حقوق بشر و بشر دوستانه در نهج البلاغه
 | |
| عنوان | حقوق بشر و بشر دوستانه در نهج البلاغه |
|---|---|
| رشته | حقوق بین الملل |
| دانشجو | ولی الله شجاع پوریان |
| استاد راهنما | محمدمهدی جعفری |
| استاد مشاور | عسکر جلالیان |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۹۳ |
| دانشگاه | مرکز پیام نور تهران |
حقوق بشر و بشر دوستانه در نهج البلاغه عنوان پایان نامه ای است که توسط ولی الله شجاع پوریان، با راهنمایی محمدمهدی جعفری و با مشاوره عسکر جلالیان در سال ۱۳۹۳ و در مقطع کارشناسی ارشد مرکز پیام نور تهران دفاع گردید.
چکیده
انسان به رغم تاریخ طولانی تمدن خود و ظهور و سقوط نظام های تمدنی گوناگون، کوتاه زمانی است که حقوق بشر را به رسمیت شناخته است. حقوق بشر ابتدایی ترین و اساسی ترین حقوقی است که هر فرد به لحاظ ذاتی، فطری و به صرف انسان بودن از آن بهره مند است. این بیان ساده، آثار و بازتاب های اجتماعی و سیاسی مهمی برای مردم و حکومت ها به دنبال دارد. مطابق اعلامیه جهانی حقوق بشر و سایر اسناد بین المللی این حقوق ویژگی هایی همچون جهان شمولی، سلب ناشدنی، انتقال ناپذیری، تفکیک ناپذیری، عدم تبعیض، برابری طلبی، به هم پیوستگی و درهم تنیدگی را دارا است. تبیین و بررسی دیدگاه امام علی بن ابی طالب(ع) نسبت به حقوق بشر و بشردوستانه که قرن ها پیش از ظهور در اندیشه سیاسی غرب، در سیره نظری و عملی ایشان نمود خارجی داشته است، با بررسی نظامی که در طول حکمرانی حضرت شکل گرفت و واکاوی سیره ایشان، پیش از دوران حکومتش، ارزش این تفکر را در اندیشه سیاسی اسلام بیان می دارد. در این راستا مطالعه مفاد و شروح نهج البلاغه موید این برداشت از کردار و گفتار امام (ع) است. حق حیات که در اندیشه معاصر، حیات آدمی را از هر تهدیدی مصون می داند، در سیره امیرالمومنین(ع) ظهور یافت و در رفتار ایشان با ابن ملجم به اوج ظهور رسید. در منظرامام تنها ملاک برخورداری از حقوق شهروندی، انسان بودن است. در این نوشته تلاش شده تا موضوع حقوق بشر و حقوق بشردوستانه از نگاه نهج البلاغه مورد مداقه قرار گیرد. از این رو به بررسی برخی مفاهیم و مبانی مربوط به حقوق بشر و حقوق بشردوستانه در نهج البلاغه و سیره عملی امیرالمومنین (ع) پرداخته ایم و در این خصوص ضمن برسی متون حقوقی و بین المللی در باب حقوق بشر و بشردوستانه و تطبیق آن ها با مفاهیم مطرح در نهج البلاغه و آنچه در سیره امام (ع) به روشنی قابل برداشت و ملاحظه است، این فرضیه مورد تایید و تاکید قرار گرفته که آنچه در اندیشه و بیان حضرت دیده می شود، بر مفاهیم جدید تقدم زمانی دارد. حقوق بشر و حقوق بشردوستانه، دو شاخه پراهمیت حقوق بشمار می روند و امروزه در کانون توجه جهانی قرار دارند. با مراجعه به منابع اسلامی، می توان به روشنی به این حقیقت پی برد که اسلام، قرن ها پیش از شکل گیری و تدوین مفاهیم حقوق بشری، در قالب اصول و قواعد دینی خود، از جمله کرامت انسانی، آزادی، مساوات، برخورداری از امنیت و احترام به مالکیت فردی و... در این حوزه پیشتاز بوده است. اگرچه مبانی حقوق بشری و حقوق بشردوستانه، پیشتر و بیشتر در قرآن کریم واکاوی گردیده، اما این موضوعات در نهج البلاغه، کتاب دوم مسلمانان پس از قرآن، کمتر مورد بررسی قرار گرفته است. این رساله درپی بازشناسی دیدگاه نهج البلاغه در زمینه حقوق بشر و حقوق بشردوستانه است. در این پژوهش که از روش توصیفی – تحلیلی پیروی کرده، کوشیده شده با ارایه نمونه هایی از نهج البلاغه و همچنین مراجعه به سیره عملی امام علی(ع)، رویکرد نظری و پایبندی عینی امام(ع) به ارزش های حقوق بشری تبیین گردد. این تحقیق شامل چهار فصل می باشد که شامل: فصل اول، پیشینه حقوق بشر و حقوق بشردوستانه در اسناد بین المللی؛ فصل دوم، حقوق بشر و بشردوستنه در اسلام؛ فصل سوم حقوق بشر در نهج البلاغه، فصل چهارم حقوق بشردوستانه در نهج البلاغه می باشد.
