بررسی قابلیت اعمال اصل دفاع مشروع در برابر تجاوز قریب الوقوع با تاکید بر دفاع پیشگیرانه

عنوان	بررسی قابلیت اعمال اصل دفاع مشروع در برابر تجاوز قریب الوقوع با تاکید بر دفاع پیشگیرانه
رشته	حقوق بین الملل
دانشجو	عادل عسکریان
استاد راهنما	نادر مردانی
استاد مشاور	فرهاد طلایی، فضل الله فروغی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۳۹۲
دانشگاه	دانشگاه شیراز

بررسی قابلیت اعمال اصل دفاع مشروع در برابر تجاوز قریب الوقوع با تاکید بر دفاع پیشگیرانه عنوان پایان نامه ای است که توسط عادل عسکریان، با راهنمایی نادر مردانی و با مشاوره فرهاد طلایی و فضل الله فروغی در سال ۱۳۹۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز دفاع گردید.

چکیده

دفاع از خود مشروع تنها استثناء اصل عدم توسل به زور می باشد. ماده ۵۱ منشور در مقام بیان دفاع از خود مشروع آن را با قید وقوع حمله مسلحانه محدود می کند. با این وصف، امروزه با رشد علم و تکنولوژی و دستیابی به تسلیحات کشتارجمعی و وجود پدیده تروریسم، ارجاع به قواعد حقوق بین الملل عرفی در جهت اثبات سایر اشکال دفاع از خود به نظر ضروری می رسد. از سوی دیگر، به کارگیری تسلیحات کشتارجمعی و شیوه های تروریسمی توسط دولتی که نیت تجاوزکارانه دارد، نگرانی فزاینده جامعه جهانی و آسیب پذیری نظام حقوق بین الملل را در پی دارد. بنابراین شناسایی پدیده تجاوز قریب الوقوع به عنوان پدیده ای ناقض صلح و امنیت بین المللی پیش نیاز سازمان ملل متحد و رکن صلاحیت دار آن یعنی شورای امنیت در احراز چنین پدیده ای می باشد. تجویز مشروعیت دفع مشروع پیش دستانه از سوی شورای امنیت به صورت موردی و تحت حاکمیت قواعد توسل به زور Jus ad Bellum و قواعد حقوق بشردوستانه Jus in Bello می تواند به تحدید اثرات پدیده تجاوز قریب الوقوع در نظام حقوقی بین المللی منجر شود. و از سوی دیگر نحوه ی برخورد و عکس العمل حقوق بین الملل را در برابر سایر اشکال دفاع از خود همانند دفاع پیشگیرانه مشخص می سازد.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه ۱

