مصونیت سران دولت ها در حقوق کیفری بین المللی
 | |
| عنوان | مصونیت سران دولت ها در حقوق کیفری بین المللی |
|---|---|
| رشته | حقوق بین الملل |
| دانشجو | حسین درجی |
| استاد راهنما | محمدجواد شریعت باقری |
| استاد مشاور | علیرضا دیهیم، علیرضا حجت زاده |
| مقطع | دکتری |
| سال دفاع | ۱۳۹۱ |
| دانشگاه | دانشگاه پیام نور مرکز |
مصونیت سران دولت ها در حقوق کیفری بین المللی عنوان رساله ای است که توسط حسین درجی، با راهنمایی محمدجواد شریعت باقری و با مشاوره علیرضا دیهیم و علیرضا حجت زاده در سال ۱۳۹۱ و در مقطع دکتری دانشگاه پیام نور مرکز دفاع گردید.
چکیده
مصونیت از مفاهیم قدیمی حقوق بین الملل است، که به تدریج و در فرایند زمان مسیر تحول و تکامل خود را طی نموده و امروز به عنوان یک اصل کلی حقوق بین الملل، که ریشه در عرف دارد، بر روابط بین المللی حاکم است.مصونیت سران دولت ها، بازتابی از یک مرحله ی گذرا در تکامل حقوق بین الملل است. در طول روند تاریخی حقوق بین الملل، تا قبل از جنگ جهانی دوم، تشکل ابتدایی و ناپایدار جامعه ی بین المللی، اصرار دولت ها را به حاکمیت مطلق خود توجیه می نمود. در چنان شرایطی، تعادل میان اصول حاکمیت و همکاری، مستلزم مصونیت مطلق دولت ها بود. اما در دهه های اخیر، توسعه اجتماعی و اقتصادی جامعه ی بین المللی و گسترش روابط میان کشورها، برقراری تعادل جدیدمیان اصول فوق را ایجاب نموده است. دکترین مصونیت محدود مبین ترجمانی از ضرورت های فعلی جامعه ی بین المللی است. در گذشته به طور سنتی، حقوق بین الملل اصل را بر مصونیت سران دولت ها گذاشته بود. ولی پس از جنگ جهانی اول و دوم، نخستین گام جهت عدم اعمال مصونیت و محاکمه ی سران دولت ها برداشته شد. در دهه ی ۹۰ میلادی، این حرکت سرعت بیشتری گرفت و دو دادگاه کیفری بین المللی برای یوگسلاوی سابق و رواندا تشکیل شد. سپس سند تاسیس دیوان کیفری بین المللی تصویب گردید. با لازم الاجرا شدن دیوان کیفری بین المللی، مصونیت مانع از رسیدگی، تعقیب و محاکمه ی سران دولت هایی که مرتکب جنایات بین المللی شوند، نخواهد شد هر چند موانع و محدودیت هایی در این خصوص قابل تصور است.
ساختار و فهرست رساله
مقدمه ۲
بخش اول: مبانی مصونیت دولت ها و سران آن ها از دیدگاه حقوق بین الملل ۱۱
فصل اول: تعریف و مفهوم مصونیت و انواع آن در حقوق بین الملل و داخلی ۱۴
فصل دوم: اشخاص برخوردار از مصونیت ۲۴
بخش دوم: تحولات مصونیت کیفری سران دولت ها ۱۲۱
فصل اول: بررسی مصونیت سران دولت ها در دادگاه های کیفری بین المللی ۱۲۵
