نقش اراده در شکل گیری جرم و مسولیت کیفری
 | |
| عنوان | نقش اراده در شکل گیری جرم و مسولیت کیفری |
|---|---|
| رشته | حقوق جزا و جرم شناسی |
| دانشجو | محمدهادی نادری |
| استاد راهنما | فضل اله فروغی |
| استاد مشاور | مهدی سالاری |
| مقطع | کارشناسی ارشد |
| سال دفاع | ۱۳۸۸ |
| دانشگاه | دانشگاه شیراز |
نقش اراده در شکل گیری جرم و مسولیت کیفری عنوان پایان نامه ای است که توسط محمدهادی نادری، با راهنمایی فضل اله فروغی و با مشاوره مهدی سالاری در سال ۱۳۸۸ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز دفاع گردید.
چکیده
مجازات، واکنشی است از سوی حاکمیت علیه اشخاص ناقض بایدها و نبایدهای قانونی آن. نقض این هنجارهای قانونی که به عنوان جرم شناخته می شوند، مستلزم این است که نخست؛ از سوی مخاطبین قانون واقع شده و دیگر اینکه؛ قابلیت انتساب به ذهن شریرانه مخاطبین را داشته یا نشات گرفته از آن باشد. از این رو، آن دسته از ابناء بشر که صلاحیت اندیشیدن، خواستن یا اراده کردن را ندارند، با فقد شرط نخست، خروج موضوعی داشته، اصولا" مخاطب محسوب نمی شوند. برخی از مخاطبین نیز آنجا که اراده و خواست مجرمانه شان بنا به علتی عارضی، معلول ذهن شریرانه آنان نبوده؛ چون مستان و مجبوران یا آنان که پنداری مخالف با واقع دارند، به علت عدم قابلیت انتساب و بی اعتباری اراده صادره، شرط دومین را فاقد بوده، و به تبع عمل واقع شده جرم محسوب نمی شود. از این منظر، اراده، که می توان از آن، تعبیر به قبض و بسط آگاهانه ی قوه عضلانی مخاطبین در جهت فعل یا ترک مجرمانه نمود، نقشی کلیدی داشته؛ آنگونه که دیگر بنیادهای حقوق کیفری را می بایست در پرتو آن باز شناخت. پاره ای اشخاص را به علت نقص یا فساد قوه عقلانی در اندیشیدن و به تبع فقدان اراده، مخاطب قوانین ندانست و اعمال صادره از برخی مکلفین را به علت بی اعتباری اراده صادره، بنا به علتی عارضی چون جهل یا سلب قدرت، مشمول عنوان مجرمانه(با فقد رکن روانی)ندانست. از سوی دیگر، مجازات تبهکاران بر مبنای آنچه که استحقاق آن را دارند، مصداقی است از مفهوم عدالت در وضع شیء در موضعش. از این رو، کیفر دادن برخی افراد مکلف که اراده شان – فارغ از مباحث فلسفی و کلامی جبر و اختیار– دستخوش عواملی ناخواسته بوده، نه منصفانه است و نه عادلانه. قانون گذار و مجریان آن می بایست به دنبال واکنش هایی دیگر؛ از جنسی غیر مجازات، در قبال آنان باشند. این موضع(مواخذه بر مبنای وسع)هم عادلانه است؛ آنگونه که برخی فیلسوفان چون کانت پنداشته اند و هم دارای مصلحت در پیش گیری و درمان.
