بررسی و تطبیق موانع نکاح بین ایران و افغانستان

عنوان	بررسی و تطبیق موانع نکاح بین ایران و افغانستان
رشته	حقوق خانواده
دانشجو	کتایون زهره وند
استاد راهنما	سید مهدی جلالی
مقطع	کارشناسی ارشد
سال دفاع	۱۴۰۲
دانشگاه	دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق

بررسی و تطبیق موانع نکاح بین ایران و افغانستان عنوان پایان نامه ای است که توسط کتایون زهره وند، با راهنمایی سید مهدی جلالی در سال ۱۴۰۲ و در مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی واحد نراق دفاع گردید.

چکیده

نظام حقوقی ایران مانند بسیاری از نظام های حقوقی دنیا اهمیت ویژه ای نسبت به نهاد خانواده قایل است. موضوع نکاح از مهم ترین موضوعات قانون مدنی است که در کتاب هفتم (مواد ۱۰۴۵ تا ۱۰۶۱ قانون مدنی) به آن پرداخته شده و به جز مواد۱۰۶۰و ۱۰۶۱ که ریشه ی عرفی دارند، بقیه بر اساس فقه امامیه تدوین شده اند. قانون مدنی نکاح را تعریف نکرده و فقها نیز خود را با این مساله آشنا نساخته اند. شاید دلیل این امر سکوت و روشنی مفهوم نکاح باشد، چرا که همه می دانند معنی انتخاب همسر چیست (کاتوزیان، ۱۳۷۹: ۱۰۶) نکاح نیز نوعی عقد است، لذا باید مانند سایر عقود وا جد شرایط اساسی عقد بوده و از پاره ای از موانع بری باشد. یعنی زن و شوهر باید عاقل و بالغ و قاصد باشند (م ۱۰۶۴ق مدنی) و جهت عقد نیز مشروع باشد. پاره ای از حقوقدانان از شرایط صحت نکاح به شرایط مثبت و از موانع نکاح به شرایط منفی یاد نموده اند (امامی، ۱۳۶۶: ۱۲۵) موانع نکاح از اموری هستند که عدم آن ها در نکاح شرط است و وجود آن ها مانع صحت ازدواج می باشد. (صفایی و دیگران،۱۳۷۲: ۱۴۰) نکاح و مباحث پیرامون آن نه تنها در حقوق ایران بلکه در حقوق سایر کشورهای دنیا از موضوعات مورد بحث می باشد، چنانچه در حقوق افغانستان نیز موانع نکاح مورد بحث قرار گرفته و حقوقدانان این کشور از شرایط منفی ازدواج به موانع نکاح یاد نموده اند. موانع نکاح موقعیت هایی است که در آن موقعیت ها ازدواج ممنوع است؛ که برخی از این موانع مطلقند یعنی موانعی که با وجود آن ها ازدواج با هر کسی ممنوع است و برخی در از موانع نسبی بوده که ازدواج را بین اشخاص معینی ممنوع می کند. تقسیم بندی دیگری نیز برای موانع ازدواج در حقوق افغانستان وجود دارد: ۱– موانع نهی کننده ۲– موانعی که مانع از به رس––میت ش––ناختن ازدواج می باش–د. که این موانع اث––ر کامل تری از موانع نهی کننده دارد، چرا که موانع نهی کننده مانع از صحت ازدواج نمی باشد، درحالی که موانع دسته ی دوم منجر به بطلان ازدواج می گردد و بطلان ازدواج را حتی پس از ثبت آن به دنبال خواهد داشت. حقوق قدیم افغانستان موانع متعددی را برای ازدواج مطرح می کرد، موانعی که منبعث از اعتقادات مذهبی و اخلاقی بود، در حالی که امروزه بر اساس شرایط موجود، تعدادی از این موانع حذف گردیده اند. از جمله ی موانع حذف شده می توان به زنا و طلاق اشاره نمود. اساسا مسایل مربوط به نکاح و موانع آن در هر کشوری به صورتی جلوه کرده است و عمدتا این موانع ریشه در عقاید، افکار و تمایلات افراد آن جامعه دارد و در حال حاضر کشورهای مختلف، بسته به نوع افکار، اعتقادات و فرهنگ جامعه قوانین و مقررات خاصی را در این خصوص اعمال کنند. لازم به ذکر است با توجه به گستردگی ارتباطات جهانی، اطلاع از نظام های حقوقی سایر کشورها، برای هر حقوقدان امر جذاب و در عین حال اجتناب ناپذیر جلوه می کند. لذا در این رساله سعی بر آن است تا با بررسی تطبیقی موانع نکاح در نظام حقوقی ایران و افغانستان بررسی نماییم که با وجود اشتراکات بنیادین فرهنگی و اعتقادی می توان به نقاط مشترکی در خصوص موانع نکاح در این دو نظام دست یافت، تا بدین وسیله گامی در جهت شناخت نقاط قوت و ضعف هر کدام از نظام های مورد مطالعه برداشته شده و عنداللزوم بستر مناسبی فراهم گردد تا با بهره گیری از ویژگی های مثبت نظام های دیگر به منظور اصلاح و بهبود و ارتقاء حقوق داخلی تلاش نمود. کلید واژه ها: موانع نکاح، قرابت نسبی، قرابت سببی (مصاهره)، قرابت رضاعی، لعان، کفر، طلاق، عده