فصل دوم: بررسی نمونه های مصونیت سران دولت ها ۱۷۸
فصل سوم: مهم ترین جنایات قابل انتساب به روسای دولت ها ۲۴۲
فصل چهارم: آثار ناشی از نقض قواعد مربوط به جنایات بین المللی ۲۷۸
فصل پنجم: ضرورت ها و محدودیت های عدم اعمال مصونیت کیفری سران دولت ها ۲۹۴
نتیجه گیری و پیشنهادها ۳۲۲
منابع ۳۳۰
فهرست تفصیلی مطالب
عنوان صفحه
پیشگفتار ۱
مقدمه
الف– طرح بحث و اهمیت موضوع ۲
ب– طرح سوال های اصلی تحقیق ۵
ج– فرضیه های تحقیق ۶
د– ضرورت انجام تحقیق ۷
ه–– هدف های تحقیق ۷
و– پیشینه ی تحقیق ۸
ز– روش انجام تحقیق ۹
ح– سازماندهی تحقیق ۱۰
بخش اول
مبانی مصونیت دولت ها و سران آنها
از دیدگاه حقوق بین الملل
– مقدمه ی بخش اول ۱۲
فصل اول
تعریف و مفهوم مصونیت
و انواع آن در حقوق بین الملل و داخلی
مقدمه ی فصل اول ۱۵
مبحث اول: تعریف مصونیت ۱۷
مبحث دوم: انواع مصونیت در حقوق بین الملل و حقوق داخلی ۱۸
بند اول: مصونیت های شغلی ۱۹
بند دوم: مصونیت های شخصی ۲۰
بند سوم: تفاوت مصونیت های شغلی و شخصی ۲۱
نتیجه ی فصل اول ۲۳
فصل دوم
اشخاص برخوردار از مصونیت
مقدمه ی فصل دوم ۲۵
گفتار اول
اشخاص حقوقی ۲۷
مبحث اول: دولت ها ۲۷
بند اول: مفهوم مصونیت دولت ۲۸
بند دوم: تعریف مصونیت دولت ۲۸
مبحث دوم: مبانی حقوقی مصونیت دولت ۲۹
بند اول: استقلال و حاکمیت برابر دولت ها ۳۱
بند دوم: شان و منزلت دولت ها ۳۲
مبحث سوم: تحلیل مبانی حقوقی مصونیت دولت ۳۴
بند اول: شیوه و روش شناخت ۳۴
بند دوم: اصل حاکمیت و قاعده ی مصونیت دولت ها ۳۶
الف) اصل حاکمیت در حقوق بین الملل ۳۶
ب) اصل حاکمیت و مصونیت دولت ها ۳۸
ج) همکاری ۴۲
د) اصل برابری دولت ها ۴۲
مبحث چهارم: منابع مصونیت دولت ۴۳
بند اول: عرف بین المللی ۴۴
بند دوم: معاهدات بین المللی ۴۴
بند سوم: رویه ی قضایی بین المللی و دکترین حقوقی ۴۵
مبحث پنجم: تیوری های حاکم بر مصونیت دولت ۴۵
بند اول: تیوری مصونیت مطلق ۴۶
بند دوم: تیوری مصونیت محدود ۴۸
مبحث ششم: تحلیل مبانی دکترین مصونیت مطلق و دکترین مصونیت محدود ۵۰
بند اول: دکترین مصونیت مطلق ۵۰
بند دوم: دکترین مصونیت محدود ۵۴
مبحث هفتم: کنوانسیون مصونیت قضایی دولت ها و اموال آن ها ۵۸
بند اول: کلیات طرح ۶۰
بند دوم: استثناهای وارد بر اصل مصونیت در کنوانسیون ۶۲
الف– معامله های تجاری به عنوان یک استثنای کلی بر مصونیت ۶۲
ب– عدم تعیین بندهای محدود کننده ی صلاحیت ۶۴
بند سوم: استثناهای مشخص ۶۴
الف– قرار دادهای شغلی ۶۴
ب– مسوولیت مدنی نسبت به خسارت های وارد به اشخاص و اموال ۶۵
ج– مالکیت، تصرف و انتفاع از اموال ۶۷