فصل اول: کلیات ۷

مقدمه فصل ۸

مبحث اول: سیر تاریخی تحول دفاع مشروع در حقوق بین الملل ۹

گفتار اول: دفاع مشروع تا جنگ جهانی اول ۹

الف: تا قبل از قرن

میلادی ۹

ب: قضیه کشتی کارولینا ۱۲

ج: معاهدات صلح لاهه ۱۹۰۷ – ۱۸۹۹ ۱۳

گفتار دوم: دفاع مشروع بین دو جنگ جهانی اول و دوم ۱۵

الف: دفاع مشروع و میثاق جامعه ملل ۱۵

ب: دفاع مشروع در پیمان بریان – کلوگ ۱۶

گفتار سوم: دفاع مشروع پس از جنگ جهانی دوم ۱۷

الف: دفاع مشروع در رویه قضایی دادگاه های بین المللی نورنبرگ و توکیو ۱۸

ب: دفاع مشروع در رویه قضایی دیوان بین المللی دادگستری ۲۱

ج: دفاع مشروع در رویه دادگاه های بین المللی خاص ۲۳

گفتار چهارم: دفاع مشروع در منشور ملل متحد ۲۴

مبحث دوم: تعریف دفاع مشروع در وجه بین المللی ۲۶

گفتار اول: دفاع مشروع و حقوق طبیعی ۲۶

گفتار دوم: دفاع مشروع در منشور ملل متحد ۲۷

الف: تعریف دفاع مشروع در منشور ۲۷

ب: تجزیه و تحلیل ماده

منشور ۲۹

گفتار سوم: محدودیت دفاع مشروع ۳۰

الف: محدودیت در حقوق بین الملل موضوعه ۳۰

ب: محدودیت در حقوق بین الملل عرفی ۳۱

مبحث سوم: سیر تاریخی تجاوز در حقوق بین المللی ۳۲

گفتار اول: تجاوز در تمدن های کهن تا قبل از جنگ جهانی اول ۳۲

الف: تا قبل از معاهدات صلح لاهه ۱۹۰۷– ۱۸۹۹ ۳۲

ب: معاهدات صلح لاهه ۳۴

گفتار دوم: تجاوز بین جنگ های جهانی اول و دوم ۳۴

الف: تجاوز در میثاق جامعه ملل ۳۴

ب: تجاوز در معاهده لوکارنو ۳۶

ج: تجاوز در پیمان بریان – کلوگ ۳۷

گفتار سوم: تجاوز بعد از جنگ جهانی دوم ۳۸

الف: تجاوز در رویه قضایی دادگاه های بین المللی نورنبرگ و توکیو ۳۸

ب: تجاوز در منشور ملل متحد ۳۹

ج: تجاوز در دیوان کیفری بین المللی ۴۰

مبحث چهارم: تعریف تجاوز در وجه بین المللی ۴۲

گفتار اول: جنایت بین المللی بودن تجاوز ۴۲

الف: مفهوم جنایت بین المللی ۴۳

ب: آثار جنایت بین المللی ۴۵

گفتار دوم: ابهام در جنایت بودن تجاوز بین المللی در حقوق بین المللی ۴۷

الف: لزوم مبارزه کیفری به عنوان هنجار بین المللی در مبارزه با تجاوز ۴۸

ب: عملکرد جامعه بین المللی در نهادینه سازی جرم انگاری تجاوز ۴۸

ج: سازوکارهای حقوق بین الملل برای مبارزه کیفری با تجاوز ۴۹

د: تعامل نهاد جرم انگاری تجاوز با دیگر اجزای حقوق بین الملل ۵۰

گفتار سوم: قطعنامه تعریف تجاوز ۱۹۷۴ ۵۱

الف: کنفرانس سانفرانسیسکو در مورد تعریف تجاوز ۵۱

ب: قطعنامه تعریف تجاوز مجمع عمومی سازمان ملل ۱۹۷۴ ۵۳

نتیجه گیری فصل ۵۸

فصل دوم: دفاع مشروع ۵۹

مقدمه قصل ۶۰

مبحث اول: اطلاق اصل دفاع مشروع بر عنوان دفاع پیش دستانه ۶۰

گفتار اول: نظریه های علمای حقوق بین الملل ۶۰

گفتار دوم: رویکرد نهادهای سازمان ملل متحد درباره دفاع پیش دستانه ۷۳

الف: توسل به دفاع پیش دستانه در هنگام احتمال حمله ۷۳

ب: گزارش کمیسیون حقوق بین الملل در سال ۱۹۸۹ ۷۴

ج: دفاع مشروع پیش دستانه در قضیه نیکاراگویه ۷۵

مبحث دوم: شرایط دفاع مشروع ۷۷

گفتار اول: ضرورت انجام دفاع مشروع ۷۷

گفتار دوم: متناسب بودن دفاع با تجاوز ۷۸

گفتار سوم: دخالت سازمان ملل متحد ۷۹

مبحث سوم: اشکال دفاع مشروع ۸۱

گفتار اول: انواع دفاع مشروع ۸۱

الف: دفاع از سرزمین ۸۱

ب: دفاع از حاکمیت و استقلال سیاسی ۸۳

ج: دفاع از اتباع ملی ۸۹

گفتار دوم: شیوه های اعمال حق دفاع مشروع ۹۳

الف: حق اعمال دفاع مشروع فردی ۹۳

ب: حق اعمال دفاع مشروع جمعی ۹۵

نتیجه گیری فصل ۹۸

فصل سوم: تجاوز بین المللی ۹۹

مقدمه فصل ۱۰۰

مبحث اول: ممنوعیت توسل به زور مرگبار ۱۰۰

گفتار اول: منع توسل به زور در حل و فصل اختلافات بین المللی ۱۰۰

گفتار دوم: راهکارهای جایگزین توسل به زور از سوی حقوق بین الملل ۱۰۳

الف: روش های غیرحقوقی ۱۰۳

ب: روش های حقوقی ۱۰۵

مبحث دوم: سازوکارهای حقوق بین الملل در جهت حمایت