ساختار و فهرست پایان نامه
چکیده ۳
مقدمه ۹
تبیین مساله ۱۰
سوال های تحقیق ۱۲
فرضیه های تحقیق ۱۳
پیشینه تحقیق ۱۴
اهداف تحقیق ۱۴
کاربرد تحقیق ۱۵
شیوه تحقیق ۱۶
فصل اول پیشینه حقوق بشر و حقوق بشردوستانه در اسناد بین المللی مقدمه: ۱۹
مبحث اول: مفهوم حقوق بشر ۱۹
گفتار اول: تعریف حقوق بشر ۲۰
گفتار دوم: تاریخچه حقوق بشر ۲۲
مبحث دوم: مفهوم حقوق بشر دوستانه ۲۵
گفتار اول: تعریف حقوق بشردوستانه ۲۶
گفتار دوم: تاریخچه حقوق بشردوستانه ۲۷
مبحث سوم: رابطه حقوق بشر و حقوق بشردوستانه ۳۱
گفتار اول: عدم تقابل تعهدات مربوط به حقوق بشر و بشردوستانه ۳۱
گفتار دوم: ویژگی تعهدات مربوط به حقوق بشر و حقوق بشردوستانه ۳۹
مبحث چهارم: قابلیت اعمال همزمان هر دو نظام حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه از منظر نهادهای جهانی ۴۳
گفتار اول: مجمع عمومی سازمان ملل متحد ۴۴
گفتار دوم: شورای امنیت سازمان ملل متحد ۴۴
گفتار سوم: دیوان بین المللی دادگستری ۴۵
مبحث پنجم: قابلیت اعمال همزمان هر دو نظام از منظر نهادهای منطقه ای ۴۷
گفتار اول: دیوان آمریکایی حقوق بشر ۴۷
گفتار دوم: دیوان اروپایی حقوق بشر ۴۸
فصل دوم حقوق بشر و بشردوستانه در اسلام
مقدمه: ۵۴
مبحث اول: حقوق بشر در اسلام ۵۷
مبحث دوم: منابع حقوق بشر در اسلام ۶۰
گفتار اول: قرآن ۶۱
گفتار دوم: حدیث ۶۶
مبحث سوم: حقوق بشر دوستانه در اسلام ۶۸
گفتار اول: مبانی حقوق بشردوستانه در اسلام ۶۹
مبحث چهارم: وجه مشترک حقوق بشر و حقوق بشر دوستانه در اسلام ۷۳
گفتار اول: حق حیات ۷۳
گفتار دوم: آزادی های عمومی ۷۸
گفتار سوم: آزادی فردی ۷۹
گفتار چهارم: آزادی فکر و عقیده ۸۰
گفتار پنجم: آزادی بیان ۸۲
فصل سوم حقوق بشر در نهج البلاغه
مقدمه: ۸۵
مبحث اول: کرامت انسانی ۸۷
گفتار اول: کرامت انسانی پایه حقوق بشر ۸۸
گفتار دوم: کرامت انسانی در حکمرانی ۹۰
مبحث دوم: حق حیات ۹۲
گفتار اول: حق حیات در بیانات و رفتار حضرت علی(ع) ۹۳
گفتار دوم: حق حیات در جامعه ۹۵
مبحث سوم: حق آزادی فردی ۹۷
گفتار اول: سیره عملی و نظری حضرت علی(ع) در حق آزادی فردی ۹۷
گفتار دوم: حق آزادی فردی از دیدگاه حقوق بشر معاصر و حضرت علی(ع) ۹۸
مبحث چهارم: مالکیت فردی ۱۰۰
گفتار اول: حق مالکیت فردی در نظام حکومتی ۱۰۱
مبحث پنجم: عدالت و مساوات ۱۰۲
گفتار اول: عدالت و مساوات در سیره عملی و نظری حضرت علی(ع) ۱۰۳
مبحث ششم: حقوق عمومی مردم ۱۰۴
گفتار اول: خلافت ۱۰۴
گفتار دوم: حقوق همسایگان و مجرمان ۱۰۵
گفتار سوم: غرور در قدرت ۱۰۶
گفتار چهارم: رعایت انصاف ۱۰۶
گفتار پنجم: حقوق اقشار پایین جامعه ۱۰۷
مبحث هفتم: حقوق اقلیت ها ۱۰۷
مبحث هشتم: حقوق زندانیان ۱۰۹
گفتار اول: سیره و عمل حضرت علی(ع) در حقوق زندانیان ۱۰۹
مبحث هشتم: امتیاز ندادن به خواص ۱۱۱
گفتار اول: مساوات در برابر قانون ۱۱۲
گفتار دوم: شایسته سالاری ۱۱۳
مبحث دهم: حق آزادی مذهب ۱۱۴
فصل چهارم حقوق بشردوستانه در نهج البلاغه
مقدمه ۱۱۷
مبحث اول: خاستگاه حقوق بشر دوستانه از نظرگاه امام علی(ع) ۱۱۹
مبحث دوم: مفهوم جنگ در حقوق بین الملل و نظرگاه امام علی(ع) ۱۲۲
گفتار اول: جنگ نامتقارن ۱۲۸
گفتار دوم: نظامیان (رزمندگان) ۱۳۳
مبحث سوم: منع کشتار نظامیان دشمن مجبور به شرکت در جنگ ۱۳۵
گفتار اول: ممنوعیت به قحطی (تشنگی) کشاندن در نهج البلاغه ۱۳۷
گفتار دوم: احترام به اجساد کشته شدگان و مردگان در نهج البلاغه ۱۴۱
مبحث چهارم: حقوق بشر دوستانه امام علی در رفتارهای جنگی ۱۴۲
گفتار اول: مجروحان جنگ ۱۴۳
گفتار دوم: اسیران ۱۴۴
گفتار سوم: تسلیم شدگان ۱۴۷
نتیجه گیری ۱۵۱
منابع و ماخذ ۱۵۶
Abstract ۱۶۱
کلیدواژه ها
- علی بن ابی طالب (ع)، امام اول
- نهج البلاغه
- حقوق بین الملل بشردوستانه
- آزادی بیان
- کرامت انسانی
- حق حیات
- امام علی(ع)
- نهج البلاغه
- حقوق بشر
- حقوق بشردوستانه
- حقوق بشر
- اسلام