ساختار و فهرست پایان نامه
مقدمه ۱
بخش اول: کلیات ۶
فصل اول : نفس و قوای آن ۷
مبحث اول : مفهوم و تعریف نفس ۷
مبحث دوم : مراتب نفس و قوای آن ۹
گفتار اول : نفس نباتی و قوای آن ۹
گفتار دوم : نفس حیوانی و قوای آن ۱۰
بند اول : قوای مدرِِکه ۱۱
الف : قوای مدرِِکه ظاهر ۱۲
ب ) قوای مدرِِکه باطن ۱۴
۱ – خیال ( قوه مصوِره) ۱۴
۲ – حس مشترک ۱۵
۳ – قوه وهم (متوهِمه یا واهِمه) ۱۶
۴ – حافظه )متذکِره یا ذاکره) ۱۷
۵ – قوه متصرِفه (مخیِله) ۱۸
بند دوم : قوای محرِکه ۱۹
الف : قوه باعثه ۲۰
ب : قوه فاعِله ۲۲
مبحث سوم : نفس انسانی ( عقل نظری وعملی) و مراتب آن ۲۳
گفتار اول : عقل هیولانی ۲۴
گفتار دوم : عقل بالملکه (عقل ممکن) ۲۵
گفتار سوم : عقل مکتسِب ( عقل بالفعل ) ۲۶
فصل دوم : عقل و کارکردهای آن ۲۸
مبحث اول : تعریف عقل و قوای آن ۲۸
مبحث دوم : قوای عقل ۲۹
گفتار اول : ایجاد علم ۲۹
بند اول : احساس ۳۰
بند دوم : ادراک ۳۱
الف ) علم موضوعی (عقل نظری) ۳۳
ب ) علم حکمی (عقل عملی) ۳۵
گفتار دوم : اختیار ۳۷
بند اول : مفهوم اختیار ۳۸
بند دوم : جبر و اختیار از دیدگاه متکلمین ۴۰
الف ) اشاعره ۴۱
ب ) معتزله ۴۲
ج ) امامیه ۴۳
بند سوم : جبر و اختیار از دید روان شناسان ۴۴
بند چهارم : جبر و اختیار از دیدگاه مکاتب حقوق کیفری ۴۶
الف ) مکتب عدالت مطلق ۴۶
ب) مکتب اصالت سودمندی(کلاسیک) ۴۷
ج) مکتب تحققی ۴۷
د) مکتب دفاع اجتماعی ۴۹
و) مکتب دفاع اجتماعی نوین ۴۹
ه) مکتب نیو کلاسیک نوین ۵۰
فصل سوم : مفهوم جرم و اهلیت خطاب ۵۳
مبحث اول : اهلیت خطاب ( تکلیف ) ۵۴
گفتار اول : مفهوم و ماهیت اهلیت خطاب ( تکلیف) ۵۴
گفتار دوم : اهلیت خطاب ( تکلیف) در فقه جزایی ۵۵
گفتار سوم :کمال عقل شرط انحصاری تکلیف ۵۶
گفتار چهارم : درستی یا نادرستی فرض بلوغ به عنوان اماره خلاف ناپذیرتحقق کمال عقل ۵۸
مبحث دوم : جرم، ماهیت ونقش اراده در تعریف آن ۵۹
گفتار اول : مفهوم لغوی ۶۰
گفتار دوم : مفهوم فقهی ۶۰
گفتار سوم : مفهوم و تعریف حقوقی جرم و جایگاه اراده در آن ۶۱
بخش دوم: شروط اعتبار اراده و مراحل تکوین آن ۶۵
فصل اول : شروط اعتبار اراده ۶۶
مبحث اول : قدرت ۶۶
گفتار اول : مفهوم و تعریف قدرت ۶۶
گفتار دوم : عجز و عدم قابلیت انتساب ۶۷
گفتار سوم : قدرت، شرط تکلیف یا اعتبار اراده ۶۹
گفتار چهارم : عوامل زایل کننده قدرت ۶۹
مبحث دوم : علم به حکم و موضوع ۷۱
گفتار اول : لزوم وجود علم فعلی یا حقیقی ۷۲
گفتار دوم : جهل و نقش آن در زوال اراده ۷۳
گفتار سوم : دیدگاه های مختلف در خصوص نقش علم در حقوق کیفری ۷۵
بند اول : علم به قانون جزا، شرط شمول قانون ۷۵
بند دوم : علم به قانون، شرط ثبوت مسیولیت کیفری ۷۶
فصل دوم : مراتب تکوین اراده ۷۷
مبحث اول : خاطر ( تصور ) ۷۸
مبحث دوم : تصدیق ( تامل ۷۸
مبحث سوم : شوق یا اشتیاق ۸۰
مبحث چهارم : اراده ( شوق موکد ) ۸۰
مبحث پنجم : عزم یا اراده جازمه ۸۱
گفتار اول : تصدی نفس یا حمله نفس ۸۲
گفتار دوم : قابل مجازات نبودن صرف اراده مجرمانه ۸۴
فصل سوم : اراده و تقابل آن با عمد جزایی ۸۶
فصل چهارم : اراده و نقش آن در علل اباحه ۸۸
فصل پنجم : اراده در بیماران روانی و مسیولیت نقصان یافته آنان ۹۰
نتیجه گیری ۹۵
فهرست منابع ۱۰۰
کلیدواژه ها
- جرم
- ذهن
- قدرت
- اراده
- رسیدگی کیفری
- مجازات
- اراده جرم کیفر
- کانت، امانویل