از اشخاص و کاهش تاثیرات تجاوز در نظم عمومی بین المللی ۱۰۸

گفتار اول: سازوکارهای حقوق بین الملل برای تحدید اثرات تجاوز در جامعه جهانی ۱۰۸

الف: لزوم تبعیت دولت ها از مقررات کنوانسیون های چهارگانه ژنو ۱۹۴۹ و

کنوانسیون های مربوط به جنگ ۱۹۰۷ ۱۰۸

ب: مقید بودن اطراف تخاصم به رعایت مقررات مربوط به درگیری های

مسلحانه و قواعد حقوق بشردوستانه (چه متجاوز باشند چه نباشند) ۱۱۰

گفتار دوم: سازوکارهای حقوق بین الملل در جهت حمایت از

اشخاص حقیقی در معرفی خطرات تجاوز ۱۱۲

الف: رعایت مفاد پروتکل های اول و دوم الحاقی به کنوانسیون های

چهارگانه ژنو راجع به درگیری های مسلحانه ۱۱۲

ب: رعایت حقوق بشردوستانه در مورد غیرنظامیان و نظامیان در بند ۱۱۷

مبحث سوم: تجویز توسل به زور توسط حقوق بین الملل ۱۲۱

گفتار اول: شرایط تجویز توسل به زور به شیوه مشروع توسط حقوق بین الملل ۱۲۱

الف: لزوم تحقق مفاد فصل هفتم منشور در مورد کشور خاطی از

قواعد حقوق بین الملل ۱۲۱

ب: لزوم اتفاق نظر اعضای جامعه جهانی در صدور دستور توسل به زور ۱۲۳

گفتار دوم: موارد منجر به صدور توسل به زور توسط حقوق بین الملل ۱۲۶

الف: جنایت های بین المللی ۱۲۶

ب: جنایت های غیر بین المللی ۱۲۷

مبحث چهارم: اشکال تجاوز ۱۳۱

گفتار اول: تجاوز مستقیم ۱۳۲

الف: نیت تجاوز (نیت حمله) ۱۳۳

ب: پیشدستی در تجاوز ۱۳۳

ج: شدت و دامنه تجاوز ۱۳۴

گفتار دوم: تجاوز غیرمستقیم ۱۳۵

الف: وضعیت و تکالیف دولت های خارج از مخاصمه براساس

حقوق بی طرفی ۱۳۵

ب: خروج از بی طرفی ۱۳۹

مبحث پنجم: تجاوز قریب الوقوع در حقوق بین الملل ۱۴۱

گفتار اول: جایگاه تجاوز قریب الوقوع در منابع حقوق بین الملل

و قطعنامه تعریف تجاوز ۱۴۱

الف: جایگاه تجاوز قریب الوقوع در منابع حقوق بین الملل ۱۴۱

ب: تجاوز قریب الوقوع در قطعنامه تعریف تجاوز ۱۴۴

گفتار دوم: پدیده تجاوز قریب الوقوع ۱۴۶

الف: وضعیت حمله مسلحانه ۱۴۶

ب: نقض جدی یک تعهد آمره ۱۴۹

ج: تهدید به توسل به زور ۱۵۰

د: شناسایی نقض صلح و امنیت بین المللی توسط ارکان سازمان ملل متحد ۱۵۱

نتیجه گیری فصل ۱۵۵

فصل چهارم: دفاع پیشگیرانه در برابر تجاوز قریب الوقوع از منظر

حقوق بین الملل ۱۵۶

مقدمه فصل ۱۵۷

مبحث اول: موارد تجویز دفاع مشروع در برابر تجاوز قریب الوقوع از سوی

ارکان سازمان ملل متحد ۱۵۷

گفتار اول: فعالیت های مخاطره آمیز یک عضو جامعه جهانی در تهدید، صلح

امنیت و نظم بین المللی ۱۵۷

الف: اقداماتی که در قالب تجاوز قریب الوقوع صورت می گیرد ۱۵۷

ب: تجویز دفاع مشروع در برابر تجاوز قریب الوقوع به عنوان پدیده ای جدید ۱۵۹

گفتار دوم: تجویز دفاع مشروع به عنوان اهرمی برای دور نگه داشتن

توسل به زور به عنوان ابزار سیاست ملی ۱۶۱

مبحث دوم: نگرانی فزاینده جامعه جهانی درخصوص تسلیحات

کشتارجمعی و تروریسم ۱۶۳

گفتار اول: ابزارهای جنگی ۱۶۴

الف: تسلیحات متعارف ۱۶۴

ب: تسلیحات غیرمتعارف ۱۶۵

گفتار دوم: منابع حقوق بین الملل درباره تحریم ابزارهای جنگی غیرمتعارف ۱۶۸

الف: تحریم سلاح بیولوژیک ۱۶۸

ب: تحریم سلاح شیمیایی ۱۷۰

ج: تحریم سلاح هسته ای ۱۷۲

د: کنفرانس خلع سلاح ۱۷۴

گفتار سوم: تروریسم و تحریم آن در حقوق بین الملل ۱۷۴

الف: چیستی تروریسم ۱۷۵

ب: منع تروریسم در حقوق بین الملل ۱۷۶

گفتار چهارم: دفاع مشروع در قبال تسلیحات غیرمتعارف و حملات تروریستی ۱۷۸

الف: دفاع مشروع در قبال تسلیحات غیرمتعارف و دفاع مشروع

با توسل به تسلیحات غیرمتعارف ۱۷۸

ب: دفاع مشروع در قبال تروریسم ۱۸۳

نتیجه گیری فصل ۱۸۶

نتیجه گیری نهایی ۱۸۷

فهرست منابع ۱۸۸

کلیدواژه ها

• تجاوز نظامی
• حمله مسلحانه
• دفاع مشروع
• سلاح کشتار جمعی
• پیشگیری
• حقوق بین المللی
• حمله و تهدید
• دفاع از خود
• ملل متحد (یو.ان)
• دفاع مشروع
• دفاع پیش دستانه
• دفاع پیشگیرانه