجویان ۱۱۹

ج– برگزاری انتخابات آزاد ۱۲۰

بند سوم– کاربرد ادای شهادت خبرنگاران در مراجع قضایی ۱۲۱

الف– امتناع خبرنگار احضار شده به دیوان یوگسلاوی از ادای شهادت ۱۲۲

ب– انتقاد از ملاک ارایه شده از سوی دیوان ۱۲۵

ج– دیدگاه خبرنگاران شاهد در دیوان در خصوص شهادت خبرنگاران ۱۲۶

بند چهارم– کاربرد گزارش رسانه ها در مراجع قضایی و سازمان های بین المللی ۱۲۸

الف– کاربرد گزارش های رسانه در مراجع قضایی ۱۲۸

ب– کاربرد گزارش های رسانه در شورای امنیت ۱۲۹

ج– کاربرد گزارش های رسانه در سازمان های حقوق بشری ۱۳۱

د– کاربرد گزارش های رسانه ها در رابطه با جنگ غزه ۱۳۲

فصل چهارم– حقوق و تکالیف رسانه های جمعی در مخاصمات مسلحانه ۱۳۵

بخش اول– حقوق رسانه های جمعی در مخاصمات مسلحانه ۱۳۵

بند اول– حمایت از خبرنگاران و کادر خبری ۱۳۵

الف– مصونیت از حمله در جریان عملیات خصمانه ۱۳۶

۱– مخاصمه مسلحانه بین المللی ۱۳۶

۱–۱– ماده

پروتکل الحاقی اول ۱۳۶

۱–۱–۱– مداقه در عبارت پردازی ماده ۷۹ ۱۳۸

۱–۱–۲– انتقادات وارده بر ماده ۷۹ ۱۳۹

۱–۲– خبرنگاری همراه ۱۴۰

۱–۲–۲– معایب خبرنگاری همراه ۱۴۰

۱–۲–۳– خبرنگاران مستقل و راهکارهای آنان برای حفاظت از خود ۱۴۱

۱–۲–۳–۱– استخدام نیروهای شرکت های خصوصی امنیتی ۱۴۲

۱–۲–۳–۲– آموزش های ایمنی به روزنامه نگاران ۱۴۲

۲– مخاصمه مسلحانه غیربین المللی ۱۴۳

۳– عملیات ملل متحد و حمایت از روزنامه نگاران ۱۴۴

ب– حمایت در زمان بازداشت و اسارت ۱۴۶

۱– خبرنگاران جنگی ۱۴۶

۲– خبرنگاران مستقل ۱۴۸

۳– حمایت از خبرنگاران در صورت بازداشت در مناطق اشغالی ۱۴۸

۴– ناآرامی های داخلی، تنش ها و بحران ها ۱۴۹

۵– خدمات کمیته بین المللی صلیب سرخ به روزنامه نگاران ۱۴۹

بند دوم– حمایت از وسایل، تاسیسات و اماکن رسانه ها ۱۵۰

الف– ممنوعیت حمله در زمان عملیات خصمانه ۱۵۰

۱– کلیاتی پیرامون قواعد حمله به غیرنظامیان ۱۵۱

۲– اهداف با کاربرد دوگانه ۱۵۱

۳– تعهدات دولت متخاصم ۱۵۲

۳–۱– اخطار موثر پیش از حمله ۱۵۲

۳–۲– وجود مزیت نظامی ۱۵۲

۴– بررسی نمونه ها ۱۵۳

۴–۱– حمله ناتو به رادیو و تلویزیون صربستان ۱۵۳

۴–۲– حملات آمریکا علیه رسانه ها ۱۵۵

۴–۳– حملات اسراییل علیه رسانه های لبنان ۱۵۶

۵– مسیولیت حمله کننده به جمعیت و اموال غیرنظامی ۱۵۷

ب– واکنش جامعه بین المللی نسبت به حمله علیه رسانه ها و کادر خبری ۱۵۸

۱– سازمان ملل متحد ۱۵۹

۱–۱– مجمع عمومی ملل متحد ۱۵۹

۱–۲– کمیسیون حقوق بشر ۱۵۹

۱–۳– یونسکو ۱۵۹

۱–۴– شورای امنیت ۱۶۰

۱–۵– شورای حقوق بشر ۱۶۱

۲– سازمان های منطقه ای ۱۶۲

۳– سازمان های حامی رسانه ها ۱۶۲

بخش دوم– تکالیف رسانه های جمعی در مخاصمات مسلحانه ۱۶۴

بند اول– زمینه های مقررات اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری ۱۶۶

بند دوم– قوانین مربوط به اصول اخلاق حرفه ای روزنامه نگاری ۱۶۶

بخش سوم– مسیولیت ناشی از اعمال متخلفانه و مجرمانه رسانه های جمعی ۱۶۸

بند اول– مسیولیت کیفری بین المللی ۱۶۸

۱– در رویه قضایی بین المللی ۱۶۹

۱–۱– رویه دادگاه نظامی نورمبرگ ۱۶۹

۱–۱–۱– قضیه یولیوس استرایشر ۱۶۹

۱–۱–۲– قضیه هانس فریزشه ۱۷۰

۱–۲– رویه دیوان بین المللی کیفری برای رواندا ۱۷۱

۱–۲–۱– پیشینه نقش رسانه های جمعی در ژنوساید در رواندا ۱۷۱

۱–۲–۲– تحلیل رای قضیه رسانه در دیوان کیفری بین المللی برای رواندا ۱۷۲

۱–۲–۲–۱– تمایز میان نفرت پراکنی و تحریک عمومی و مستقیم به ژنوساید ۱۷۳

۱–۲–۲–۲– مسیولیت کیفری فردی ۱۷۶

بند دوم– مسیولیت بین المللی دولت ها در قبال رسانه های جمعی ۱۷۹

الف– مسیولیت بین المللی دولت در قبال رسانه های دولتی ۱۸۰

ب– مسیولیت بین المللی دولت در قبال رسانه های غیردولتی ۱۸۲

۱– تعهد دولت به پیشگیری ۱۸۳

۲– تعهد دولت به مجازات ۱۸۶

نتیجه گیری ۱۸۸

منابع ۱۹۳

کلیدواژه ها

• رسانه های جمعی
• مخاصمات مسلحانه
• حق آزادی بیان
• حق آزادی اطلاعات
• آزادی بیان
• آزادی مطبوعات
• حقوق بین الملل
• رسانه های گروهی
• حقوق بشر
• روزنامه نگار
• جنگ