د– حقوق معنوی و صنعتی ۶۷
ه–– مشارکت در شرکت ها ۶۸
و– دعاوی مربوط به فعالیت کشتی های دولتی ۶۸
ز– قراردادهای داوری ۶۹
ج– انصراف از مصونیت ۷۱
مبحث هشتم: مبانی صلاحیت دولت ۷۲
بند اول: رابطه ی مصونیت با صلاحیت ۷۲
بند دوم: تعریف و مفهوم صلاحیت ۷۲
بند سوم: اصول حاکم بر تعیین صلاحیت دولت ۷۴
۱– اصل صلاحیت سرزمینی ۷۵
۲– اصل صلاحیت شخصی ۷۶
۳– اصل صلاحیت واقعی (حمایتی) ۷۷
۴– اصل صلاحیت جهانی ۷۹
۱–۴– مخالفت با اصل صلاحیت جهانی ۸۲
گفتار دوم
اشخاص حقیقی ۸۵
مبحث اول: مصونیت سران دولت ها ۸۵
مبحث دوم: مبانی توجیهی مصونیت سران دولت ها ۹۰
بند اول: نظریه ی برون مرزی ۹۱
بند دوم: نظریه ی مصلحت خدمت ۹۳
بند سوم: نظریه ی نمایندگی ۹۵
بند چهارم: نظریه ی عمل متقابل ۹۹
مبحث سوم: مصونیت های ذاتی روسای دولت ها ۹۹
بند اول: مصونیت از تعرض ۱۰۰
بند دوم: مصونیت قضایی ۱۰۱
بند سوم: مصونیت اجرایی ۱۰۲
مبحث چهارم: مصونیت های تبعی روسای دولت ها ۱۰۲
بند اول: مصونیت محل حضور رییس دولت ۱۰۳
بند دوم: مصونیت خودرو حامل رییس دولت ۱۰۴
بند سوم: مصونیت هواپیما یا ناو حامل رییس دولت ۱۰۵
مبحث پنجم: چه شخصیت هایی سران دولت محسوب می شوند ۱۰۵
مبحث ششم: انواع مصونیت ها در کنوانسیون ۱۹۶۱ وین ۱۰۷
بند اول: مصونیت از تعرض ۱۰۸
الف– تعرض ناپذیری اعضای ماموریت و خانواده ی آن ها ۱۰۹
ب– مصونیت از تعرض اعضای ماموریت ۱۱۰
ج– آزادی رفت و آمد ۱۱۱
بند دوم: مصونیت قضایی ۱۱۲
الف– مصونیت از تعقیب جزایی ۱۱۳
ب– اشخاص بهره مند از مصونیت ۱۱۵
ج– مصونیت از تعقیب مدنی ۱۱۶
د– سلب مصونیت ۱۱۷
نتیجه ی فصل دوم ۱۱۹
نتیجه ی بخش اول ۱۲۰
بخش دوم
تحولات مصونیت کیفری سران دولت ها
مقدمه ی بخش دوم ۱۲۲
فصل اول
بررسی مصونیت سران دولت ها در دادگاه های کیفری بین المللی
مقدمه ی فصل اول ۱۲۶
گفتار اول
بررسی پیشینه ی تاریخی ۱۲۷
مبحث اول: بعد از جنگ جهانی اول ۱۲۹
مبحث دوم: بعد از جنگ جهانی دوم ۱۳۲
مبحث سوم: دادگاه نظامی بین المللی نورنبرگ ۱۳۴
بند اول: صلاحیت شخصی ۱۳۷
بند دوم: صلاحیت موضوعی ۱۳۸
مبحث چهارم: دادگاه نظامی بین المللی توکیو ۱۳۸
مبحث پنجم: دادگاه کیفری بین المللی یوگسلاوی سابق ۱۴۲
مبحث ششم: دادگاه کیفری بین المللی رواندا ۱۴۹
گفتار دوم
دیوان کیفری بین المللی ۱۵۴
مبحث اول: رابطه ی دیوان کیفری بین المللی با شورای امنیت سازمان ملل متحد ۱۶۳
مبحث دوم: صلاحیت دیوان نسبت به سران و مسوولان دولت ها ۱۶۶
مبحث سوم: دیوان و مصونیت های شخصی داخلی ۱۶۸
مبحث چهارم: همکاری های بین المللی با دیوان ۱۶۹