ساختار و فهرست پایان نامه

چکیده

مقدمه

۱ بیان مساله

۲ اهمیت و ضرورت انجام تحقیق

۳ پیشینه تحقیق

۴ سوال های تحقیق

الف سوال اصلی

ب سوال فرعی

۵ فرضیه های تحقیق

الف فرضیه اصلی

ب فرضیه فرعی

۶ اهداف تحقیق

الف هدف کلی

ب اهداف فرعی

۷ روش تحقیق

فصل اول: کلیات ۱–۱–تعریف لغوی و اصطلاحی موانع نکاح

۱–۲–تعریف لغوی و اصطلاحات نکاح

۱–۳–تاریخچه محرمات نکاح

۱–۳–۱–تاریخچه ازدواج با محارم

۱–۳–۲–سیر تاریخی ازدواج با کافران و مرتدان

۱–۳–۳–سیر تاریخی لعان

۱–۳–۴–تاریخچه تعدد ازدواج قبل از اسلام

فصل دوم: موانع مشترک در حقوق ایران و افغانستان ۲–۱–زنا

۲–۱–۱–زنا در حقوق ایران

۲–۱–۱–۱–زنا با زنی که در زوجیت یا عده کسی قرار ندارد

الف) تاثیر زنا بر ازدواج با زانیه

اول) قول به جواز ازدواج با زانیه حتی بدون توبه

دوم) قول به حرمت ازدواج با زانیه در صورت اصرار بر زنا و عدم توبه

سوم) تحقق حرمت مصاهره با زنا

چهارم) تاثیر زنا قبل و بعد از عقد

پنجم) دلایل این دسته از فقهاء امامیه

۲–۱–۱–۲–زنا با زنی که در زوجیت یا عده کسی قرار دارد

الف) تاثیر زنا بر ازدواج با زانیه

ب) آیا زنای زن شوهردار موجب حرمت ابدی بر شوهرش می شود

ج) تحقق حرمت مصاهره با زنا

۲–۱–۱–۳–تاثیر زنای با عمه و خاله، بر حرام شدن ازدواج با دختران آن ها

الف) قول به حرمت ازدواج

ب) قول به جواز ازدواج

۲–۱–۱–۴–زنا در قانون مدنی

۲–۱–۱–۵–ازدواج با د ختر حاصل از زنا (نسب ناشی از زنا)

