حق بر فناوری در نظام بین الملل حقوق بشر

عنوان	حق بر فناوری در نظام بین الملل حقوق بشر
رشته	حقوق بین الملل عمومی
دانشجو	زهرا اسدی
استاد راهنما	باقر انصاری
استاد مشاور	محمد جلالی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۴۰۲
دانشگاه	دانشگاه شهید بهشتی

حق بر فناوری در نظام بین الملل حقوق بشر عنوان پایان نامه ای است که توسط زهرا اسدی، با راهنمایی باقر انصاری و با مشاوره محمد جلالی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه شهید بهشتی دفاع گردید.

چکیده

حق بر فناوری به دلیل آنکه به طور ضمنی و در دل دیگر حقوق بشر شناسایی شده است، چه از نظر تببین و مفهوم پردازی و چه از نظر اعمال و اجرا، چندان مورد توجه واقع نشده است. در سال های اخیر، به دلیل تاثیر روز افزون منافع و مضرات فناوری در حوزه های مختلف زندگی، حق بر فناوری توجه اندیشمندان و فعالان حقوق بشر را به خود جلب کرده است. مفهوم، ماهیت و مبانی شناسایی حق بر فناوری و همچنین منابع، محتوا، موانع و چالش های تحقق این حق در نظام بین الملل حقوق بشر از جمله مسایلی است که اکنون پیش روی حقوقدانان قرار دارد. پژوهش پیش رو با مداقه در اسناد بین المللی حقوق بشر و همچنین نظریات پژوهشگران این حوزه، مسایل مذکور را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده است که حق بر فناوری، به معنای حق بهره مندی از منافع فناوری ها و توزیع برابر این منافع به شیوه ای غیر تبعیض آمیز و در امان ماندن از مضرات و استفاده های مضر از همه فناوری ها است. اتخاذ رویکردی پویا در تفسیر مفاد معاهدات حقوق بشر و بررسی کار های مقدماتی آن ها به همراه تفاسیر عمومی کمیته حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ما را به این نتیجه رسانده است که عبارات به کار رفته در اسناد حقوق بشر، به خصوص اعلامیه جهانی و میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، بر حق بر فناوری دلالت دارد. با این وجود تجربه زیسته بشر، به ویژه در دوران همه گیری کرونا و در کشور های درحال توسعه، ثابت می کند که بسیاری از مردم به فناوری های اساسی حتی در زمینه بهداشت و دارو، دسترسی ندارند و شاید حق بر فناوری جزء ناشناخته ترین حقوق مندرج در اسناد حقوق بشر باشد که اجرایی نیز نشده است. از این رو، در گام نهایی این پژوهش، تلاش کردیم تا حقوق و تعهدات ناشی از حق بر فناوری و هم چنین برخی از مهمترین چالش ها و علل عدم اعمال این حق را توضیح دهیم. ابهام مفهومی حق بر فناوری، نا کارآمدی نظام جهانی حقوق بشر در حمایت از این حق و تاکید جامعه بین المللی بر نظام جهانی حمایت از مالکیت های فکری از جمله مهم ترین علل عدم اجرای این حق است.

ساختار و فهرست پایان نامه

مقدمه

سوالات تحقیق

روش تحقیق

سابقه مطالعات و تحقیقات پیشین

نوآوری و ضرورت تحقیق

سامان بندی تحقیق

فصل اول: مفهوم، ماهیت و مبانی حق بر فناوری

گفتار اول: تبیین مفهومی حق بر فناوری

بند اول) مفهوم شناسی حق در روابط حقوقی

بند دوم) مفهوم شناسی فناوری

۱) تعریف فناوری

۲) مولفه های اساسی فناوری

۳) انواع فناوری

بند سوم) مفهوم حق بر فناوری

الف) مولفه های حق بر فناوری

ب) رابطه حق بر فناوری با حق بهره مندی از منافع پیشرفت علمی و کاربرد های آن

گفتار دوم) ماهیت و مبانی حق بر فناوری

بند اول) حق بر فناوری به مثابه یک حق بشری

بند دوم) شناسایی حق بر فناوری بر مبنای نظریه انتخاب (اعمال اراده)

بند سوم) شناسایی حق بر فناوری بر مبنای نظریه سود و منفعت

فصل دوم: حق بر فناوری در اسناد بین المللی حقوق بشر

گفتار اول: شناسایی ضمنی حق بر فناوری در معاهدات و اسناد حقوق بشر

گفتار دوم: شناسایی صریح حق بر فناوری در معاهدات و اسناد حقوق بشر

فصل سوم: محتوای هنجاری حق بر فناوری و چالش های اجرای آن

گفتار اول: محتوای هنجاری حق بر فناوری

بند اول) حق بر فناوری و اصول حقوق بشر

الف) اصل احترام به کرامت انسانی

ب) اصل عدم تبعیض

ج) اصل مشارکت

د) اصل برابری جنسیتی

ه) اصل پاسخگویی

بند دوم) تعهدات دولت ها به موجب حق بر فناوری

الف) تعهد به احترام، حمایت و ایفای کامل حق بر فناوری

ب) تعهدات اصلی حداقلی به موجب حق بر فناوری

بند سوم) حدود حق بر فناوری

گفتار دوم: موانع و چالش های اجرای حق

بند اول) ابهام حق بر فناوری

بند دوم) ناکارآمدی نظام جهانی حمایت از اجرای حقوق بشر

بند سوم) نظام جهانی حمایت از مالکیت های فکری

الف) نسبت حقوق مالکیت فکری و حقوق بشر

ب) تاثیر حمایت از مالکیت فکری بر حق بر فناوری

ج) عدم مشارکت همگانی برابر در سیاست گذاری های جهانی مالکیت فکری

د) تاکید بر تلفیق کشور های درحال توسعه در نظام جهانی حمایت از مالکیت فکری

نتیجه گیری

فهرست منابع

منابع فارسی

منابع انگلیسی

کلیدواژه ها

• حق بر فناوری
• حق بهره مندی از منافع پیشرفت علمی
• دسترسی به علم
• حقوق بشر
• مالکیت فکری