مبحث پنجم: صلاحیت تکمیلی دیوان و قابلیت پذیرش دعوا ۱۷۲
مبحث ششم: دیوان و منع محاکمه ی مجدد ۱۷۴
نتیجه ی فصل اول ۱۷۷
فصل دوم
بررسی نمونه های مصونیت سران دولت ها
مقدمه ی فصل دوم ۱۷۹
گفتار اول
مصونیت روسای سابق دولت ها ۱۸۰
مبحث اول– قضیه ی پینوشه ۱۸۰
بند اول: مراحل رسیدگی قضایی در انگلستان ۱۸۴
بند دوم: رای اول مجلس اعیان ۱۸۵
بند سوم: رای دوم مجلس اعیان ۱۸۷
بند چهارم: سایر تعقیب های کیفری از زمان بازداشت پینوشه ۱۸۹
مبحث دوم: محاکمه ی صدام حسین ۱۹۵
بند اول: صلاحیت دادگاه ۱۹۸
بند دوم: مسوولیت کیفری شخصی ۱۹۹
مبحث سوم: قضیه ی میلوشویچ ۲۰۳
بند اول: واکنش جامعه ی جهانی پس از دستگیری میلوشویچ ۲۰۶
بند دوم: نتیجه ۲۰۸
مبحث چهارم: قضیه ی رادوان کارادزیچ ۲۰۹
مبحث پنجم: قضیه ی آریل شارون ۲۱۲
بند اول: دعوی علیه آریل شارون ۲۱۳
بند دوم: مسوولیت شارون بر اساس حقوق بین الملل و قضیه ی بلژیک ۲۱۶
بند سوم: جرایم جنگی ۲۱۸
بند چهارم: مسوولیت فرماندهی ۲۱۸
بند پنجم: جرایم علیه بشریت و ژنوسید ۲۱۹
بند ششم: نتیجه گیری ۲۲۰
گفتار دوم
مصونیت روسای شاغل دولت ها ۲۲۳
مبحث اول: رییس جمهور سودان ۲۲۴
بند اول: بحران دارفورسودان ۲۲۴
بند دوم: قطعنامه های شورای امنیت در خصوص بحران دارفور ۲۲۵
بند سوم: تحت تعقیب قرار گرفتن عمر البشیر از سوی دادستان دیوان کیفری بین المللی ۲۲۹
بند چهارم: محاکمه ی قدرت (مسوولیت فردی عمرالبشیر) ۲۳۱
بند پنجم: صلاحیت دیوان ۲۳۳
بند ششم: مبانی حقوقی صلاحیت دیوان، مبنی بر محاکمه ی عمر البشیر ۲۳۴
بند هفتم: واکنش جامعه ی جهانی ۲۳۶
مبحث دوم: تحلیل قضیه ۲۳۹
نتیجه ی فصل دوم ۲۴۱
فصل سوم
مهمترین جنایات قابل انتساب به روسای دولت ها
مقدمه ی فصل سوم ۲۴۳
گفتار اول
جنایت نسل کشی ۲۴۵
مبحث اول: تعریف و ماهیت جنایت نسل کشی ۲۴۵
مبحث دوم: تاریخچه ی نسل کشی ۲۴۷
مبحث سوم: ارکان جنایت نسل کشی ۲۴۸
مبحث چهارم: نمونه های نسل کشی ۲۴۹
گفتار دوم
جنایات علیه بشریت ۲۵۳
مبحث اول: تعریف و ماهیت جنایات علیه بشریت ۲۵۳
مبحث دوم: تاریخچه ی جنایات علیه بشریت ۲۵۴
مبحث سوم: ارکان جنایات علیه بشریت ۲۵۵
الف– رکن قانونی ۲۵۵
ب– رکن مادی ۲۵۶
ج– رکن معنوی ۲۵۶
مبحث چهارم: نمونه های جنایات علیه بشریت ۲۵۷
الف– قتل ۲۵۸
ب– ریشه کن کردن (نابودی– انهدام) ۲۵۹
ج– به بردگی گرفتن ۲۶۰
د– تبعید یا کوچ اجباری ۲۶۰
ه–– حبس کردن ۲۶۱
و– شکنجه ۲۶۱
ز– آزار و اذیت ۲۶۲
ح– تبعیض نژادی ۲۶۲
ط– ناپدید کردن اجباری اشخاص ۲۶۳
ی– سایر اعمال غیر انسانی مشابه ۲۶۳
گفتار سوم
جنایات جنگی ۲۶۴
مبحث اول: تعریف و شرایط جنایات جنگی ۲۶۴