الف) حرمت ازدواج با دختر حاصل از زنا

ب) جواز ازدواج با دختر حاصل از زنا

۲–۲–طلاق

۲–۲–۱–طلاق در حقوق ایران

۲–۲–۱–۱–حرمت با طلاق سوم

الف) شرایط حرمت

ب) شرایط حلیت

ج) مطلقه ثلاثه در قانون مدنی

۲–۲–۱–۲–حرمت پس از طلاق نهم

۲–۳–قرابت نسبی

۲–۳–۱–قرابت نسبی (محرمات ناشی از نسب) در حقوق ایران

۲–۳–۱–۱–مفهوم نسب

الف) نسب ناشی از ازدواج شرعی

ب) نسب ناشی از شبهه

ج) نسب ناشی از زنا

د) نسب ناشی از تلقیح مصنوعی

۲–۳–۱–۲–مستند فقهاء در خصوص محرمات ناشی از نسب

۲–۳–۱–۳–محارم نسبی از منظر قوانین حقوقی و ادیان

۲–۳–۱–۴–فلسفه حرمت ازدواج با محارم

۲–۴–قرابت سببی

۲–۴–۱–قرابت سببی در حقوق ایران

۲–۴–۱–۱–مفهوم مصاهره

۲–۴–۱–۲–محرمات ناشی از مصاهره از منظر قانون مدنی ایران

۲–۴–۱–۳–فلسفه ممنوعیت ازدواج با محارم نسبی

۲–۴–۱–۴–ملحقات مصاهره

الف) عقد فاسد

ب– نزدیکی به شبهه

ج– نزدیکی به شبهه در قانون مدنی

۲–۵–جمع بین دو محرم (حرمت عینی و جمعی)

۲–۵–۱–جمع بین دو خواهر

۲–۵–۲–ازدواج با دو خواهر به صورت متوالی و پشت سر هم

۲–۵–۳–ازدواج با دو خواهر، در یک زمان یا در یک عقد

۲–۵–۴–جمع بین دو خواهر از منظر قانون و ادیان

۲–۵–۵–جمع بین عمه و برادرزاده و خاله و خواهرزاده

۲–۵–۶–ازدواج مرد با برادرزاده یا خواهرزاده زوجه

۲–۵–۷–جمع زن و برادرزاده یا خواهرزاده وی در قوانین

۲–۵–۸–جمع زن و برادرزاده یا خواهرزاده وی در ادیان

۲–۵–۹–ازدواج مرد با عمه یا خاله زن خویش

۲–۶–تعدد زوجات (استیفای عدد) در حقوق ایران

۲–۶–۱–شروط تعدد زوجات

۲–۶–۲–توان پرداخت خرجی و نفقه زنان

۲–۶–۳–تعدد زوجات در حقوق مدنی ایران

۲–۶–۴–تعدد ازدواج قبل از اسلام

۲–۶–۵–فلسفه و حکمت تشریع تعدد زوجات

۲–۶–۶–دلایل و اسباب خاص

۲–۷–ازدواج با زن شوهردار یا معتده در حقوق ایران

۲–۷–۱–زوجیت

۲–۷–۲–ممنوعیت ازدواج با زن شوهردار در قانون مدنی

۲–۷–۳–پژوهش مختصر در نظام چند شوهری

۲–۷–۴–فلسفه و مبنای تحریم چندشوهری

۲–۷–۵–تحریم ازدواج با زن معتده در قانون مدنی

۲–۷–۶–فلسفه تحریم ازدواج با معتده

۲–۸–همجنس بودن همسران

۲–۸–۱–همجنس بودن همسران در حقوق ایران

۲–۸–۲–صغیر بودن طرفین در حقوق ایران

۲–۸–۲–۱–سن صغر در حقوق ایران

۲–۸–۲–۲–مفهوم صغر

فصل سوم: تفاوت ها و شباهت های موانع نکاح ایران و افغانستان ۳–۱–موانع (محرمات) ابدی

۳–۱–۱–قرابت (نسب)

۳–۱–۲–مصاهره

۳–۱–۳–رضاع

۳–۲–شرایط تحقق رضاع

۳–۲–۱–راه های اثبات رضاع

۳–۲–۲–محارم رضاعی

۳–۲–۳–موانع (محرمات) موقت

۳–۲–۳–۱–شوهر داشتن

۳–۲–۳–۲–طلاق سوم

۳–۲–۳–۳–عده

۳–۲–۳–۴–اختلاف دین

الف) ازدواج مرد مسلمان با زن غیرمسلمان

ب) ازدواج زن مسلمان با غیر مسلمان

۳–۲–۳–۵–داشتن چهار زن

۳–۲–۳–۶–جمع بین محارم

۳–۲–۳–۷–لعان (ملاعنه)

نتیجه گیری

همجنس بودن زوجین

صغیر بودن طرفین

منابع و مآخذ

کلیدواژه ها

• موانع نکاح
• قرابت نسبی