مبحث دوم: شرایط تحقق جنایات جنگی ۲۶۵
الف– شرط زمان ۲۶۵
ب– شرط مکان ۲۶۵
ج– شرط مربوط به اشخاص و اموال ۲۶۶
مبحث سوم: نمونه های جنایات جنگی ۲۶۶
الف– جنایات جنگی علیه اشخاص ۲۶۷
ب– جنایات جنگی علیه تمامیت جسمانی اشخاص ۲۶۷
ج– جنایات جنگی علیه تمامیت معنوی اشخاص ۲۷۰
گفتار چهارم
جنایت تجاوز ۲۷۲
مبحث اول: تعریف جنایت تجاوز ۲۷۲
مبحث دوم: اعتبار حقوقی قطعنامه ی تعریف تجاوز ۲۷۳
نتیجه ی فصل سوم ۲۷۷
فصل چهارم
آثار ناشی از نقض قواعد مربوط به جنایات بین المللی
مقدمه ی فصل چهارم ۲۷۹
گفتار اول
مسوولیت کیفری اشخاص حقیقی ۲۸۰
مبحث اول: مفهوم مسوولیت کیفری ۲۸۱
مبحث دوم: مسوولیت کیفری سران دولت ها ۲۸۶
مبحث سوم: مسوولیت کیفری فرماندهان و ماموران عالی رتبه ۲۸۸
گفتار دوم
مسوولیت کیفری اشخاص حقوقی ۲۸۹
مبحث اول: مسوولیت کیفری کشورها ۲۹۰
مبحث دوم: مسولیت کیفری اجتماعات سازمان یافته ۲۹۱
نتیجه ی فصل چهارم ۲۹۳
فصل پنجم
ضرورت ها و محدودیت های عدم اعمال مصونیت کیفری سران دولت ها
مقدمه ی فصل پنجم ۲۹۵
گفتار اول
ضرورت های عدم اعمال مصونیت کیفری ۲۹۶
مبحث اول: نظم عمومی بین المللی ۲۹۶
مبحث دوم: نظم عمومی داخلی ۳۰۰
مبحث سوم: جلوگیری از عدم مجازات مجرم ۳۰۱
مبحث چهارم: بازدارندگی ۳۰۲
گفتار دوم
محدودیت های عدم اعمال مصونیت کیفری سران دولت ها ۳۰۵
مبحث اول: فقدان قانونگذاری یا وجود قوانین نامناسب ۳۰۵
مبحث دوم: فقدان دانش و تخصص کافی در سیستم عدالت کیفری ۳۰۷
مبحث سوم: فقدان اراده یا مداخله ی سیاسی در اجرای عدم اعمال مصونیت ۳۰۸
مبحث چهارم: عفو متهمان به جرایم مهم بین المللی ۳۱۰
مبحث پنجم: مشکل تحصیل دلیل ۳۱۳
مبحث ششم: عدم کفایت قراردادهای استرداد مجرمان ۳۱۶
مبحث هفتم: مرور زمان ۳۱۶
مبحث هشتم: صلح و امنیت بین المللی و اختیارات شورای امنیت ۳۱۸
مبحث نهم: ملاحظه های سیاسی و اقتصادی در روابط بین کشورها و نقش آن ها در عدم
مجازات ۳۱۹
نتیجه ی فصل پنجم ۳۲۱
نتیجه ی بخش دوم ۳۲۱
نتیجه گیری و پیشنهادها ۳۲۲
الف– نتیجه گیری ۳۲۲
ب– پیشنهادها ۳۲۸
فهرست منابع
الف– فارسی ۳۲۹
اول: کتاب ها ۳۲۹
دوم: مقاله ها ۳۳۳
سوم: اسناد و تقریرها ۳۳۶
ج– انگلیسی ۳۳۸
اول: کتاب ها ۳۳۸
دوم: مقاله ها ۳۳۹
سوم: اسناد ۳۴۱
چهارم: وبگاه ۳۴۲
کلیدواژه ها
- مصونیت دولت
- حقوق جزای بین المللی
- جنایت بین المللی
- مقام دولتی
- دادگاه
- حکومت
- رویه قضایی
- شایستگی
- مصونیت سران دولت ها
- حقوق کیفری بین المللی
- محاکم کیفری بین المللی
- جنایات بین المللی
- مبارزه با بی کیفری
- مصونیت کیفری بین المللی.